Historische Rozenkruisers - René Pieyns - Esoterie : De hogere ...

van Christus en in de hoogste drie sefirot die van de H. Drievuldigheid. Knorr werkte samen
met Van Helmont, hij nam diens adumbratio (infra) over.
Andere bekende Duitse christelijke kabbalisten uit die tijd waren Balthasar Walther (1558-
1631), Christoph Besoldus (1577-1638), Johannes Buxtorf (1564-1629) en vooral Antonia
von Württemberg (1613-79). Deze laatste werd ook „de Minerva van Württemberg‟ geheten
vanwege haar vroomheid en geleerdheid. Na de Dertigjarige Oorlog zette ze zich in voor het
herstel van de kerken. Ze was bevriend met J.V. Andreae en met de stichter van het piëtisme,
Philipp Jacob Spener. Ze had een bijzondere interesse voor de joodse kabbala, zoals blijkt uit
de tryptiek (volgens haar ontwerp) Kabbalistische Lehrtafel in de Drievuldigheidskerk te Bad
Teinach in het Zwarte Woud. Ze liet er haar hart begraven.
In de christelijke kabbala van de 17 e eeuw heeft de Vlaming Van Helmont jr. een sleutelrol
gespeeld. Franciscus Mercurius van Helmont (1614-98), geboren te Vilvoorde, was een groot
reiziger en beschikte aldus over nuttige netwerken in Nederland, Duitsland en Engeland.
Vooral in Amsterdam frequenteerde hij de joodse middens. Hij was als kabbalist verbonden
met Henry More te Cambridge, ze bespraken samen de werken van Knorr von Rosenroth. Tot
het einde werkte Van Helmont nauw samen met Gottfried Leibniz (die zijn grafschrift
maakte). Keizer Leopold I schonk hem in 1658 de titel van baron vanwege zijn pogingen tot
verzoening tussen katholieken en lutheranen.
Van Helmont zag in de kabbala de „theologia prisca‟ door God aan Adam geschonken,
hetgeen hem (samen met o.a. geloof in reïncarnatie) in 1661 op anderhalf jaar opsluiting door
de Inquisitie kwam te staan. Het anonieme Adumbratio kabbalae christianae (ca. 1682) wordt
hem toegeschreven; in hetzelfde jaar verscheen A cabbalistical dialogue als bijlage bij de
Engelse versie van de Kabbala denudata.
In Frankrijk werd de christelijke kabbala weliswaar bestudeerd, maar toch in hoofdzaak
bestreden. Vooral de aanval van Marin Mersenne (1588-1648, „le père Mersenne‟), een vriend
van Descartes, in het geschrift Questions sur la Genèse (1623) trok de aandacht. Mersenne
betichtte gekende auteurs zoals Vanini, Bruno, Machiavelli, Campanella, e.v.a. van atheïsme
(„des libertins‟). Hij verzette zich ook tegen de Rozenkruisers en hun verdediger Robert
Fludd. In Frankrijk werd hij van antwoord gediend door o.a. de theoloog Jacques Gaffarel
(1601-81) in Abdita divinae cabalae mysteria (1625) – hij werd gecensureerd door de
Sorbonne.
Onder de overige Franse kabbalisten zijn vermeldenswaard: Philippe d‟Aquin (1576-1650),
Gilbert Gaulmin (1585-1665), Louis Cappel (1585-1658), Joseph de Voisin (1610-85), Pierre
Poiret (1646-1719). Deze laatste was sterk beïnvloed door de Vlaamse mystica Antoinette
Bourignon (1616-80, infra).
In Engeland vindt men enkele christelijke kabbalisten onder de zgh. Cambridge platonists,
o.m. hun leider Henry More (1614-87) en zijn Conjectura cabbalistica (1653). Hij
bestudeerde ook de „Kabbala denudata‟ van Knorr, samen met Van Helmont. Daarbij
vertrokken ze van de veronderstelling dat in de Kabbala de oudste religieuze waarheden te
vinden zijn. More correspondeerde lange tijd met Anne Conway (1631-79, infra), die zich
specialiseerde in de Luriaanse kabbala (maar zich uiteindelijk bekeerde tot de Quakers).
Verscheidene Engelse steunpilaren van het Rozenkruis hadden interesse voor de Kabbala, en
zeker Robert Fludd met Summum bonum (1629) en Mosaical Philosophy (1638). Varianten
van de Kabbala zullen later nog sporadisch opduiken in Engeland, nl. bij de Golden Dawn, bij