Modularisering en zorgprogrammering Jeugdzorg Groningen

5. Ontwikkelingen in vraag en aanbod
5.1 Inleiding
De zorgprogrammering bij Jeugdzorg Groningen had volgens de stichting onder meer tot doel bij te
dragen tot minder uithuisplaatsingen en meer ambulante zorg. Flexibilisering van het aanbod door de
functies verblijf en begeleiding te scheiden zou moeten leiden tot een efficiëntere benutting van
hulpvormen en meer ruimte om het ambulante aanbod te versterken. Ook stond het voorkomen van
over- en onderaanbod hoog op de agenda. Is er nu een verband aan te tonen tussen de doorgevoerde
zorgprogrammering en de ontwikkeling van het aanbod?
In deze studie is op basis van documenten een reconstructie gemaakt van de ontwikkelingen van de
vraag en het aanbod. De focus van de analyse is gericht op de vraag of er tegen het jaar 2001 - het jaar
waarin de resultaten van het beleid inzake de zorgprogrammering in Groningen hun beslag kregen -
een trendbreuk te zien is in:
- Het aantal toewijzingen over de jaren heen naar de verschillende hulpvarianten (meer toewijzingen
naar intensief ambulante zorg en minder naar residentiële zorg).
- De ontwikkeling van de capaciteit van het aanbod. Te verwachten is dat het capaciteitsbeleid de
ontwikkelingen in de toewijzingen volgt of daar anticiperend ruimte voor schept.
- De ontwikkelingen in het daadwerkelijke zorggebruik. Aan te nemen is dat bij een succesvol
beleid het zorggebruik de trends in de zorgtoewijzingen volgt. Verkorting van de duur zou
daarnaast capaciteitswinst kunnen opleveren (2C; zie ook het schema in pararaaf 3.4).
- Ontwikkeling van discrepanties tussen vraag en aanbod in termen van de wachttijden en het aantal
wachtenden voor de verschillende hulpvarianten. Te verwachten is dat de flexibilisering van het
aanbod - bij een gelijkblijvende of verminderende vraag en bij een gelijkblijvende capaciteit - een
gunstig effect heeft op de wachtlijsten. De druk op het residentiële aanbod zou moeten afnemen.
In retrospectief onderzoek laten dit soort trends zich moeilijk toetsen. Vier problemen spelen in ons
geval daarbij een rol. Ten eerste is het achteraf vaak niet mogelijk om indicatoren te selecteren die
gevoelig genoeg zijn om de specifieke trends te observeren. Meestal zal men genoegen moeten nemen
met globale of indirecte informatie. Ten tweede is het aantal invloeden dat er bij de ontwikkelingen
van het aanbod in het spel is groot. Een geobserveerde trend is daardoor vaak niet aan één specifieke
oorzaak - in dit geval de zorgprogrammering - toe te schrijven. Een derde complicatie is de stand van
de registratie in de jeugdzorg: het is buitengewoon moeilijk om betrouwbare cijfers over de
ontwikkelingen in vraag en aanbod boven water te krijgen. Dat geldt voor de jeugdzorg in Nederland
in het algemeen, alsook voor Groningen. De laatste jaren is deze situatie aanmerkelijk aan het
verbeteren. Langjarige trends laten zich echter moeilijk opmaken. Een vierde probleem is dat
gegevens uit verschillende bronnen vaak niet met elkaar in overeenstemming zijn. In ons geval was
een lastig verschijnsel dat Jeugdzorg Groningen haar aanbod gaandeweg is gaan beschrijven in termen
van modules, terwijl de provinciale en landelijke registratie nog is ingericht op de registratie van
varianten van de normharmonisatie. Het risico bestaat dan dat bij het hanteren van verschillende
bronnen er appels met peren worden vergeleken.
Om de trends te onderzoeken is gebruik gemaakt van indicatoren die beschikbaar bleken in provinciale
beschikkingen en verslagen, jaarverslagen van het Groninger Toewijzingsorgaan Jeugdzorg,
rapportages van Jeugdzorg Groningen en cijfers van de Stichting Registratie Jeugd Voorzieningen
(SRJV). Bij de analyse is volstaan met visuele inspectie van de cijfers. In verband met de beperkt
beschikbare tijd in de studie en de gebrekkige trefzekerheid van de indicatoren is afgezien van de
toepassing van geavanceerde trendanalyses. De gebrekkige trefzekerheid is ook een reden om de
geobserveerde trends met de nodige armslag te beschouwen.
In de volgende paragrafen worden de resultaten op hoofdlijnen gepresenteerd. Zie bijlage 3 voor meer
gedetailleerde cijfers en bronvermeldingen.
25