Historische Rozenkruisers - René Pieyns - Esoterie : De hogere ...

speculatieve benadering (o.a. G. Dorn, J. Gohory, C. della Riviera, G. Bruno); 3° de alchemie
werd afgewezen door de universiteiten; 4° de Zwitser I. Casaubon ontdekte dat de geschriften
van Hermes Trismegistos dateerden uit de 2 e -3 e eeuw en dus geen uitstaan hadden met het
Oud Testament – dit betekende een slag voor het neo-hermetisme (dat ondergronds ging, o.m.
bij de alchemisten, de Rozenkruisers, later bij de vrijmetselaren).
Maar ondanks de tegenslagen kende de alchemie in de 17 e eeuw nog een vrij bloeiend
bestaan. De eeuwenoude symboliek en filosofie bood aan vele zoekenden nog een voldoende
houvast. Er verschenen tal van bloemlezingen, te beginnen met het Theatrum Chemicum
(internationale compilatie in zes delen gepubliceerd tussen 1602 en 1661, de eerste vier te
Straatsburg. Wordt soms verward met het Theatrum Chemicum Britannicum (1652, ingeleid
door Elias Ashmole), ook een compendium maar met grotendeels verschillende inhoud. Een
gekende verzameling alchemistische gravures is de Mutus Liber (1677), zonder tekst,
verschenen in La Rochelle.
En men bleef natuurlijk ook zoeken naar de (materiële) transmutatie, het middel om lood in
goud om te zetten. De Nederlander Johan Fr. Schweitzer (ook J.F. Helvetius genaamd, 1629-
1700) zou in dit opzet geslaagd zijn na het bezoek van vreemde man genaamd „Elias‟.
Helvetius was de schrijver van Vitulus Aureus (Het Gouden Kalf, 1667).
Gekende Engelse alchemisten in die tijd waren vader en zoon Dee, Robert Fludd, de
Amerikaans-Engelse George Starkey, de vermelde Ashmole, Thomas Vaughan en Isaac
Newton. De veelzijdige John Dee werd hoger behandeld onder Magia naturalis (hfst. 9). Zijn
oudste zoon Arthur Dee (1579-1651) publiceerde de alchemistische verzameling Fasciculus
Chemicus (1629). De alchemist en arts Robert Fludd (1574-1637) verspreidde de ideeën van
de Rozenkruisers (infra). De antiquair en alchemist Elias Ashmole (1617-92) was
medestichter van de Royal Society (1660) en voorloper van de speculatieve vrijmetselarij; hij
schreef in zijn dagboek op 16.5.1653 dat rozenkruiser William Barckhouse hem op zijn
sterfbed het geheim van de Steen meedeelde …
George Starkey (1628-65), geboren in Bermuda en opgeleid in Harvard, publiceerde in
Londen een reeks alchemistische werken onder het pseudoniem Eirenaeus Philalethes.
Thomas Vaughan (1621-66) uit Wales, tweelingbroer van de dichter Henry Vaughan, werd
bekend met zijn Anthroposophia Theomagica van mystieke aard; de meeste van zijn
esoterische epistels verschenen onder het pseudo Eugenius Philalethes. Isaac Newton (1642-
1727) was niet alleen de grondlegger van de moderne natuurkunde, maar ook alchemist (en
schrijver over de profeet Daniël en over de Apocalyps) – zie volgend hoofdstuk.
De voortgang van de Duitse esoterie werd in de 17 e eeuw op een pijnlijke manier onderbroken
door de Dertigjarige Oorlog. Desondanks kregen enkele auteurs een internationale erkenning,
vooral Michael Maier in de alchemie, Athanasius Kircher in het hermetisme en de historische
Rozenkruisers als nieuwe (overkoepelende) esoterie op wereldniveau.
Michael Maier (1568-1622) schreef een twintigtal werken over alchemie en hermetisme; het
bekendste is Atalanta fugiens (1617), naar Ovidius (tiende zang van de „Metamorphosen‟),
met prachtige illustraties en muziekstukken (canons). Hij droeg ook enkele werken op aan de
broeders van het Rozenkruis, waaronder Silentium post clamores (ook 1617) en Themis aurea
1618) – zie verder „Sterke reacties‟. Zijn Symbola aureae (1617) behelst een hulde aan
Hermes Trismegistos.