8. Joodse Kabbala - René Pieyns - Esoterie : De hogere graden

Itschak Luria (1533-72), bijgenaamd De Ari of Goddelijke Itschak of Leeuw van Safed, werd
in Jeruzalem geboren. Men kent hem vooral vanwege de leer van de tsimstoem, en de stelling
van de sjevira (het breken der vaten) gevolgd door de tikkoen (het herstel) – cf. infra. Luria
stelde: God regenereert de Schepping op elk moment. En: de mysteriën van de tora zijn „een
kabbala‟, dus „iets dat wordt ontvangen‟. Al zijn boeken werden postuum uitgegeven door
zijn leerling Chaim Vital Calabrese (1563-1620) en diens leerlingen, o.a. „De boom des
levens‟ en „De acht poorten‟. Men beschouwt Luria als de grondlegger van de moderne qbl,
omdat hij opriep tot massale bestudering. Dat maakt de Luriaanse Kabbala eigenlijk minder
geschikt voor esoterie en hogere graden.
In de 16 e eeuw werd Safed (Tsefiya, Tsfat), een stadje in het noorden van Palestina, het
centrum van de kabbalastudie. Naast Luria treffen we hier diverse gekende kabbalisten aan,
zoals Mozes Cordovero en Yossef Karo. Cordovero (1522-70) maakte een systematische
samenvatting van het kabbalistische gedachtegoed, die nog steeds bestudeerd wordt. Van hem
is ook het handboek „Pardes Rimonim‟ (het hof der granaatappelen) over taalmystiek.
Het jodendom kent een lange reeks van (volgens meerderheidsopvatting) pseudo-messiassen,
zoals Bar Kosiva, Jezus van Nazareth, Abulafia (supra), David Reubeni, Sjabtai Zwi, Jacob
Frank, onlangs nog Menachem Schneersohn. Met de ware Gezalfde zal het „messiaanse
tijdperk‟ beginnen, een vreedzame samenleving die de joodse god als enige ware erkent.
Berucht is het geval van Sjabtai Zwi (1626-76), die overging naar de islam in 1666. Het
sabbatianisme, dat veel succes kende bij de Oost-europese joden en in het Midden-Oosten,
verving het Luriaanse geloof door het messiaanse. Alleen messias Sjabtai, incarnatie van God
en bijgestaan door zijn profeet Nathan van Gaza, kon het Kwaad verslaan en zijn volk naar
Israël leiden. De hoop op een messias gaf velen de kracht om de vervolgingen en het leven in
de getto‟s te doorstaan. Voor de estoterist echter kan de „messiaanse‟ vrede alleen via de
innerlijke vrede worden bereikt.
Messianisme en chassidisme richten zich tot alle joden en zijn dus geen echt onderdeel van de
Kabbala. De Chassidim zeggen over de kabbalisten: “Veel geleerdheid gaat samen met weinig
vroomheid”. Het chassidisme is van Pools-Lithouwse origine en kende in de 18 e eeuw een
sterke groei door het charisma van Ba‟al Chem Tov („Besjt‟, 1700-60), een mysticus en
pseudo-messias. Een van zijn vele boodschappen luidt: “God is alles en alles is God”. Men
kent de Chassidim van hun voorkomen (krullen, zwarte kubus, zwarte hoed en jas) en van de
yiddisj liederschat. Vrouwen scheren hun hoofdhaar; ze hebben geen schoonheid meer nodig
nadat ze gehuwd zijn. Nadruk ligt op het emotionele gebed (Devekuth), terwijl men zich ook
door het lied verheft tot de hogere wereld. Hier wordt de doctrine vervangen door de
persoonlijkheid van de tsaddik (spirituele leider). De Chassidim bidden staande en bewegend
(om in extase te komen). Vandaag liggen de centra in de USA en Israël.
De joodse wereld werd diep verscheurd door het optreden van Besjt. Mede door het grote
succes van de joodse wetenschappers (164 nobelprijswinnaars) ging de qbl een tijd
ondergronds. Sjalom Misrahi Sjarabi (onb. – 1777) stichtte in het midden van de 18 e eeuw de
Luriaanse Bet-Elschool in Jeruzalem, die de traditie voortzette. Er kwam na de Tweede
Wereldoorlog een krachtige heropbloei dankzij het oeuvre van de Duitser Gersjom (Gerhard)