Historische Rozenkruisers - René Pieyns - Esoterie : De hogere ...

dogma‟s. Speners inzichten zouden nog tot in de 19 e eeuw doorwerken. In andere landen
ontwikkelden zich soortgelijke bewegingen, zoals het puritanisme in Engeland, de Nadere
Reformatie in Nederland, het quiëtisme in Frankrijk.
De belangrijkste Duitse theosoof, Jacob Böhme, wordt hieronder afzonderlijk behandeld.
Idem voor Johann Arndt.
In Engeland waren diverse filosofen (waaronder de reeds vermelde Cambridge Platonists) ook
actief in de theosofie. Gekende theosofen van Cambridge waren Henry More, John Pordage,
Anne Conway. Zoals veel filosofen uit de barokperiode leefden die van Cambridge in de
spagaat tussen de nieuwe natuurwetenschap en de philosophia perennis van de hermetisten.
Ze kwamen allen uit een theologische opleiding en geloofden in de onsterfelijkheid van de
ziel. Maar ze wensten rede en religie in harmonie te brengen, de rede als the candle of the
Lord.
De mysticus John Pordage (1607-81) was de leider van de Behemists (volgelingen van J.
Böhme), later bekend als de Philadelphia Society (o.l.v. Jane Leade, infra). Zijn Theologia
Mystica verscheen postuum in 1683 (met voorwoord van Leade). Henry More (1614-87) was
de gezworen vijand van materialisten en atheïsten. Het cartesiaanse denken breekt hij af in
Enchiridion metaphysicum (handboek van metaphysica, 1671). Hij zag de geest als een
„vierde dimensie‟. Het hele universum is vervuld van God; tussen God en materie
veronderstelt hij een spirit of nature.
Anne Conway (1631-79), leerling en correspondente en hospita van H. More, zag de materie
als gestolde geest, als hiërarchisch geordende „monaden‟ voortkomend uit God. Franciscus M.
van Helmont behoorde ook tot haar spirituele vaders. Haar landgoed in Ragley
(Warwickshire) werd een kruispunt van filosofie en spiritualiteit.
De centrale esoterische figuur in de eerste helft van de 17 e eeuw in Engeland was Robert
Fludd (1574-1637), ook Robertus de Fluctibus geheten, vooral vanwege zijn eruditie en
veelzijdigheid: arts (in het spoor van Paracelsus), alchemist en hermetist, mysticus, astroloog,
kabbalist, muziekkenner, wetenschapper en uitvinder, R+C-verdediger – zie verder, Sterke
Reacties. God is voor hem het beginsel waaruit de wereld voortkomt om er terug te keren. Hij
beschrijft en becijfert het universum in Utriusque cosmi historia (de geschiedenis van beide
werelden, 1617-19), zowel de waarneembare als de onzichtbare. Bij de mens is de ziel
verbonden met God en het lichaam met de natuur.
Thomas Vaughan (alias Eugenius Philalethes, 1622-66), reeds hoger vermeld als alchemist,
verwierf o.m. bekendheid door de eerste Engelse vertaling in drukvorm van de Fama
Fraternitatis in 1652. Als Eugenius Philalethes ging hij de filosofisch-esoterische strijd aan
met Henry More, die in 1650 een satirisch pamflet tegen de Anthroposophia Theomagica van
Vaughan had gepubliceerd onder het pseudoniem Alazonomastix. Vaughan/Philalethes
antwoordde met het tegenpamflet Man-Mouse taken in a Trap. Hij was ook lid van de Society
of Unknown Philosophers.
We hadden het reeds over de mystica Jane Leade (1624-1704), die de leiding over The
Philadelphians overnam van John Pordage na diens overlijden in 1694. De groep leefde toen
reeds rond haar vizioenen en influisteringen. Ze schreef hieromtrent een twintigtal werken,
o.m. handelend over de christelijke mysteriën (de natuur van Christus, de verlossing van de
mens, het bestaan van Gods vrouwelijke tegenhanger Sophia, de Apocalyps, etc.). Leade had