2 havo/vwo - Noordhoff Uitgevers

Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 havo/vwo, docentenhandleiding 68
8 OVERZICHT LEERSTOF HAVO/VWO 2
Lezen
Hoofdstuk 1
Inleiding, middenstuk en slot van een tekst
Het eerste deel van een tekst is de inleiding. Hierin staat het onderwerp van de tekst. De
inleiding is een aandachtstrekker, die de lezer moet overhalen om de hele tekst te lezen.
Het tweede deel van een tekst is het middenstuk. Hierin worden verschillende kanten
(deelonderwerpen) van het onderwerp besproken. Bij het onderwerp ‘verschillen tussen jongens
en meisjes’ passen bijvoorbeeld de deelonderwerpen ‘hersenen’, ‘reukvermogen’ en ‘praten
over gevoelens’. Soms gaat één alinea over één deelonderwerp, soms gaan ook meer alinea’s
over één deelonderwerp.
Het laatste deel van een tekst is het slot. In het slot vind je vaak de hoofdgedachte van de tekst.
De bedoeling van het slot is dat de boodschap van de tekst goed blijft hangen bij jou als lezer.
Bij nieuwsberichten ontbreekt vaak een slot.
Zo vind je inleiding, middenstuk en slot van een tekst
• Bepaal tot en met welke alinea het onderwerp geïntroduceerd wordt. Vaak gebeurt dat met
een voorbeeld, een grappig verhaaltje (anekdote) of de aanleiding voor het schrijven van de
tekst.
• Let aan het begin van een tekst ook op alinea’s die afgesloten worden met een vraag, een
mening of een aankondiging. Daar eindigt meestal de inleiding.
• Kijk welke alinea’s over hetzelfde aspect van het onderwerp gaan. Als in een alinea een
nieuw aspect van het onderwerp aan de orde komt, dan begint daar een nieuw
deelonderwerp. Let vooral goed op de eerste zin van een alinea en op signaalwoorden als
‘een ander (verschil)’, ‘nog een (probleem)’ en ‘ten slotte’.
• Let op alinea’s waarin een samenvatting of de hoofdgedachte van de tekst gegeven wordt.
Dat is het slot. Daar vind je vaak signaalwoorden als ‘kortom’, ‘al met al’ en ‘dus’.
Hoofdstuk 2
De opbouw van alinea’s
In een tekst komen meestal verschillende aspecten van een onderwerp aan de orde, zoals
oorzaken, gevolgen en voor- en nadelen. Om die overzichtelijk te presenteren verdeelt de
schrijver de tekst in alinea’s.
Ook de alinea’s zelf zijn (meestal) overzichtelijk opgebouwd. De belangrijkste informatie staat
vaak in de eerste of soms ook in de laatste zin. Dat is de kernzin. In de zinnen voor of na de
kernzin staat dan een nadere uitleg of een voorbeeld van iets uit de kernzin.
De kernzin kan ook de tweede zin zijn. Dat is vaak alleen zo als de eerste zin het verband met
andere alinea’s aangeeft, bijvoorbeeld: Maar er is nog een andere oplossing mogelijk.
Zo vind je de kernzin van een alinea
Lees de eerste, tweede of laatste zin van een alinea.
Stel vast in welke zin de belangrijkste informatie staat. Dat is de kernzin.
Hoofdstuk 3
Verbanden in de tekst (1)
Woorden, zinnen en alinea’s hangen met elkaar samen. Die samenhang heet het verband in de
tekst. Door te letten op verbanden in de tekst kun je de tekst beter begrijpen en bestuderen. Je
kunt verbanden vaak herkennen aan signaalwoorden.
Er bestaan verschillende verbanden. Als gebeurtenissen in de juiste tijdsvolgorde worden
beschreven, heet dat een chronologisch verband. Van een opsommend verband is sprake als
© Noordhoff Uitgevers bv