8. Joodse Kabbala - René Pieyns - Esoterie : De hogere graden

speculatieve (Iejoeniët) richt zich op theosofische en wijsgerige beschouwingen, de magische
(Maässiët) op woorden en letters.
De periodes. De kabbalisten horen het niet graag, maar deze mystiek is ontstaan in de schoot
van de Alexandrijnse gnostiek, behandeld in het zesde hoofdstuk. Tijdens de eerste periode
van ong. duizend jaar (ca. 150-1150 NC) leefden in de joodse mystiek vooral drie tendenzen
naast elkaar: de Merkaba, de Ma’asseh Beresjit en de Hechalot – alle drie met magische en
gnostische aspecten. Men noemt het geheel „de Merkaba-periode‟, naar de oudste van de drie
tradities.
De eigenlijke (eerste) Merkaba, de mystiek van het Goddelijk Voertuig, steunt op het
roepingsvizioen van de profeet Ezechiël, in 584 VC. Men bereikt dit „voertuig‟ en zijn „troon‟
doorheen zeven hemelen en via meditatieve technieken (o.a. vasten, herhaling van hymnen)
die uitmonden in een extase.
De Ma’asseh Beresjit (leer van het begin) is vooral gekend door het korte en veelgelezen
Sefer Jetsira of Boek van de Schepping, anoniem werk uit de vierde eeuw. Hierin worden de
„32 paden van de wijsheid‟ beschreven, nl. de tien getallen en de 22 letters waarmee de
schepping werd verwezenlijkt (later ook beschouwd als de tien sefirot van de Levensboom en
de 22 paden ertussen). De lectuur veronderstelt enige kennis van Tenach en Midrasj.
De Hechalot (boek over de paleizen) behelst een relaas van diverse schrijvers uit de 5 e en 6 e
eeuw over hun mystieke ervaringen, o.a. de wachtwoorden nodig om te worden toegelaten tot
de zeven hemelse paleizen. Rond het zevende paleis bevindt zich een kosmische sluier met de
afbeelding van al wat bestaat. Bekend is het Boek Henoch waarin wordt verhaald over de
vrome schoenlapper Henoch die door God wordt verheven tot de engel Metatron, vorst van de
wereld.
De qbl kende een eerste hoogtepunt in de 12 e -13 e eeuw, en wel ongeveer gelijktijdig in een
Spaanse en een Duitse school: de School van Gerona o.l.v. Asriël en Nahmanides en de
Vroeg-chassidische School o.l.v. Eleazar van Worms. Vooral bekend in deze periode is de
publicatie (in de Languedoc) van de Sefer ha-Bahir, een herinterpretatie van de Sefer Jetsira
in het Hebreeuws en in het Aramees – in de tweede helft van de 12 e eeuw en toegeschreven
aan Izaak de Blinde (1160-1236). Men vindt hier reeds de theorie van de Gilgul (reïncarnatie)
en van de Sjekina (aanwezigheid Gods), evenals een verdere uitbouw van de Sefirot.
De qbl heeft dus in 12 e en 13 e eeuw een definitieve basis gekregen in de streek Languedoc-
Catalonië, grofweg tussen Narbonne en Barcelona, en dit dankzij drie prominente figuren:
Izaak de Blinde, zijn leerling Asriël van Gerona en diens leerling Nahmanides. De eerste
heette eigenlijk Itzhak Saggi Nahor („vol van licht‟); volgens hem komen de sefirot voort uit
de Ma’shava (goddelijke gedachte), die zelf ontstaat uit de Ain Sof (infra). Asriël van Gerona
(1160-1238) schreef o.m. over de Sefer Jetsira en de mystieke betekenis van offers; de sefirot
komen volgens hem voort uit de goddelijke wil (niet uit de gedachte).
Nahmanides (of Mozes ben Nahman of Ramban of Bonastruc ça Porta, 1194-1270) is vooral
gekend door zijn commentaar op de Tora, Peroesj Ramban al ha-Tora. Hij wijst hierin op de