8. Joodse Kabbala - René Pieyns - Esoterie : De hogere graden

De periodes
8.
Joodse Kabbala
- De periodes
- Doctrine
- Maässiët, Salomo
- Kabbala Iejoeniët
Het voorwerp van de joodse mystiek of kabbala (qbl) is de verklaring van de waarheid achter
de Tora (leer, wet). De Tora behelst de geschreven en de ongeschreven Wet. De Tora sje-bichetav
(geschreven wet) is de Wet van Mozes; ze bestaat uit vijf boeken: Bereshit (Genesis),
Shemot (Exodus), Wajikra (Leviticus), Bemidbar (Numeri) en Devarim (Deuteronium). Het
gaat om het belangrijkste onderdeel van de Tenach (Hebreeuwse bijbel), ook
T(h)ora/Torah/Touro/Tojre/Tejreh of Pentateuch of Vijf Boeken van Mozes of Choemasj
(chameesj = vijf) geheten.
De Wet beschrijft het ontstaan van wereld en mens, en de eerste daarop volgende tijd (o.m. de
zondvloed) – althans volgens de joodse traditie. De hele Wet van Mozes wordt elk jaar, sjabat
na sjabat, in de synagoog gelezen. De tekst staat op een rol, met de hand geschreven door
gekwalificeerde masoreten (schriftgeleerden) op een perkament van de huid van een koosjer
dier. Volgens archeologen dateert de Tora van de 7 e eeuw VC.
Verder houdt de kabbalist rekening met: de Hagiographa (heilige geschriften, ong. het
overblijvende deel van het Oude Testament), de Talmoed (mondelinge leer, zijnde de Misjna
en de Gemara), de Midrasj (bijbelexegese), de Halacha („de weg‟, nl. de dagelijkse religieuze
praktijk) en de Agada (overgeleverde kennis). De Misjna is het geheel van (mondelinge)
overleveringen verzameld door rabbi Juda ha-Massi (135-220 NC); de Gemara zijn
commentaren van rabbijnen op de Misjna. Al deze literatuur vertoont geheime (soms
magische) aspecten, en vooral de Tora.
Men onderscheidt in de kabbala in het algemeen een theoretische (theologische) richting en
een praktische. De eerste geeft een beschrijving van het spirituele universum, de tweede geeft
aan hoe men zich hierin kan bewegen. Er zijn eigenlijk twee praktische stromingen: de

speculatieve (Iejoeniët) richt zich op theosofische en wijsgerige beschouwingen, de magische
(Maässiët) op woorden en letters.
De periodes. De kabbalisten horen het niet graag, maar deze mystiek is ontstaan in de schoot
van de Alexandrijnse gnostiek, behandeld in het zesde hoofdstuk. Tijdens de eerste periode
van ong. duizend jaar (ca. 150-1150 NC) leefden in de joodse mystiek vooral drie tendenzen
naast elkaar: de Merkaba, de Ma’asseh Beresjit en de Hechalot – alle drie met magische en
gnostische aspecten. Men noemt het geheel „de Merkaba-periode‟, naar de oudste van de drie
tradities.
De eigenlijke (eerste) Merkaba, de mystiek van het Goddelijk Voertuig, steunt op het
roepingsvizioen van de profeet Ezechiël, in 584 VC. Men bereikt dit „voertuig‟ en zijn „troon‟
doorheen zeven hemelen en via meditatieve technieken (o.a. vasten, herhaling van hymnen)
die uitmonden in een extase.
De Ma’asseh Beresjit (leer van het begin) is vooral gekend door het korte en veelgelezen
Sefer Jetsira of Boek van de Schepping, anoniem werk uit de vierde eeuw. Hierin worden de
„32 paden van de wijsheid‟ beschreven, nl. de tien getallen en de 22 letters waarmee de
schepping werd verwezenlijkt (later ook beschouwd als de tien sefirot van de Levensboom en
de 22 paden ertussen). De lectuur veronderstelt enige kennis van Tenach en Midrasj.
De Hechalot (boek over de paleizen) behelst een relaas van diverse schrijvers uit de 5 e en 6 e
eeuw over hun mystieke ervaringen, o.a. de wachtwoorden nodig om te worden toegelaten tot
de zeven hemelse paleizen. Rond het zevende paleis bevindt zich een kosmische sluier met de
afbeelding van al wat bestaat. Bekend is het Boek Henoch waarin wordt verhaald over de
vrome schoenlapper Henoch die door God wordt verheven tot de engel Metatron, vorst van de
wereld.
De qbl kende een eerste hoogtepunt in de 12 e -13 e eeuw, en wel ongeveer gelijktijdig in een
Spaanse en een Duitse school: de School van Gerona o.l.v. Asriël en Nahmanides en de
Vroeg-chassidische School o.l.v. Eleazar van Worms. Vooral bekend in deze periode is de
publicatie (in de Languedoc) van de Sefer ha-Bahir, een herinterpretatie van de Sefer Jetsira
in het Hebreeuws en in het Aramees – in de tweede helft van de 12 e eeuw en toegeschreven
aan Izaak de Blinde (1160-1236). Men vindt hier reeds de theorie van de Gilgul (reïncarnatie)
en van de Sjekina (aanwezigheid Gods), evenals een verdere uitbouw van de Sefirot.
De qbl heeft dus in 12 e en 13 e eeuw een definitieve basis gekregen in de streek Languedoc-
Catalonië, grofweg tussen Narbonne en Barcelona, en dit dankzij drie prominente figuren:
Izaak de Blinde, zijn leerling Asriël van Gerona en diens leerling Nahmanides. De eerste
heette eigenlijk Itzhak Saggi Nahor („vol van licht‟); volgens hem komen de sefirot voort uit
de Ma’shava (goddelijke gedachte), die zelf ontstaat uit de Ain Sof (infra). Asriël van Gerona
(1160-1238) schreef o.m. over de Sefer Jetsira en de mystieke betekenis van offers; de sefirot
komen volgens hem voort uit de goddelijke wil (niet uit de gedachte).
Nahmanides (of Mozes ben Nahman of Ramban of Bonastruc ça Porta, 1194-1270) is vooral
gekend door zijn commentaar op de Tora, Peroesj Ramban al ha-Tora. Hij wijst hierin op de

vier mogelijke interpretatieniveaus: de letterlijke, de allusieve, de allegorische en de
verborgen betekenis van de heilige geschriften. Wie tot deze vier in staat is, is in het Pardes
(paradijs) aangekomen. Hij verdedigde de bijbelse mirakels tegen de rationalisten.
Nahmanides verbleef en onderwees zowel in Spanje als in Zuid-Frankrijk en Israël.
Eveneens in de 12 e en 13 e eeuw ontstond in Duitsland de Hassidei Ashkenaz, het Vroegchassidisme/Duitse
kabbala, overwegend rond de geleerde familie Kalonymidus (van
Italiaanse oorsprong) in de regio‟s Regensburg, Speyer, Worms en Mainz. Het betreft een
beweging van vrome joden, wortelend in de oude Merkaba-mystiek. Grote bekendheid
verwierf het boek Sefer ha-Rokeah (het boek van de apotheker) van Eleazar ben-Judah ben-
Kalonymidus (1176-1238) uit Worms over ethiek. De Hassidei hechtten veel belang aan
penitentie, gebed en altruïsme. Ze waren o.a. gericht op de geheime kennis van woorden en
teksten. Hier ontstond de legende van de Golem.
----
De derde kabbalistische periode is gekenmerkt door de publicatie van het meest gelezen
kabbalistisch boek en het optreden van Abulafia. De Sefer Zohar (Boek van de
Luister/Helderheid/Glans/het Licht) wordt toegeschreven aan Simon Bar-Yochai of aan
Mozes van Leon (1250-1305). Deze laatste stelt het nl. voor alsof hij slechts de onthuller is
van een mystieke leer, neergeschreven in de Zohar door Simon bar-Yochai. Het boek bevat
een commentaar op de Tora en de Midrasjim, naast klaagliederen en een studie van de boeken
Hooglied en Ruth.
Enkele voorbeelden uit de Zohar. Het tweede boek handelt over Macroprosopus (groot gelaat,
het oerbegin) en Microprosopus (zijn werking). Het derde boek heet Idra Rabba Kadish (de
grote bijeenkomst) en gaat over de extase die leidt naar de dood. Het zevende, Raza de-Razin,
het geheim der geheimen, beschrijft de band tussen ziel en lichaam evenals de hand- en
gelaatkunde. Het elfde boek of Sitre Tora geeft mystieke verklaringen van delen van de Tora.
Het 15 e , Sitre Othioth, behandelt de mystieke letters van de naam Gods. Het 16 e , Midrasj ha-
Nielam, geeft een bijbelverklaring aan de hand van de getallenleer. De Zohar nam veel over
van de Sefer Jetsira en de Bahir. De tekst richt zich volgens II:99 tot de „uitverkorenen‟, nl. zij
die in staat zijn door te dringen tot het mysterie achter de woorden.
De visionair Abraham Abulafia (1240-92) wenste de oude letter- en getallenmystiek in eer te
herstellen. Hij werd de stichter van de Extatische/Profetische Kabbala. I.t.t. de rabbijnen
leerde hij zijn volgelingen de directe ervaring („als een krachtige beving‟) van het goddelijke.
Een middel daartoe zag hij in het associëren/combineren van letters en getallen, terwijl
hierover wordt gemediteerd.
Op basis van de Zohar kon de qbl zich ontwikkelen als mystieke onderstroom van het
judaïsme. De joden werden weliswaar in 1492 verbannen uit Spanje (en vijf jaar later uit
Portugal), maar de Kabbala stond nu sterk genoeg om deze drama‟s te overleven. De vierde
periode zou die van Luria en van Safed worden.

Itschak Luria (1533-72), bijgenaamd De Ari of Goddelijke Itschak of Leeuw van Safed, werd
in Jeruzalem geboren. Men kent hem vooral vanwege de leer van de tsimstoem, en de stelling
van de sjevira (het breken der vaten) gevolgd door de tikkoen (het herstel) – cf. infra. Luria
stelde: God regenereert de Schepping op elk moment. En: de mysteriën van de tora zijn „een
kabbala‟, dus „iets dat wordt ontvangen‟. Al zijn boeken werden postuum uitgegeven door
zijn leerling Chaim Vital Calabrese (1563-1620) en diens leerlingen, o.a. „De boom des
levens‟ en „De acht poorten‟. Men beschouwt Luria als de grondlegger van de moderne qbl,
omdat hij opriep tot massale bestudering. Dat maakt de Luriaanse Kabbala eigenlijk minder
geschikt voor esoterie en hogere graden.
In de 16 e eeuw werd Safed (Tsefiya, Tsfat), een stadje in het noorden van Palestina, het
centrum van de kabbalastudie. Naast Luria treffen we hier diverse gekende kabbalisten aan,
zoals Mozes Cordovero en Yossef Karo. Cordovero (1522-70) maakte een systematische
samenvatting van het kabbalistische gedachtegoed, die nog steeds bestudeerd wordt. Van hem
is ook het handboek „Pardes Rimonim‟ (het hof der granaatappelen) over taalmystiek.
Het jodendom kent een lange reeks van (volgens meerderheidsopvatting) pseudo-messiassen,
zoals Bar Kosiva, Jezus van Nazareth, Abulafia (supra), David Reubeni, Sjabtai Zwi, Jacob
Frank, onlangs nog Menachem Schneersohn. Met de ware Gezalfde zal het „messiaanse
tijdperk‟ beginnen, een vreedzame samenleving die de joodse god als enige ware erkent.
Berucht is het geval van Sjabtai Zwi (1626-76), die overging naar de islam in 1666. Het
sabbatianisme, dat veel succes kende bij de Oost-europese joden en in het Midden-Oosten,
verving het Luriaanse geloof door het messiaanse. Alleen messias Sjabtai, incarnatie van God
en bijgestaan door zijn profeet Nathan van Gaza, kon het Kwaad verslaan en zijn volk naar
Israël leiden. De hoop op een messias gaf velen de kracht om de vervolgingen en het leven in
de getto‟s te doorstaan. Voor de estoterist echter kan de „messiaanse‟ vrede alleen via de
innerlijke vrede worden bereikt.
Messianisme en chassidisme richten zich tot alle joden en zijn dus geen echt onderdeel van de
Kabbala. De Chassidim zeggen over de kabbalisten: “Veel geleerdheid gaat samen met weinig
vroomheid”. Het chassidisme is van Pools-Lithouwse origine en kende in de 18 e eeuw een
sterke groei door het charisma van Ba‟al Chem Tov („Besjt‟, 1700-60), een mysticus en
pseudo-messias. Een van zijn vele boodschappen luidt: “God is alles en alles is God”. Men
kent de Chassidim van hun voorkomen (krullen, zwarte kubus, zwarte hoed en jas) en van de
yiddisj liederschat. Vrouwen scheren hun hoofdhaar; ze hebben geen schoonheid meer nodig
nadat ze gehuwd zijn. Nadruk ligt op het emotionele gebed (Devekuth), terwijl men zich ook
door het lied verheft tot de hogere wereld. Hier wordt de doctrine vervangen door de
persoonlijkheid van de tsaddik (spirituele leider). De Chassidim bidden staande en bewegend
(om in extase te komen). Vandaag liggen de centra in de USA en Israël.
De joodse wereld werd diep verscheurd door het optreden van Besjt. Mede door het grote
succes van de joodse wetenschappers (164 nobelprijswinnaars) ging de qbl een tijd
ondergronds. Sjalom Misrahi Sjarabi (onb. – 1777) stichtte in het midden van de 18 e eeuw de
Luriaanse Bet-Elschool in Jeruzalem, die de traditie voortzette. Er kwam na de Tweede
Wereldoorlog een krachtige heropbloei dankzij het oeuvre van de Duitser Gersjom (Gerhard)

Scholem (1897-1981); zijn „Major Trends in Jewish Mysticism‟ (1961) is hét standaardwerk
ter zake. Achter de schermen bevordert o.m. de discrete organisatie B’nai B’rith (Zonen van
het Verbond) de joodse belangen wereldwijd sinds 1843.
Doctrine
Tijdens de opeenvolgende qbl-periodes werd een volledige cosmogonie uitgewerkt waarvan
we slechts de grote lijnen kunnen weergeven. Er bestaan alweer talloze varianten.
Voorafgaand aan de Schepping was er alleen het goddelijke, ook de Geest Gods genaamd,
soms voorgesteld als drie-eenheid: En (of Ein of Ain, absolute potentie, leegte), En-Sof
(zonder einde), En-Sof Aur (onbegrensd licht). Deze drie-eenheid wordt „omgeven‟ door drie
negatieve sluiers (of: sluiers van negatief bestaan), negatief in de zin van „virtueel‟; ze
verhullen de niet gemanifesteerde aspecten van de sefirot. Het goddelijke wordt ook Sjem ha-
Meforasj (Gods naam) of Tetragram (JHWH) of „Ik ben die Ik ben‟ (Eheieh Asjer Eheieh)
geheten. Dit alles is rationeel moeilijk te doorgronden; vooral door meditatie zal het zich
verhelderen.
Volgens De Ari (Luria) trok En-Sof zich in den beginne in zichzelf terug (= de tsimtsoem) en
vormde in deze ruimte (de tehira) – die Hijzelf was – de wereld. Dit geschiedde door sefirotemanaties
vanuit één lichtpunt (En-Sof Aur) doorheen de eerste mens, Adam Kadmon. Alle
sefirot waren omringd met schalen/vaten bestaande uit verschillende lichtmengsels. Dit
geschiedde probleemloos met de eerste drie sefirot (Kether, Chokma, Bina), maar vanaf de
vierde bleek het licht te sterk voor de schalen, zodat ze braken. Luria denkt dat er ook
onvoldoende harmonie was tussen de mannelijke en de vrouwelijke bestanddelen van de
sefirot. Vandaar het „breken der schalen‟ (sjvirat kelim) en het ontstaan van demonische
machten.
Uit het voorhoofd van Adam Kadmon straalde dan een nieuw licht en er kwam een
herordening, nl. de realiteit zoals wij ze kennen. Nu kan het herstel (de tikkoen) beginnen en
kunnen de demonen in het Rijk der Klippoth (de „schorsen‟ of „omhulsels‟) worden verslagen.
Dit is de opdracht van de mensheid, volgelingen van JHWH voorop. Men zal er hierbij naar
streven om te worden opgenomen in de „hogere ziel‟ (nesjama) van de oorspronkelijke Adam.
De tien sefirot zal men dus zien als het resultaat van Gods lichtuitstraling. „Sefirot‟ is het
meervoud van „sefira‟. Ze zijn verdeeld over de Vier Werelden die het universum uitmaken:
-Olam Atsiloeth (wereld van de uitstraling): behelst het hoger vermelde (sturende) drietal
Kether – Chokma – Bina (Kroon – Wijsheid – Begrip). Chokma wordt ook Abba (vader)
geheten en Bina ook Imma (moeder). Hier kan een verbinding ontstaan tussen mens en En-
Sof.
-Beria (wereld van de schepping): behelst de sefirot Chesed (genade), Gevoera (kracht) en
Tiferet (schoonheid). Dit is de wereld van de Merkaba, van de aartsengelen, van de creatieve
essentie.

-Jetsira (wereld van de vormgeving: de sefirot Netsach (overwinning), Hod (luister) en Jesod
(grondslag). Hier huizen gevoelens en engelen. Wordt soms ervaren als „het astrale‟.
-Assia (wereld van de vormgeving): de tiende en laatste sefira, nl. Malkoet (koninkrijk).
Onderaan deze wereld vindt men het fysieke bestaan en bovenaan het intellect.
Abba en Imma behoren volgens Luria tot de Parzufim, specifieke namen en functies
toegeschreven aan de sefirot. Ook de onderstaande Sjekina behoort daartoe. De sefirot worden
soms uitgebeeld op drie zuilen, nl. Mededogen (vrouwelijk principe), Evenwicht (bewustzijn)
en Gerechtigheid (mannelijk principe). De middenzuil brengt mannelijk en vrouwelijk aspect
in harmonie, hetgeen het best wordt weergegeven door Tiferet.
De tien sefirot worden vaak voorgesteld als de Levensboom (Otz Chiim), die een enorme
invloed heeft uitgeoefend op de westerse esoterie. In de kabbalistische symboliek stelt men de
tien ook voor als het Vlammend Zwaard, dat verscheen uit de Negatieve Sluiers. De lagere
sefirot worden soms Microprosopus (klein gezicht) geheten en de hoogste drie
Macroprosopus (groot gezicht), hetgeen duidt op de overgang van het materiële naar het
spirituele.
Hoe hoger de wereld, hoe abstracter de tijd; hij wordt ervaren als een mogelijkheid van
verandering, of de essentie hiervan. De dimensies van de menselijke ruimte heten „paleizen‟
in de spirituele wereld. De zeven hallen van de vierde wereld worden bestuurd door demonen
o.l.v. Samael; zijn vrouw heet Harlot, maar ze worden samen gezien als Het Beest.
Er is sprake van „een sefira die geen sefira is‟, nl. Da’at, staande voor de Afgrond (waar men
zijn individualiteit verliest) of „de sleutel tot de zes emoties‟ (volgens Zohar-3) of „de brug
tussen Chokma en Bina‟. Men onderscheidt een „hogere Da‟at‟ (Da’at Elyon, verbindend
element tussen Chokma-Bina en Kether) en een „lagere Da‟at‟ (Da’at Tachton, die intellect en
emoties verbindt). De aarde groeit uit Da‟at. Dus een waar mysterie.
De aanwezigheid van God in Zijn Schepping heet Sjekina. Men ziet haar als de immanente
god tegenover de transcendente En-Sof, als de „bruid‟ van de eerste negen sefirot, als het
Licht van God, als Sluier-over-het-onbekende. Vaak voorgesteld in de vorm van een roos.
Gershom Scholem stelt dat de vereniging van de Sjekina met God (dus de Eenheid) het ware
doel is van de Tora. Volgens Maimonides verscheen God doorheen de Sjekina aan de
profeten. Ze was ook zichtbaar als vuurzuil tijdens de Exodus, als een gloed over de Ark des
Verbonds. Men heet Malkoet soms „de Sjekina van beneden‟ (tegenover Bina als de Sjekina
van boven). De Sjekina wordt gezien als in ballingschap aan de Klaagmuur sinds de
vernieling van de tempel van Salomo. Iedere vrouw vertegenwoordigt de Sjekina.
De tien sefirot worden (in de uitbeelding als Levensboom) verbonden door 22 paden
(cinerot), soms vergeleken met de 22 letters van het hebreeuwse alfabet en met de Grote
Arcana van de Tarot. Samen met de sefirot vormen ze de 32 Paden der Wijsheid (infra). Van
onder naar boven is dit de Weg van het Licht; in Tiferet geschiedt de Verlichting. Om toegang
te krijgen tot een goddelijk aspect, zal men eerst Kether aanroepen, zodat de goddelijke
energie kan neerdalen op het bewuste aspect. De Levensboom groeit trouwens van boven naar

onder. De kabbalist zegt: “Kether is de Malkoet van het niet-gemanifesteerde”. Chokma is de
toegang tot de Grote Mysteriën.
God wordt in elke sefira op een andere wijze aangesproken – van Kether tot Malkoet: Eheieh
(Ik ben die Ik ben), Yah (de Ene), Jehova Elohim (Heer God), El (God, Schepper), Elohim
Gebor (Heer der veldslagen), Jehova Adonai (Opperste God), Jehova Tsabaot (Heer der
heerscharen), Elohim Tsabaot (God der heerscharen), Sjaddai (Almachtige), Adonai (Heer).
De „heerscharen‟ duiden op het engelenleger.
Er bestaan tal van religieuze en esoterische correspondenties met elke sefira, o.a. op gebied
van magisch beeld, tarotkaart, aartsengelen, element, hemels koor, astrologie, microkosmos,
chakra, dier, plant, edelsteen, deugd, reukwerk, metaal, zenceremonie, enzovoort.
Elke sefira van de Levensboom heeft een negatieve tegenhanger (samengesteld uit de
Klippot), waar men ooit mee te maken krijgt. De „zwarte sefirot‟ vormen samen de Boom van
de Dood. Zwarte magiërs zoeken hiermee contact via Da‟at. Kabbalisten raden deze
praktijken ten stelligste af.
Maässiëth, Salomo
De magische qbl (Kabbala Maässiëth/Maäsit) behoort tot het domein van de wiskundige en
grammaticale combinaties. Men spreekt ook van „het berekenen van letters‟ of van „de
hebreeuwse numerologie‟. Er bestaan volgens de Zohar drie methodes om het mysterie achter
de heilige teksten te ontdekken: a- Temura (herordening): door elke letter van het alfabet van
plaats te verwisselen; b- Gematria: een getalwaarde toekennen aan elke letter, waardoor men
lettercombinaties kan vergelijken met andere combinaties; c- Notarikon: een zin herleiden tot
de beginletters.
Al deze methodes hebben uiteraard het hebreeuwse alfabet als basis. Gematria begint met
Alef (waarde 1 of 1000), beginletter van Elohim. De numerieke waarde van een woord kan
ons iets zeggen over het wezen van het begrip dat ermee wordt aangeduid. Twee woorden
waarvan de som der letters dezelfde numerieke waarde hebben, worden als equivalent
beschouwd; bv. „lichaam‟ en „uitdoven‟ in het hebreeuws. „Mannelijk‟ heeft dezelfde
getalwaarde (227) als „gelijk het licht‟. Een dergelijke werkwijze bestond reeds bij de
Assyriërs en de Babyloniërs. In bijbels verband is de gematria een der 32 methodes van
interpretatie van de Tora.
De kabbalist Abulafia raadde aan de letters met elkaar te verbinden op een bewust onlogische
wijze, teneinde elke reductieve redenering uit te schakelen. Men kan ook een willekeurige
woordenreeks aan elkaar rijgen. Wie ver genoeg gaat in deze methode, ontdoet zich
uiteindelijk van de woorden en stelt zich open voor de intuïtie.
Sommige getallen hebben een bijzondere betekenis, zoals 7 (God, volmaaktheid), 8 (de
Messias), 13 (eenheid, volwassenheid), 22 (het lijden), 50 (H. Geest, Tora), 666 (getal van
Salomo, nagebootst door de duivel). De gematria is tot vandaag blijven voortleven in de

joodse gebruiken; n.a.v. een huwelijk zal men bv. toespelingen maken op de getalwaarde van
de voornamen van het koppel.
De praktische qbl behelst bovendien magische en theürgische praktijken, o.a. met amuletten,
aanroepingen, talismannen, toverformules, astrologie, gelaatkunde, handlezen. Vermoedelijk
zijn de oude joodse profeten voortgekomen uit het sjamanisme, want in het Eerste Boek
Samuel (9:9) lezen we: “Vroeger zei men in Israel als men God ging raadplegen: Kom laten
we naar de ziener gaan; de profeet van tegenwoordig werd vroeger namelijk ziener genoemd”.
De speculatieven halen meestel hun neus op voor de Maässiët; een minderheid combineert
beide stromingen.
De grootste onder de joodse magiërs was ongetwijfeld Koning Salomo, die de eerste tempel
van Jahwe te Jeruzalem bouwde. Hij regeerde van ca. 970 tot 932 VC, als opvolger van zijn
vader David. Het was volgens joodse bronnen de gouden eeuw van het oude Israël. Salomo‟s
rijk zou zich hebben uitgestrekt van de Eufraat tot Egypte.
Sinds drieduizend jaar bestaat een sterk vermoeden dat Salomo zich begaf aan magische
praktijken. In de 38e soera van de koran lezen we dat de duivel op Salomo‟s troon werd
geworpen, en in de 21 e en 34 e soera dat de satans en de djins (boze en goede geesten) hem
ondergeschikt waren. In de volkstraditie zijn er dan ook veel legendes rond de figuur van
Salomo geweven, o.m. rond zijn zegelring (met de davidsster).
In elk geval kwam Salomo op het eind van zijn leven onder slechte invloeden, zodat Jahwe
hem wel moest straffen. Aldus sprak God (door de mond van profeet Achia): “Want hij heeft
Mij de rug toegekeerd en zich neergebogen voor Astoret, de godin van de Sidoniërs, en voor
Kemos, de god van Moab, en voor Milkom, de god van de Ammonieten.” Daarna viel het rijk
uit elkaar. Desondanks zal in Europa nog lange tijd magie worden bedreven in naam van
Salomo en met rituelen die aan hem worden/werden toegeschreven/opgedragen.
Het magisch-religieuze geloof in profeten en profetieën is eigen aan de meeste godsdiensten.
Een profeet geeft de boodschappen van de godheid door aan de mensen. Reeds in het oude
Mesopotamië (cf. kleitabletten) was er sprake van extatici/antwoordgevers, die naast de
priesters werkten. Alle joodse profeten waren mannen (Daniël, Nathan, Elia, Jesaja, etc.), op
Debora na. Volgens de islam is Mohammed de laatste profeet (van 25, waaronder Jezus – Isha
van Nazareth).
Uit de bijbel kunnen we afleiden dat magie en toverkunsten nog druk werden beoefend in de
tijd van Salomo en erna. Deuteronium 18 (10-12) geeft een opsomming: “Het mag bij u niet
voorkomen dat iemand zijn zoon of zijn dochter door het vuur laat gaan, zich afgeeft met
waarzeggerij, met mantiek of toverij, zich met bezweringen inlaat, geesten en orakels
ondervraagt of de doden oproept. Want van iedereen die dergelijke dingen doet heeft Jahwe
uw God een afschuw”. Volgens de officiële joodse leer was de magie strijdig met de almacht
van Jahwe, en derhalve des duivels.
De Tempel van Salomo behoort als ritueel thema tot de maçonnieke hogere graden (deel IV).

Kabbala Iejoeniët
Het doel van de contemplatieve qbl, zoals van elke esoterie en alle mystiek, is dat men
spirituele waarden ervaart terwijl men nog van deze wereld is. Men beleeft de volle omvang
van het heelal, men komt in het tijdloze terecht, men kan alle werelden tegelijk leven. Op deze
manier vloeit men samen met de Schepper en En-Sof. De meditatie voorkomt dat men zou
verzanden in een geleerde onwetendheid.
De kabbala word alleen geopenbaard aan degene die haar bevatten kan. De kabbalist zal zo
ver geraken als zijn kavana het hem toelaat, nl. zijn intentie om het geheime deel van de Tora
te leren kennen en aldus op te klimmen tot de Devekoet, de verlichting. De geestelijke honger
ontstaat uit ons besef van gebrek aan volmaaktheid. We zullen de volmaaktheid pas voelen,
wanneer als onze „vaten‟ hersteld zijn. Het streven begint vanuit „het zwart punt in het hart‟.
Het verlangen moet worden gereinigd met de Tora en de Mitsvot.
De Kabbala Iejoeniët maakt gebruik van meditatieve technieken waarvan we hieronder enkele
voorbeelden geven. De vroege (Merkaba-) methodes uit de eerste eeuwen zijn verloren
gegaan; ze werden afgekeurd door de middeleeuwse scholen, o.a. die van De Ari. Mediteren
veronderstelt dat men al vertrouwd is met enkele sod, kabbalistische mysteries.
Elke meditatie en elke rituele handeling kan beginnen en eindigen met het Kabbalistische
Kruis: middelvinger op voorhoofd + Ateh (Gij zijt) zeggen; vinger naar zonnevlecht +
Malkoet (koninkrijk) zeggen (hier stelt men zich het Licht voor van hoofd tot voeten). Dan
naar rechter schouder + Gevoera (kracht), en lichtspoor doortrekken naar linker schouder +
Gedoela (glorie). Dus: Gij zijt in dit Koninkrijk de kracht en de glorie. Ten slotte de handen
vouwen + Le Olam Amen (zo zij het). Het KK kan op veel manieren worden uitgebreid;
gekend (o.a. in de heksenwereld) is het Klein Pentagramritueel, met het trekken van
pentagrammen bij de eerste bewegingen.
Dichtbij de magische qbl staat de meditatie op de hebreeuwse letterpermutaties, waarbij de
letters worden gezien als kosmische energieën. Met de Levensboom voor ogen kan men
mediteren op de interactie van de sefirot en het erbij horende verloop van goddelijk licht
stromend van de hogere naar de lagere sefirot. Men kan mediteren op de middelste zuil
(Kether, Tiferet, Jesod, Malkoet), terwijl men goddelijke namen uitspreekt. De liefhebber van
Tarot kan de 22 sefirotische paden koppelen aan de Grote Arcana; ze zullen ervoor zorgen dat
hij/zij niet verdwaalt in het eigen onbewuste.
Elk van de 32 Paden der Wijsheid (de Netivot) leent zich tot meditatie. De paden stemmen
overeen met de 32 maal dat Gods naam Elohim verschijnt in het eerste hoofdstuk van de
Genesis. Er bestaat een uitgebreide literatuur over de paden, gaande van de „verborgen
intelligentie‟ (eerste pad) tot de „besturende intelligentie‟ (het laatste). Het eerste pad (tussen
Kether en Chokma) is „verborgen‟, omdat geen mens tot de essentie ervan kan doordringen.
Het 32 e (tussen Jesod en Malkoet) heet „besturend‟, omdat hiermee de loop van de zeven
planeten wordt geregeld. De „vestigende intelligentie‟ van het vijftiende pad geeft gestalte aan

het licht der Schepping in de duisternis van de wereld; hier is de Schoonheid. Het zestiende
(het scharnierpad tussen boven en onder) is dat van de verrukking, paradijs der
Rechtvaardigen.
Volgens de Talmoed is „wijs‟ hij die de toekomst ontvangt. Wijsheid overtreft immers de tijd:
hier zijn verleden-heden-toekomst niet meer gescheiden. Voor de diepzinnige kabbalist begint
bij Chokma de Occulte Wijsheid, langs dewelke de reïntegratie met het goddelijke
verwezenlijkt wordt. Van hieruit kan de mysticus zijn leegte vullen met Licht. Aldus draagt
hij bij tot de verlichting van de hele Schepping.
Men kan mediteren op En-Sof en op de 72 namen van God, maar men zal nooit rechtstreeks
een beroep doen op een goddelijk aspect. De meditant roept, zoals gezegd, eerst Kether aan,
bv. na het Klein Pentagramritueel. En, niet vergeten: wie zich werkelijk met God verenigt, zal
automatisch ophouden te bestaan in deze wereld. Naast de onuitsprekelijke naam kent de qbl
(en het jodendom in het algemeen) diverse naamsbenaderingen van God. Veel voorkomend is
de naam bestaande uit 72 lettergrepen afgeleid uit drie verzen van Exodus (14:19-21): elk vers
telt 72 letters en wanneer men ze onderling verbindt bekomt men 72 namen – die samen weer
één naam vormen. Het geheel heet Sjem ha-Meforasj, esoterische uitdrukking bij uitstek.
Een van de bekendste meditatie-objecten is de openingszin van de bijbel: Beresjit bara elohim
eth hasjamayin ve’et ha’arets (In het begin schiep God de hemel en de aarde). De Genesis
heet daarom „Beresjit‟ in het hebreeuws. Eindeloos werd er al gediscussieerd over het feit dat
er (letterlijk) „goden‟ staat, dus niet „god‟. En waarom begint de Beresjit met een bet (tweede
letter) en niet met de eerste, een alef? Een klassiek antwoord: omdat „baraka‟ (zegening) ook
aldus begint. Men kan mediteren op de medeklinkers waaruit Beresjit bestaat (het geschreven
Hebreeuws gebruikt geen klinkers); men bekomt aldus (vertaald) bv.: “Hij geeft mij een
teken”. Ook numerieke vergelijkingen zijn mogelijk; de getalwaarde van Elohim (86) stemt
overeen met die van de De Natuur (Ha-teva).
Kan iemand mediteren op z‟n eigen ziel? Volgens de qbl bestaat de mensenziel uit Nefesh,
Roeach, Nesjama en de bron (Knesset Jisrael), vier bewustzijnsniveaus van laag naar hoog in
die volgorde – van de fysieke wereld tot Sjekina. Roeach is het spirituele basisniveau van de
mens. De bron is meer beginsel dan niveau. Nesjama is de goddelijke vonk; op Nesjama
wordt vaak zingend gemediteerd. Volgens de Zohar bestaan alleen de eerste drie, maar
kunnen uitzonderlijke mensen op intuïtieve wijze twee bijkomende (hogere) zielsniveaus
ontwikkelen: Chayya/Haya, het bewustzijn van goddelijke kracht, en Jehida of de vereniging
met God (Devekoet). Haya wordt o.a. bereikt door het ritmisch lezen van de psalmen. In
Jehida vindt men zijn eigen unieke weg naar God.