nummER - Remonstrantse Broederschap
nummER - Remonstrantse Broederschap
nummER - Remonstrantse Broederschap
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
kunnen maken tussen orthodoxie en fundamentalisme<br />
kunnen we eerstgenoemde als medestander verwachten<br />
in de strijd tegen fundamentalisme.<br />
• De vrijzinnige tolerantie jegens orthodoxie is beperkt: terwijl<br />
in de 19e eeuw orthodoxprotestanten de roomsen afwezen<br />
om hun geloofsovertuiging, meenden vrijzinnigen<br />
dat roomsen ook als burgers niet te vertrouwen waren.<br />
Het waren geen goede democraten. Dus uit naam van de<br />
Verlichting werden roomsen ook maatschappelijk gemarginaliseerd<br />
(zie: Edwina Hagen, Een min of meer doodlyken<br />
haat). Datzelfde gebeurt nu met moslims en zelfs met<br />
joden in onze samenleving, hetgeen bewijst dat het om<br />
een algemeen antireligieus sentiment gaat in naam<br />
van verlichte tolerantie: de verlichte vrijzinnige burger<br />
staat het niet toe dat ‘primitieve’ religieuze gebruiken<br />
als ritueel slachten en besnijdenis worden toegestaan.<br />
Dat hiermee het jodendom na eeuwen van (precaire)<br />
aanwezigheid alsnog te horen krijgt dat het feitelijk niet<br />
in de moderne samenleving thuishoort, is een schrijnend<br />
feit. Het gaat hier om een antireligieuze hetze, waarvan<br />
ook de Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Geneeskunde<br />
zich niet heeft kunnen distantiëren (zie mijn<br />
discussie op http://www.tilburguniversity.edu/nl/thema/<br />
zingeving/besnijdenis/<br />
• De confrontatie met de islam noopt tot een grondige<br />
herziening van de christelijke theologie (evenals van<br />
de moslimtheologie, maar dat is onze zaak niet). Ik zie<br />
weinig bereidheid om die herziening aan te vatten. Het<br />
boek Van harem tot fitna evalueert een hele rij theologen,<br />
van Karl Barth tot Hanna Kohlbrugge. Van Hoogstraten,<br />
hoofdredacteur van het blad VrijZinnig, was kennelijk<br />
niet ingenomen met onze kritiek op zijn diagnose van de<br />
islam als ‘versteende religie’. De redactie heeft een discussie<br />
in het vooruitzicht gesteld, waar wij in vertrouwen<br />
op werkelijke vrijzinnigheid, verstaan als openheid voor<br />
debat, reikhalzend naar uitkijken.<br />
• De secularisatie en het verlies van gezag van de kerken<br />
heeft ervoor gezorgd dat sociale wetenschappers de<br />
meningsvorming over de islam goeddeels hebben overgenomen.<br />
Paul Scheffer kondigde het multiculturele drama<br />
aan, maar ging geheel voorbij aan de dialoog tussen kerk<br />
en moslims, waarmee de kerken een decennium eerder<br />
dan politieke partijen de islam in Nederland hadden ontdekt.<br />
In 2007 vertelde Scheffer in Het land van aankomst<br />
dat de integratie drie generaties zou duren, dit op basis<br />
van een wat wonderlijke vergelijking met immigranten<br />
in Amerika. Dat hiermee het ‘drama’ waardoor links<br />
Nederland was opgeschrikt reuze meeviel bleef buiten<br />
beschouwing.<br />
• Theologische heroriëntatie: het verschil tussen de ChristenUnie<br />
en de SGP als het gaat om de Drie Formulieren<br />
van Enigheid vind ik veelzeggend (zie Van harem tot fitna,<br />
p. 331). Zelfs de steile Abraham Kuyper vond revisie kennelijk<br />
noodzakelijk voor de politiek, al ging het toen om<br />
de Roomsen! De gedachte van een Abrahamitische oecumene,<br />
maar dan niet in de relativistische interpretatie,<br />
maar in de oorspronkelijke zelfkritische visie van Louis<br />
Massignon heeft ons veel te zeggen. Dat Karl Barth ons<br />
veel over het christenzijn kan leren als radicale zelfkritiek,<br />
maar weinig over jodendom en islam, mag nu wel<br />
eens worden toegegeven.<br />
een deur Het lijkt me duidelijk dat de vrijzinnigheid<br />
niet op haar lauweren kan rusten als het om de islam gaat.<br />
Dat geldt trouwens voor alle christenen. Essentieel lijkt me<br />
om van je christenzijn van binnenuit te getuigen, zonder<br />
dat te willen contrasteren met andere overtuigingen en je<br />
ten koste daarvan te profileren. Vrijzinnigheid lijkt me precies<br />
die vrijheid van de kinderen van God te behelzen om<br />
samen hardop te denken en te spreken, een vrijheid die<br />
wat mij betreft heel goed met orthodoxie samen kan gaan.<br />
Maar hier geef ik dan ook graag toe dat ik een buitenstaander<br />
ben! Dat wordt nog versterkt als ik in bovengenoemd<br />
boekje de reactie van de remonstrantse Mijnke Bosman<br />
lees: ‘Remonstranten voelen zich niet verantwoordelijk<br />
voor orthodoxe uitlatingen van andere kerken en ook<br />
niet voor de schandalen in de katholieke wereldkerk’. Dat<br />
klinkt me als een goedkope profilering van eigen identiteit<br />
in de oren: welke katholiek zou zich wél verantwoordelijk<br />
moeten voelen? Dialoog met de islam zal ook betekenen dat<br />
christenen samen met behoud van kritische zin door één<br />
deur kunnen. De interreligieuze dialoog vraagt ook om een<br />
intrareligieuze dialoog. •<br />
Marcel Poorthuis<br />
Hoogleraar aan de Faculteit Katholieke Theologie van de<br />
Universiteit van Tilburg met als leeropdracht de dialoog<br />
tussen godsdiensten.<br />
jaargang 24 nr. 2 februari 2013 5