2 havo/vwo - Noordhoff Uitgevers

Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 havo/vwo, docentenhandleiding 89
Zo vind je de vier soorten telwoorden
Een hoofdtelwoord (vier, vijfendertig) noemt een aantal of hoeveelheid, een rangtelwoord
(vierde, vijfendertigste) noemt een plaats in een rij.
Beide soorten kun je onderverdelen. Een bepaald telwoord geeft een precies aantal aan of een
precieze plaats in een rij; een onbepaald telwoord geeft een onduidelijk aantal aan of een
onduidelijke plaats in een rij. Bepaalde hoofdtelwoorden zijn vervangbaar door cijfers, de andere
soorten niet. In schema:
hoofdtelwoord
rangtelwoord
Hoofdstuk 5
© Noordhoff Uitgevers bv
bepaald onbepaald
zes, vijftien,
drievijfde
eerste,
zesde,
vijftiende
veel, enkele, sommige,
verscheidene, weinig,
alle, wat (= een beetje)
laatste, middelste,
zoveelste, hoeveelste
Zinsdeelstukken 2
Zinsdeelstukken (bepalingen) die bij een zelfstandig naamwoord horen, heten bijvoeglijke
bepalingen. Er is nog een ander zinsdeelstuk: de ondergeschikte bijwoordelijke bepaling.
Ondergeschikte bijwoordelijke bepaling
Een bepaling die niet bij een zelfstandig naamwoord hoort, heet ondergeschikte
bijwoordelijke bepaling (obwb). Zo’n obwb hoort vaak bij een bijvoeglijk naamwoord of een
bijwoord. Vaak (maar niet altijd) geeft een obwb een ‘graad’ aan: heel erg, nogal moe,
ontzettend spannend. In de voorbeeldzinnen zijn de obwb’en onderstreept. De kern is vet
gedrukt.
Een obwb kan voorkomen:
- in het naamwoordelijke deel van het gezegde:
1 Dat jeugdboek / was / volgens mijn klasgenoten / [nw.deel nogal saai].
- in een bijwoordelijke bepaling:
2 De schaatsers / kwamen / totaal uitgeput (bwb) / in Leeuwarden / aan.
- in een bijvoeglijke bepaling:
3 Bij de Lidl / kun / je / bijzonder lekkere (bijv.bep), kruidige pepernoten / kopen.
In het lijdend voorwerp van zin 3 zijn bijzonder lekkere en kruidige twee bijvoeglijke bepalingen
bij de kern pepernoten. Binnen de bijvoeglijke bepaling bijzonder lekkere is bijzonder een obwb
bij de kern lekkere:
bijvb = bijzonder lekkere → pepernoten
obwb = bijzonder → lekkere
Zo vind je de ondergeschikte bijwoordelijke bepalingen
1 Noteer eerst alle zinsdelen: ow, wg of ng, lv, mv, bwb’en.
2 Zoek van elk zinsdeel het belangrijkste woord, de kern.
3 Noteer de woorden die extra informatie geven over de kern. Als woorden bij elkaar horen,
vormen ze samen één bepaling.
4 Stel de woordsoort van de kern vast. Als een bepaling niet bij een zelfstandig naamwoord
hoort, is het een ondergeschikte bijwoordelijke bepaling.
5 Zoek ten slotte binnen de bijvoeglijke bepalingen.
Onbepaald voornaamwoord
Hieronder staan de onbepaalde voornaamwoorden in schema.
onbepaald
voornaamwoord
iemand, niemand, iedereen, men, menigeen, het, iets, niets, alles,
ieder(e), elk(e), menig(e), wat, (een) zekere, een of ander(e)