2 havo/vwo - Noordhoff Uitgevers

Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 havo/vwo, docentenhandleiding 83
Fout: ‘De jeugd van tegenwoordig maakt er een potje van, die doen maar waar ze zin in
hebben.’
Goed: ‘De jeugd van tegenwoordig maakt er een potje van, die doet maar waar hij/zij zin in
heeft. (jeugd kan mannelijk en vrouwelijk zijn).
Je kunt ook het antecedent aanpassen: ‘De jongeren van tegenwoordig maken er een
potje van, die doen maar waar ze zin in hebben.’
• Soms is een verwijswoord onduidelijk doordat het naar verschillende woorden verwijst:
Onduidelijk: ‘Toen ik Leon en Peter tegenkwam, begon hij tegen mij te schelden.’
Duidelijk: ‘Leon begon tegen mij te schelden, toen ik hem en Peter tegenkwam.’
• Soms is een verwijswoord onduidelijk doordat het verwijst naar een antecedent dat niet
genoemd is.
Fout: ‘Amsterdammers staan bekend om hun humor. Een geintje kunnen ze daar wel
waarderen.’
Bedoeld wordt: ‘Een geintje kunnen ze in Amsterdam wel waarderen.’
Zo vind je het goede verwijswoord
• Zoek het woord (de woorden) waar het verwijswoord op (terug) moet slaan.
• Als dat een zelfstandig naamwoord is, stel dan vast of het een de- of een het-woord is.
• Verwijs naar een de-woord met die, hij/zij; verwijs naar een het-woord met dat/het.
• Gebruik wat als verwijswoord alleen na (n)iets, alles, datgene of een hele zin.
• Let goed op woorden die altijd enkelvoud zijn, zoals de jeugd, de politie; gebruik als
verwijswoorden voor deze woorden ook een enkelvoud en let op de werkwoordsvorm
(enkelvoud!).
• Pas op met het woordje daar. Er moet een antecedent in de zin staan waar dat woordje
naar verwijst.
Hoofdstuk 5
Samenstellingen en afleidingen
Een samenstelling is een woord dat uit twee of meer verschillende woorden is opgebouwd:
bodemsanering, oproerkraaier, toekomstmuziek. Soms komt er tussen de woorden een -s, een -
e of een -en: gezichtspunt, rijstevlaai, klassenvertegenwoordiger.
Een afleiding bestaat uit een kernwoord met een voor- of achtervoegsel dat op zichzelf meestal
geen woord is: tijdloos, werkzaam, ondankbaar. Zulke voor- en achtervoegsels geven het
kernwoord een andere betekenis. De woordsoort kan door een achtervoegsel veranderen:
meisje (zn) – meisjesachtig (bnw).
Bijvoeglijke naamwoorden en bijwoorden eindigen vaak op achtervoegsels als
- achtig: kinderachtig
- baar: onoplosbaar
- eus: nerveus, matineus
- ief: subjectief
- ig: gelukkig
- isch: logisch
- kundig: vakkundig
- (e)lijk: wetenschappelijk
- rijk: waterrijk
- vaardig: slagvaardig
- wekkend: angstwekkend
- zaam: behulpzaam
Zelfstandige naamwoorden eindigen vaak op achtervoegsels als
- heid: werkloosheid
- isme: socialisme
- (i)teit: biodiversiteit
Krantentaal
De taal die je in de krant leest, is meestal schrijftaal. Schrijftaal is wat ingewikkelder dan
spreektaal. Dat komt door de volgende kenmerken:
© Noordhoff Uitgevers bv