Herfsttij Over mooie herinneringen, onverwoestbare idealen en de ...

filmbespreking
Never Let Me Go
(Mark Romanek, 2010)
De Japans-Engelse auteur Kazuo Ishiguro schreef met
Never let me go (2005) een boek dat je in de categorie science
fiction zou kunnen rangschikken, maar dat evengoed te
lezen is als een reflectie op ons aller sterfelijkheid. En misschien
vooral, hoe Britten daar mee omgaan. De setting is
bijzonder Brits: een kostschool in een gigantisch landhuis,
geleid door keurige maar strenge oudere dames, een boerendorp
te midden van glooiende groene heuvels, de typisch
Engelse badplaatsen, geteisterd door regen en wind.
Voor de hoofdpersonen begint de ‘herfst des levens’ al heel
vroeg: zij zijn klonen, om geen andere reden gekweekt
dan om hun organen te doneren zodra zij volwassen zijn
geworden. De zeer sterken kunnen tot vier keer toe een
orgaan ‘leveren’ voordat zij bezwijken. De meesten sterven
al na hun tweede of derde donatie. Niemand wordt ouder
dan 30. Geen van de betrokkenen vindt dit leuk, uiteraard,
maar allen accepteren dat het nu eenmaal zo geregeld is en
proberen er het beste van te maken. Het leven is niet anders,
en uiteindelijk gaat iedereen toch dood?
Het boek werd in 2010 prachtig verfilmd door Mark
Romanek. Schrijnend brengt hij in beeld hoe de kinderen
opgroeien in het volle besef dat zij geroepen zijn hun
leven te geven voor anderen. De drie hoofdpersonen
zijn Kathy H., Tommy en Ruth. Het eerste deel van
de film volgen we hen als ze een jaar of 10, 11 zijn, op
hun kostschool in het landhuis. Hailsham is helemaal
zo’n ouderwets internaat. Er klinkt een ‘Goede morgen
juffrouw Emily!’ uit honderd kinderkelen tegelijk. Een
moralistisch-opwekkend schoollied. Een toespraak over
kleine overtredingen – waarbij het stiekem roken van
sigaretten hier een grote overtreding is, ‘want jullie moeten
éxtra zuinig op je lichaam zijn’. De kinderen weten
niets van de buitenwereld, weten niets van het bestaan
van vaders en moeders, en weten niet beter dan dat zij als
zij groot zijn één voor één al hun organen zullen afstaan.
Het gebeuren is ook niet in een hypothetische toekomst
geplaatst, de film vertelt ons dat we in het jaar 1978 zijn.
De sfeer op school doet zelfs denken aan nog langer
geleden, de jaren ‘50. Kathy H. en Ruth zijn beste vriendinnen,
waarbij Ruth telkens de baas wil spelen. Tommy
10 adrem remonstrants maandblad
is een jongen die er een beetje buiten valt en telkens
als hij zich afgewezen voelt een enorme driftbui krijgt.
Kathy voelt zich wonderlijk aangetrokken tot Tommy en
zoekt hem op. Ruth zorgt er vervolgens snel voor dat zij
Tommy inpikt.
In deel twee van de film is dit nog steeds de verhouding
van de drie. Het is inmiddels 1985. Zij wonen met andere
18-20 jarigen in een boerderij in afwachting van hun
eerste oproep. Een paar tussenjaren genieten de jongeren
een redelijke vrijheid. Tommy (Andrew Garfield) is nog
steeds eigendom van Ruth (Keira Knightley), maar laat
regelmatig merken dat hij zich meer verbonden voelt met
Kathy. We beleven de hele film vanuit haar perspectief.
Een indrukwekkende rol van Carey Mulligan! Een regelmatig
terugkerend onderwerp in huis is ‘uitstel’. Er doen
allerlei geruchten de ronde over de mogelijkheid om
uitstel te krijgen. Zo zouden stellen waarbij sprake is van
echte, diepe liefde in aanmerking komen voor een paar
jaar extra. De jongeren verkeren in de helaas onjuiste
veronderstelling dat zij als mensen beschouwd worden.
Zoals in het laatste deel van de film duidelijk wordt, als
Kathy en Tommy op bezoek gaan bij de docenten van
Hailsham, is dat niet het geval. Hailsham was nog het
laatste bastion waar überhaupt over zulke vragen werd
nagedacht. De enige vorm van uitstel is een aantal jaren
‘Verzorger’ worden; de gekloonde persoon die de aftakelende
donoren begeleidt rond hun operaties.
Het laatste deel van de film speelt in 1994 en heet ‘Voltooiing’.
Van sterven wordt niet gesproken. Onderwerp
van gesprek is alleen wanneer iemand zal ‘voltooien’, dat
wil zeggen zijn laatst mogelijke donatie heeft gedaan.
Kathy is Verzorger geworden, vooral om zich los te
maken uit het uiterst frustrerende samenzijn met Ruth
en Tommy. Nu, bijna 10 jaar later, ontmoet ze hen weer.
Zij zijn ook allebei hun eigen weg gegaan. Beiden zijn
inmiddels ernstig verzwakt. Zullen zij, na alles wat er
gebeurd is, in vrede kunnen ‘voltooien’? •
Bert Dicou
Predikant doopsgezinde - remonstrantse gemeente Hoorn