2 havo/vwo - Noordhoff Uitgevers

Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 havo/vwo, docentenhandleiding 90
Zo vind je een onbepaald voornaamwoord
Een onbepaald voornaamwoord (onbep.vnw) wijst iemand of iets aan, maar zegt niet precies
over wie of wat het gaat. Hier volgen drie lastige gevallen:
1 Het woord ‘je’ is onbepaald voornaamwoord als het ‘men’ betekent:
- Vroeger werkte je wel tien uur per dag.
2 Het woordje ‘wat’ is onbepaald voornaamwoord als het ‘iets’ betekent:
- Jullie hebben vast wel wat gekocht bij IKEA.
3 Het woordje ‘het’ is een onbepaald voornaamwoord als het nergens naar verwijst, maar tijd,
weer of sfeer aangeeft. Bijvoorbeeld:
- Het is vijf uur, het begint te sneeuwen en het is hier erg gezellig.
Bijwoord
Elke bijwoordelijke bepaling die uit één woord bestaat, is als woordsoort een bijwoord (bijw).
Voorbeeld:
- Zo’n moeilijk boek / kun / je / niet (bwb) / snel (bwb) / uitlezen.
Ook ondergeschikte bijwoordelijke bepalingen worden tot de bijwoorden gerekend. Ze geven
vaak (maar niet altijd!) een ‘graad’, een ‘sterkte’ aan: nogal, tamelijk, enigszins, erg, zeer,
bijzonder, vreselijk, ontzettend, uiterst, te.
Zo vind je een bijwoord
1 Ontleed de zin in zinsdelen. Zoek de bijwoordelijke bepalingen die uit één woord bestaan (of
uit één woord plus een obwb). Die woorden zijn als woordsoort bijwoord.
2 Zoek de ondergeschikte bijwoordelijke bepalingen. Ook die woorden zijn als woordsoort
bijwoord.
- Zo’n bijzonder (obwb) moeilijk boek / kun / je / absoluut (obwb) niet (bwb) / lekker (obwb) snel
(bwb) / uitlezen.
Hoofdstuk 6
Enkelvoudige en samengestelde zinnen
Er zijn enkelvoudige zinnen (met één persoonsvorm) en samengestelde (met meer
persoonsvormen).
Zo herken je enkelvoudige en samengestelde zinnen
1 Zoek alle persoonsvormen van de zin door de zin van tijd te veranderen.
2 Heeft de zin één persoonsvorm, dan is het een enkelvoudige zin; heeft de zin meer
persoonsvormen, dan is het een samengestelde zin.
Hoofdzinnen en bijzinnen
Er zijn hoofdzinnen en bijzinnen. In een hoofdzin staan persoonsvorm en onderwerp naast
elkaar. De persoonsvorm staat voorin de zin: op de eerste of de tweede plaats.
Voorbeeld:
1a De warme bakker (ow) verkoopt heerlijke krentenbollen. (hoofdzin)
1b Verkoopt de warme bakker (ow) heerlijke krentenbollen? (hoofdzin)
1c * De warme bakker (ow) altijd verkoopt heerlijke krentenbollen. (geen correcte zin)
Een bijzin is een gedeelte van een hoofdzin. In een bijzin kúnnen tussen persoonsvorm en
onderwerp nog andere zinsdelen staan. De persoonsvorm van de bijzin staat meestal achterin
de zin. Voorbeeld:
2 {hoofdzin Je weet (bijzin dat de warme bakker (ow) heerlijke krentenbollen (lv) verkoopt).}
Als een zin twee persoonsvormen heeft, zijn er twee mogelijkheden:
- Mogelijkheid 1: De zin bestaat uit twee hoofdzinnen: {hz} + {hz}
3a {hoofdzin We (ow) kunnen naar de bieb gaan}, maar {hoofdzin dan moeten we (ow) nu weg.}
3b {hoofdzin Willen jullie (ow) niet over die bok springen} of {hoofdzin durven jullie (ow) niet?}
- Mogelijkheid 2: De zin bestaat uit een hoofdzin met een bijzin erin. De bijzin kan achteraan
© Noordhoff Uitgevers bv