Historische Rozenkruisers - René Pieyns - Esoterie : De hogere ...

Crowley, in diverse vormen tijdens de vorige eeuw. Meestal probeert men dan de letterwaarde
van woorden te berekenen vertrekkend van het Engelse alfabet (= English qabalah).
Grote collecties kabbalistische werken werden in Italië verzameld door de katholieke
overheid. Kardinaal Frederigo Borromeo (1564-1631) bracht in Milaan een omvangrijke
collectie boeken rond de Kabbala onder in de door hem opgerichte Bibliotheca Ambrosiana;
hij schreef nochtans een pamflet tegen de kabbalisten (De Cabbalisticis inventis, 1627). In
Rome verzamelde Ath. Kircher (supra) voor het Vaticaan werken over de Kabbala. Een groep
bekeerde joden werkte er o.l.v Giulio Bartolocci (1613-87) aan de Bibliotheca Magna
Rabbinica (1675-93, vier delen) in een breeds joods cultureel perspectief.
Theosofie, Böhme
In de 17 e eeuw komt de christelijke theosofie een eerste maal tot grote bloei in het oeuvre van
Jacob Böhme; men heet het „de klassieke theosofie‟. De term „theosofie‟ (lett. goddelijke
wijsheid) werd reeds gebruikt door de eerste kerkvaders als synoniem van „theologie‟. Tijdens
de Renaissance verschoof de betekenis (onder invloed van het neo-hermetisme, het
paracelsisme, de kabbala, het lutheranisme en de grimoires) naar een gnostische kennis van de
wereld doorheen een rechtstreeks contact met het goddelijke – al dan niet met de tussenkomst
van engelen of andere geesten.
Onder invloed van Böhme (en als antwoord op de exploderende natuurwetenschap) groeit de
theosofie uit tot een spirituele speculatie omtrent de wereld, vertrekkend van de kennis van de
goddelijke natuur. De Fransman Antoine Faivre ziet vooral de volgende drie kenmerken: 1°
een theosofische speculatie over le triangle Dieu-Homme-Nature, 2° l’accès direct à des
mondes supérieurs (met de Zentralschau, een verlichting, als hoogtepunt), 3° la primauté du
mythique, zijnde een meditatie over de bijbelse delen die sterk tot de verbeelding spreken
(Genesis, Ezechiël, Apokalyps). Essentieel is de opvatting dat de ware kennis zowel van
inwendige (spirituele) als van externe (wetenschappelijke) aard kan zijn. Het verder
besproken historische Rozenkruis kan men zien als een onderdeel van de klassieke theosofie.
Deze theosofie komt vooral in Duitsland tot ontwikkeling. Bij de start van de Rozenkruisers
spelen o.m. Paracelsus (cf. hfst. 9), A. Gutman en Johann Arndt hierin een rol. De alchemist
Aegidius Gutman (1490-1584) behoorde nog tot de vorige eeuw, maar in 1619 verschijnt voor
‟t eerst zijn tractaat Offenbarung Göttlicher Majestät in Frankfurt, waarvan de structuur sterk
doet denken aan de reizen van Christian Rosenkreutz.
De Duitse priester-arts Angelus Silesius (Johannes Scheffler, 1624-75) zal enige invloed
uitoefenen met Cherubinischer Wandersmann (cherubijnse pelgrim, 1675), waarin honderden
mystieke aforismen, zoals Wenn ich in Gott vergeh, so komm ich wieder hin, / Wo ich von
Ewigkeit vor mir gewesen bin. Hij bekeerde zich van het lutherse geloof, dat hij te dogmatisch
vond, tot het katholicisme. Schrijft Silesius: „Ik ben zo groot als God, Hij is als ik zo klein:
Hij kan niet boven mij, ik niet onder Hem zijn‟.
Een ander mystiek auteur uit die periode was Johann G. Gichtel (1638-1710), waarvan de
hoofdwerken (vooral de correspondentie met de theoloog Gottfried Arnold, gekend als
Theosophia practica) pas in de 18 e eeuw zou verschijnen.
Laten we ook Philipp J. Spener (1635-1705) vermelden, de grondlegger van het Duitse
piëtisme, een lutherse vroomheidsbeweging. Vooral zijn hoofdwerk Pia desideria (1675)
bracht een schok teweeg bij de volgelingen van Luther. Spener legde de nadruk op de praktijk
van het christelijk leven, op de bijbelstudie in kleine gemeenschap en op het afwijzen van