Plan van aanpak transitie

Plan van Aanpak voorbereiding transitie
Decentralisatie jeugdzorg in
de stadsregio Amsterdam

GEMEENTE EDAM-VOLENDAM

Inhoudsopgave
1. INLEIDING 2
2. AANPAK 4
2.1 STARTFOTO 4
2.2 (LANDELIJKE) ONTWIKKELINGEN 4
2.3 GEMEENTELIJKE VISIES 5
2.4 TRANSITIEPLAN 5
2.5 PROEFTUIN REGIO AMSTERDAM 5
3. PLANNING 6
4. PROJECTSTRUCTUUR 8
4.1 GOING CONCERN 8
4.2 TRANSITIEPROCES 8
5. FINANCIËN 10
BIJLAGE A: BOUWSTENEN 11
PvA Voorbereiding Transitie Jeugdzorg, 16-2-11
1

1. Inleiding
Gemeenten worden verantwoordelijk voor alle zorg rondom kinderen/ouders (preventieve zorg,
jeugdzorg 1 – ook justitieel, jeugd GGZ én jeugd LVG). Deze ontwikkeling wordt door de
gemeenten in de stadsregio én door de portefeuillehouder jeugdzorg in grote lijnen van harte
onderschreven. In het regeer- en gedoogakkoord van het kabinet Rutte is de volgende passage
over jeugdzorg opgenomen. Het kabinet gaat er daarbij vanuit dat de transitie van de jeugdzorg
in 2015 gereed is.
Jeugdzorg
Er bestaat grote zorg 2 over het functioneren van de jeugdzorg. De huidige manier waarop de
jeugdzorg is georganiseerd en opereert zal een wezenlijke verandering moeten ondergaan. De
effectiviteit van de jeugdzorg moet worden verbeterd door een stelselherziening. Het kabinet zal
hiertoe de volgende maatregelen nemen:
• Er moet één financieringssysteem komen voor het huidige preventieve beleid, de huidige
vrijwillige provinciale jeugdzorg, de jeugd LVG (licht verstandelijk gehandicapten) en jeugdggz.
• In lijn met het advies van de Parlementaire Werkgroep Toekomstverkenning Jeugdzorg,
worden gefaseerd alle taken op het gebied van jeugdzorg overgeheveld naar de
gemeenten. Het betreft hier: jeugd-ggz en licht verstandelijk gehandicapte jeugd (zowel
AWBZ als zorgverzekeringswet), provinciale jeugdzorg, jeugdzorg-plus (gesloten
jeugdzorg), jeugdreclassering en jeugdbescherming. Preventie en vrijwillige hulpverlening
wordt in goede afstemming met gedwongen hulpverlening georganiseerd door
(samenwerkende) gemeenten.
• De Centra voor Jeugd en Gezin die inmiddels gerealiseerd zijn, zullen bij de overheveling
naar de (samenwerkende) gemeenten gaan dienen als front office voor alle jeugdzorg van
de gemeenten.
Het regeerakkoord is een radicale keuze op het bundelen van de financierstromen in de
gespecialiseerde (jeugd)zorg, waardoor de samenhang van jeugdzorg met de psychiatrie en met
de zorg voor jeugd met een verstandelijke beperking voor het eerst wezenlijk binnen bereik
komt. De zorg rondom kinderen/ouders zal efficiënter worden, als de aansturing van deze zorg
in één hand komt en als er meer samenhang is in de verschillende beleidsterreinen. Het budget
dat het Rijk straks aan de gemeenten toekent, zal voldoende toereikend moeten zijn om tijdig de
juiste zorg aan de kinderen/ouders te kunnen bieden. In de financiële bijlage van het
regeerakkoord staat een efficiencykorting 3 van € 80 miljoen in 2015, oplopend tot € 300 miljoen
in de jaren daarna op een totaal van € 3.069 miljoen.
Herzieningen binnen de jeugdzorg zijn onderdeel van een grotere ambitie om de kwaliteit van
opvoeden te bevorderen. Het voorkomen en vroegtijdig (met lichte ondersteuning) verhelpen
van problemen verminderd de vraag naar intensieve zorg.
1 Jeugdzorg staat voor de maatschappelijke verzorging van de opgroeiende jeugd en omvat jeugdhulpverlening,
jeugdbescherming en geestelijke jeugdgezondheidszorg.
2 Op 1 januari 2005 is de Wet op de jeugdzorg (Wjz) in werking getreden. In 2009 is deze wet geëvalueerd
(Evaluatieonderzoek Wet op de jeugdzorg, BMC, oktober 2009). In 2010 heeft een parlementaire werkgroep een
toekomstverkenning (Jeugdzorg dichterbij, mei 2010) gedaan over de jeugdzorg. De werkgroep heeft een analyse
gemaakt van de oorzaken van de problemen en mogelijke verbeteringen in de jeugdzorg.
3 Voor een overzicht: Feiten en cijfers transitie jeugdzorg, VNG, oktober 2010
PvA Voorbereiding Transitie Jeugdzorg, 16-2-11
2

In 2011 willen de gemeenten uit de stadsregio op zoek naar de kansen die de decentralisatie
van de jeugdzorg biedt voor het jeugdbeleid en een inhoudelijke visie vormen. Dit plan van
aanpak beschrijft een projectstructuur en vier fasen om te komen tot een transitieplan in
opdracht van de gemeenten.
PvA Voorbereiding Transitie Jeugdzorg, 16-2-11
3

2. Aanpak
De volgende vier fasen leiden tot meer inzicht in de huidige situatie en gewenste ambities. 2011
is het voorbereidende jaar om iedereen de gelegenheid te geven een eigen beeld te schetsen
en te sturen op de ontwikkelingen die volgen. Iedere fase wordt afgesloten met een ijkmoment
om te beoordelen welke ambities behaald zijn en welke punten nog meer aandacht behoeven.
Eindresultaat dit jaar is het transitieplan.
2.1 Startfoto
In het eerste kwartaal van 2011 krijgen gemeenten en stadsdelen inzicht in het huidig beroep op
de stadsregionale jeugdzorg, zowel wat betreft toegangstaken, justitiële taken als (licht en
zwaar) zorgaanbod. Ambitie is om op basis van die lokaal gespecificeerde cliëntstromen resp.
het feitelijk jeugdzorggebruik een zo reëel mogelijk beeld te schetsen van het financieel beslag
dat per gemeente en stadsdeel ligt op het stadsregionaal gefinancierd jeugdzorgbudget.
Daarnaast kan een quickscan van de lokale (preventieve) zorg inzicht geven in de lokale
situatie. De quick scan bestrijkt zowel het volume budget dat gemeenten inzetten in het
preventieve jeugd domein als in het aantal jeugdigen en gezinnen dat gebruik maakt van het
preventieve aanbod. 4 Aan de zorgverzekeraars en zorgkantoren tenslotte wordt de vraag
voorgelegd om ook vanuit hun financieringsstroom zo specifiek mogelijk het bereik en gebruik
op gemeentelijk niveau in kaart te brengen. Tezamen biedt dit een startfoto van het gemeentelijk
jeugddomein in zijn geheel en ontstaat een gedetailleerd beeld van de kansen en
verantwoordelijkheden.
Om los te komen van huidige beelden en overtuigingen vindt een inspiratiebijeenkomst plaats
waar inspirerende wetenschappers en / of experts meewerken aan een paradigma shift.
2.2 (Landelijke) ontwikkelingen
In het tweede kwartaal komen de (landelijke) ontwikkelingen aan bod op het gebied van transitie
jeugdzorg en gerelateerde beleidsterreinen zoals passend onderwijs, doorontwikkeling CJG,
Wajong, AWBZ, LVG, WMO, aanpak jeugdcriminaliteit.
Het ambtelijk team jeugdzorg biedt een serie bijeenkomsten aan waarin gemeenteambtenaren,
beleidadviseurs en belangstellende wethouders worden geïnformeerd over aspecten van de
jeugdzorg zoals die nu gelden. Dit geeft inzicht in zorgvormen, kwaliteitsnormen en –eisen
(vanwege de wet) en de organisatie van toezicht en handhaving.
De bijeenkomsten zijn veelal afgestemd op de regionale situatie en geven inzicht in de huidige
situatie en toekomstige ontwikkelingen. Ook het Rijk, VNG en andere organisaties komen met
(werk)bijeenkomsten. Waar mogelijk vindt afstemming plaats.
Andere actoren in het transitie proces zijn:
• Andere financiers (zorgverzekeraars, het rijk en onderwijs)
• Betrokken instellingen
• Ketenpartners onderwijs, politie, openbare orde en veiligheid
• Cliënt (-vertegenwoordiging)
• Koepelorganisaties
4 Naar voorbeeld van een quick scan uitgevoerd in opdracht van de stadsregio Rotterdam.
PvA Voorbereiding Transitie Jeugdzorg, 16-2-11
4

In april vindt een ambtswoninggesprek plaats waarbij verschillende actoren betrokken worden bij
het transitieproces. In een open gesprek met de huidige zorgaanbieders wordt o.a. de
benodigde cultuurverandering ter sprake gebracht.
2.3 Gemeentelijke visies
Om tot een goed transitieproces te komen is het voor elke gemeente van belang een visie te
ontwikkelen ten aanzien van de wijze waarop zij de zorg in het gehele jeugddomein willen
vormgeven. Op basis van het eigen lokaal jeugdbeleid, de startfoto, (landelijke) ontwikkelingen
alsmede de eerste resultaten van de pilots (paragraaf 4.5) kunnen de gemeentelijke visies
ontstaan. Wat is de gewenste eindsituatie en welke lokale prioriteiten zijn er? Waar ligt de
kwaliteitswinst en welke randvoorwaarden spelen een rol. Visievorming vindt in het derde
kwartaal plaats.
Eind september vindt een bestuurlijke twee-daagse plaats om een gezamenlijke start te maken
in het vertalen van de visies naar een transitieplan.
2.4 Transitieplan
In het laatste kwartaal van 2011 kan dan het transitieplan opgesteld worden waarin de verdere
fasering en projectstructuur staat. Belangrijke thema’s hierbij zijn onder andere:
Inhoudelijke thema’s
• Aansluiting lokaal jeugdbeleid
• Multifocale zorg
• Veiligheid (en handhaving)
• Jeugdzorgtaken
• Inrichting zorgcontinuüm
PvA Voorbereiding Transitie Jeugdzorg, 16-2-11
Organisatorische thema’s
• Regeldruk
• Schaalgrootte
• Financiën en bezuinigingen
• Gewenste mate van marktwerking
• Meetbaar beter
• Risicomanagement
2.5 Proeftuin regio Amsterdam
Vooruitlopend op de decentralisatie biedt het rijk nu al de mogelijkheid om op basis van pilots
nieuwe werkvormen uit te proberen. De pilots in Diemen, Haarlemmermeer, Zaanstad, Zuidoost
en Noord zijn reeds gestart of starten op korte termijn. Daarnaast is er in de proeftuin een pilot
gezamenlijke zorginkoop met de zorgverzekeraars en worden plannen ontwikkeld voor het op
korte termijn verleggen van de instroom Licht Verstandelijk Beperkte jeugd en het meeontwerpen
van één financierings- en verantwoordingsysteem op rijksniveau op basis van de
(MPG) praktijk in de stadsregio. Indien lokale pilots gevolgen hebben voor de regionale
dienstverlening van BJAA en instellingen voor Jeugd en Opvoedhulp dan wordt dat
geagendeerd bij de bestuurlijke stuurgroep. De voortgang van pilots en experimenten komen
terug in regelmatige rapportages.
5

3. Planning
In het concept bestuursakkoord Rijk, VNG, IPO en Waterschappen is over decentralisatie
jeugdzorg de volgende fasering op genomen:
• Per 1 januari 2014: de (landelijke) overheveling van de ambulante jeugdzorg van de
provincies naar gemeenten. Eveneens wordt de verantwoordelijkheid voor de functies
dagbesteding en begeleiding uit de AWBZ geheel bij gemeenten neergelegd. 2013 is
daarvoor een overgangsjaar, waarbij gemeenten verantwoordelijk zijn voor de mensen die
zich na 1 januari 2013 melden. Per 2014 worden gemeenten dus verantwoordelijk voor alle
ambulante ondersteuning aan jeugdigen en gezinnen, waardoor al op korte termijn een
substantiële verbetering in de toegankelijkheid van de jeugdzorg wordt gerealiseerd. 1
januari 2014 is de einddatum van overheveling voor alle gemeenten. Gemeenten die eerder
willen krijgen via een experimenteerartikel in de huidige wet de mogelijkheid te anticiperen
op de datum van 1 januari 2014.
• Per 1 januari 2016: de (landelijke) overheveling van alle gespecialiseerde zorg: de jeugd
geestelijke gezondsheidszorg, de zorg aan licht verstandelijk beperkte jeugdigen, de
resterende provinciaal gefinancierde jeugdzorg.
• In de laatste concepttekst van het bestuursakkoord (versie 1-2-11) wordt een slag om de arm
gehouden ten aanzien van het overhevelingsmoment voor de jeugdbescherming en
jeugdreclassering en de gesloten jeugdzorg. Dit is nog een discussiepunt.
• Voordeel van het gelijktijdig overhevelen van alle gespecialiseerde zorg is dat per die datum
integraliteit bereikt wordt. 1 januari 2016 is de einddatum voor overheveling voor alle
gemeenten. In voorliggende jaren kan naar deze overheveling worden toegewerkt. Het
wettelijk kader dient er in te voorzien dat (samenwerkingsverbanden van) gemeenten die in
staat zijn de specialistische zorg eerder dan 1 januari 2016 over te nemen, hiertoe de
mogelijkheid hebben.
Schematisch ziet dit er als volgt uit voor de gemeenten uit de regio:
PvA Voorbereiding Transitie Jeugdzorg, 16-2-11
6

Het voorbereidende jaar 2011 is opgedeeld in 4 fasen waarbij in het eerste kwartaal een
startfoto gemaakt wordt, in het tweede kwartaal komen alle ontwikkelingen aan bod zodat in het
derde kwartaal de gemeentelijke visies op het jeugddomein ontstaan. In het laatste kwartaal
stellen de gemeenten (indien gewenst gezamenlijk) het echte transitieplan op. Afhankelijk van
de keuzes van gemeenten en de precieze inhoud van het transitieplan kan in 2012 het lokale
jeugdbeleid toegroeien naar jeugdzorg en andersom. De rol van CJG / OKC is essentieel voor
het welslagen van de uiteindelijke transitie omdat zij als wellicht als front office voor jeugdzorg
gaan dienen. Vervolgens zal in 2013 en 2014 de daadwerkelijke decentralisatie van middelen en
verantwoordelijkheden plaatsvinden. Tegen die tijd zijn hopelijk de experimenten en pilots in de
Proeftuin Regio Amsterdam al zo ver ontwikkeld dat de echte stelselwijziging voornamelijk nog
op papier plaatsvindt. De praktijk is dan al anders.
PvA Voorbereiding Transitie Jeugdzorg, 16-2-11
7

4. Projectstructuur
4.1 Going Concern
‘Tijdens de verbouwing gaat de verkoop gewoon door’. Welke vorm de stelselwijziging van de
jeugdzorg en aanpalende domeinen ook krijgt, de zorg moet altijd geleverd kunnen worden.
Om deze reden zal het ambtelijk team jeugdzorg van de stadsregio zich de komende periode tot
hoofddoel blijven stellen om de planning- en controllcyclus uit te voeren, zoals die er nu uitziet
en waarbinnen de Stadsregio de besteding van ruim 200 miljoen euro moet verantwoorden. De
kennis en ervaring van het ambtelijk team kan voor het transitieproces ingezet worden in de
vorm van advisering en kennisdeling.
Wat betreft ‘going concern’ van de jeugdzorg verandert er in formele zin in 2011 niets in de
bestuurlijke verantwoordelijkheidstoedeling:
• de portefeuillehouder is verantwoordelijk voor de inzet van de doeluitkering,
• de wethouders adviseren via het portefeuillehouderoverleg jeugdzorg (PHO-JZ),
• de portefeuillehouders worden geadviseerd door hun ambtenaren (via de Ambtelijke Plan
Groep Jeugd (APJ),
• het DB besluit en in een aantal gevallen is een besluit van de Regioraad nodig.
4.2 Transitieproces
Het voorbereiden van het transitieproces vraagt een nieuwe structuur. Het Portefeuillehouders
Overleg (PHO) stelt een bestuurlijke stuurgroep samen waarin via vertegenwoordiging alle
gemeenten deelnemen. De Portefeuillehouder Jeugdzorg (voorzitter) neemt deel aan de
stuurgroep. De stuurgroep informeert het PHO tussentijds over de voortgang. Hiermee komt de
bestuurlijke klankbordgroep te vervallen. De stuurgroep komt ca één keer in de 6 weken bijeen.
Nieuw is de rol van ambtelijk eindverantwoordelijken binnen de gemeenten. Zij kunnen overzien
welke aanpassingen het ambtelijk apparaat nodig heeft en welke risico’s op de loer liggen. In de
PvA Voorbereiding Transitie Jeugdzorg, 16-2-11
8

estuurlijke stuurgroep en het directeurenoverleg zitten in ieder geval alle (sub)regio’s en zijn
zowel kleine als grote gemeenten vertegenwoordigd in verband met het verschil van de
problematiek. Het directeurenoverleg komt ook ca. één keer in de 6 weken bijeen (directielid
Zaanstad is voorzitter). De stuurgroep treedt op als bestuurlijke opdrachtgever van het
directeurenoverleg. Dat op zijn beurt optreedt als opdrachtgever van de transitiemanager.
Verbindend orgaan tussen going concern en transitieproces is het PHO. Overlap tussen going
concern en transitie wordt geagendeerd in de stuurgroep en indien nodig ter besluitvorming aan
het Dagelijks Bestuur voorgelegd.
Werkgroep
Pilots &
Visie afstemming
PvA Voorbereiding Transitie Jeugdzorg, 16-2-11
Organogram Transitieproces
Bestuurlijke stuurgroep
Directeurenoverleg
Transitiemanager
Werkgroep
Financiën
Werkgroep
Communicatie
Voor tenminste 3 onderwerpen worden in 2011 werkgroepen opgericht met deelnemers /
beleidsmedewerkers uit de gemeenten. De werkgroep pilots vindt plaats direct na het APJ. De
werkgroep communicatie adviseert over de gewenste interne en externe communicatie. Indien
nodig kunnen de drie subregio’s (Amstelland-Meerlanden, Amsterdam, Zaanstreek-Waterland)
voor procesbegeleidingskosten een beroep doen op de stadsregio. De transitiemanager
(directielid DMO Amsterdam) werkt in opdracht van alle gemeenten en wordt ondersteund door
een procesmanager. Structuur en middelen voor 2012 en verder worden opnieuw besloten in
het Transitieplan dat eind 2011 gereed is.
9

5. Financiën
Het rijk heeft (nog) geen middelen beschikbaar gesteld om de transitie te financieren. Dit
betekent dat eventuele kosten uit bestaande middelen gedekt moeten worden. De stadsregio
stelt € 400.000 ter beschikking voor de centrale projectkosten. Ook stelt de stadsregio middelen
ter beschikking voor procesbegeleiding in de regio’s. Daarnaast financieren gemeenten de
ambtelijke capaciteit die nodig is voor een goede aansluiting op en doorontwikkeling van het
lokale jeugdbeleid en de inspanningen die nodig zijn voor de pilots. Ook de bestaande subsidie
relaties van de stadsregio financieren uit eigen middelen de capaciteit die nodig is voor de pilots.
PvA Voorbereiding Transitie Jeugdzorg, 16-2-11
10

Bijlage A: Bouwstenen
Mogelijke onderwerpen voor de informatiebijeenkomsten. De uiteindelijke agenda wordt bepaald
door informatiebehoefte vanuit de gemeenten en verplichte taken door wet en regelgeving.
Cliëntstromen
Aan gemeenten en stadsdelen wordt inzicht gegeven in het huidig beroep dat die overheden op
de stadsregionale jeugdzorg doen, zowel wat betreft toegangstaken, justitiële taken als (licht en
zwaar) zorgaanbod.
Ambitie is om op basis van die lokaal gespecificeerde cliëntstromen resp. het feitelijk
jeugdzorggebruik een zo reëel mogelijk beeld te schetsen van het financieel beslag dat per
gemeente en stadsdeel ligt op het stadsregionaal gefinancierd jeugdzorgbudget.
De financiële resultaatgegevens worden afgezet tegen de uitkomsten van de huidige risicomaat.
Financiën en subsidieproces
Het stadsregionaal budget voor de uitsluitend stadsregionaal werkende jeugdzorgaanbieders
inclusief de toegangsfunctie van BJAA bedraagt in 2011 ca. € 109 miljoen.
Dit is een ongenormeerd budget: er worden geen specifieke normbedragen voor specifieke
toegangstaken of zorgaanbod toegepast.
Het hiervoor genoemd bedrag is exclusief het bedrag voor de justitiële taken van BJAA.
Het bedrag van € 109 miljoen is 9,83% van het totale landelijk budget van ca. € 1,1 miljard.
Het betreft hier de (voorlopige) landelijke verdeelsleutel, ontwikkeld door het SCP, op basis van
5 indicatoren c.q. risicofactoren de opgroei resp. opvoeding van jeugd betreffend.
Het stadsregionaal budget voor de justitiële taken van BJAA bedraagt ca. € 19 miljoen.
Financiering van deze justitietaken vindt plaats op basis van normbedragen, waarbij in principe
sprake is van open-eind-financiering via toepassing van de zgn. hardheidsclausule.
De hoogte van de normbedragen wordt door uitvoerende organisaties en overheden, waaronder
de stadsregio Amsterdam, bekritiseerd.
Het landelijk budget voor 6 landelijk werkende instellingen - waaronder de William Schrikker
Groep te Diemen, die zowel justitiële taken als pleegzorg uitvoert - is momenteel onderwerp van
nadere verdeling over de 12 provincies en 3 stadsregio’s.
De stadsregio koopt momenteel zorgactiviteiten in bij resp. Bureau Jeugdzorg en 5
stadsregionaal werkende zorgaanbieders: Altra, Spirit, HVO-Querido, MOC ’t Kabouterhuis en
de Bascule.
In de Kabinetsvisie wordt aangegeven dat bij de verdeling van de landelijke jeugdbudgetten
aangesloten kan worden bij het (voorlopig) verdeelmodel dat door het Sociaal Cultureel
Planbureau (SCP) is ontwikkeld voor de verdeling van de middelen in de jeugdzorg.
Dit zou betekenen dat 9,83% van de landelijke jeugdbudgetten aan de 16 gemeenten in de
stadsregio Amsterdam zou toekomen.
In de onderstaande tabel zijn de Financiële consequenties van de verdeling landelijke
jeugdbudgetten op basis van de (voorlopige) SCP-verdeelsleutel voor de gemeenten in de
stadsregio Amsterdam op stadsregionaal niveau doorgerekend. 5
5 Deze berekening is nog niet beschikbaar op gemeenteniveau. Momenteel is het SCP bezig in opdracht van het rijk om de
verdeelsystematiek te verfijnen. Naar verwachting komen deze gegevens in 2013 beschikbaar.
PvA Voorbereiding Transitie Jeugdzorg, 16-2-11
11

type doeluitkering landelijk budget stadsregio Amsterdam op
basis van 9,83%
BDU preventief jeugdbeleid 354 miljoen € 34.8 miljoen
Doeluitkering jeugdzorg 1.158 miljard € 113.8 miljoen
Gesloten jeugdzorg 160 miljoen € 15.7 miljoen
Jeugd-LVG 510 miljoen € 50.1 miljoen
PGB Jeugd-Ggz 329 miljoen € 32.3 miljoen
PGB Jeugd-LVG 168 miljoen € 16.5 miljoen
te bundelen vlg. Kabinetsvisie 2.679 miljard € 263.2 miljoen
Jeugd-Ggz via Zvw 470 miljoen € 46.2 miljoen
te bundelen vlg. Tweede Kamer 3.149 miljard € 309,4 miljoen
Een recente actualisatie van deze verdeelsleutel is gebaseerd op bevolkingsdata uit het jaar
2009. Het aandeel van de stadsregio zakt daarin van 9,83% naar 9,36%, een nadelig verschil
van 0,47%. In financiële termen betekent dat € 3,3 miljoen minder budget. Deze daling is vooral
is toe te schrijven aan een relatieve daling van het aandeel eenoudergezinnen en het aantal
jeugdigen binnen de stadsregio. Deze teruggang in budget wordt in 2012 en 2013
geëffectueerd.
Jeugd en Opvoedhulp en overig subsidierelaties
De Stadsregio subsidieert vijf stadsregionaal werkende zorgaanbieders - Altra ,Spirit, MOC- ’t
Kabouterhuis, de Bascule en HVO-Querido - die krachtens de wet op de Jeugdzorg, zorg bieden
aan jeugdigen met ernstige opgroei- en opvoedproblematiek.
Daarnaast subsidieert de Stadsregio een aantal Landelijk Werkende Instellingen (LWI’s). Dit zijn
de William Schrikker Groep (WSG), het Joods Maatschappelijk Werk (JMW). De Stadsregio
voert namens alle provincies en stadsregio’s het penvoerderschap voor de LWI’s. Daarnaast
subsidieert de Stadsregio de Nederlandse Vereniging voor Pleegzorg, afdeling Noord-Holland
(NVP) en het Advies en Klachtenbureau Jeugdzorg (AKJ).
Jeugd-GGZ, LVB en Jeugdzorg plus
Conform het Regeerakkoord zal de gemeente verantwoordelijk worden voor het gehele domein
van de zorg aan jeugdigen. Behalve de (provinciaal gefinancierde) jeugdzorg betreft dit de
Jeugd Geestelijke Gezondheidszorg, de zorg voor jeugdigen met een Licht Verstandelijke
Beperking en de Jeugdzorg plus (Gesloten Jeugdzorg), met financiering respectievelijk vanuit de
Zorgverzekeringswet, de AWBZ en het Rijk.
Multifocale zorg
In de gespecialiseerde Jeugdzorg heeft het merendeel van de jeugdigen/gezinnen te kampen
met meervoudige problematiek. Hierdoor ontstaat de noodzaak om te komen tot een meer
geïntegreerd, gezinsgericht en intersectoraal aanbod.
Voor deze gezinnen is multifocale zorg nodig waarbij jeugdzorg, volwassenenzorg, GGZ, LVG,
Onderwijs en WMO onder, naast en boven elkaar om een gezin staan. Te vaak wordt nu zorg uit
één sector ingezet of zorg los van elkaar of na elkaar ingezet. De Stadsregio zet zich samen met
de andere financiers (zorgkantoren/zorgverzekeraars) in om te komen tot inkoop van multifocale
trajecten en verdergaande samenwerking.
Veiligheid
Kinderen moeten veilig kunnen opgroeien. Het is primair een taak van de ouders om hiervoor te
zorgen, maar waar ouders daar niet toe in staat (lijken te) zijn, ontstaat een verantwoordelijkheid
van de overheid. De eerste taak van de overheid is ouders ondersteuning te bieden bij de
opvoeding. Deze taak is bij de Centra voor Jeugd en Gezin belegd.
De overheid heeft bepaald dat professionals die op de een of andere manier vermoeden dat de
opvoeding in een specifiek gezin ernstig mis gaat, hier actief mee om moeten gaan. Elke
beroepsgroep heeft een meldcode waarin wordt omschreven hoe te handelen.
PvA Voorbereiding Transitie Jeugdzorg, 16-2-11
12

Veiligheid is altijd een onderwerp (van gesprek) bij cliënten van de jeugdzorg. De problematiek
is dan al zodanig ernstig dat in het huidige systeem hulp op indicatie nodig is. Bij het onderzoek
om tot deze indicatie te komen wordt altijd naar de veiligheid voor de betrokken jeugdigen
gekeken. Als hulp nodig wordt geacht maar ouders weigeren hieraan mee te werken, kan de
kinderrechter worden verzocht het betreffende kind onder toezicht van Bureau Jeugdzorg te
plaatsen. Een gezinsvoogd bepaalt dan samen met de ouders wat in de opvoeding en
verzorging nodig is. Als de veiligheid binnen het gezin niet gewaarborgd wordt, zal de
gezinsvoogd moeten ingrijpen. In het verleden werd in dergelijke situaties het kind uit huis
geplaatst, tegenwoordig wordt in toenemende mate aan het gezin aangeboden om de eigen
kracht van het netwerk te benutten. Met ondersteuning van een coördinator van Eigen Kracht
maakt het netwerk een plan waarmee de veiligheid voldoende gewaarborgd is. De gezinsvoogd
blijft verantwoordelijk voor de veiligheid en helpt mee aan de uitvoering van het plan.
De kwaliteit van de organisaties voor Jeugd & Opvoedhulp en Bureau Jeugdzorg wordt
voortdurend door de inspectie Jeugdzorg bewaakt. De inspectie rapporteert haar bevindingen
aan de verantwoordelijke bestuurder.
De verantwoordelijk bestuurder zorgt ervoor dat de organisaties die gesubsidieerd worden
voldoen aan de geldende criteria voor zorg aan jeugdigen zoals bijvoorbeeld
kwaliteitscertificering. Hierop wordt gedurende het subsidieproces actief toegezien. Calamiteiten
worden hiermee zoveel mogelijk beperkt maar niet voorkomen. De wens om door regels en
protocollen risico’s te beperken verhoudt zich altijd op gespannen voet met de algemene wens
om de regeldruk te beperken. Het zoeken naar een goede balans hiertussen is een voortdurend
proces.
Wet- en regelgeving
Bij de zorg aan jeugdigen horen een aantal wetten en bepalingen. Deze zijn allen van
toepassing bij een decentralisatie van de verantwoordelijkheden voor jeugdzorg naar de
gemeenten.
Het gaat hierbij om:
• de wet op de jeugdzorg, inclusief de recente aanvulling waarbij de Centra voor Jeugd en
Gezin zijn opgenomen,
• de wet maatschappelijke ondersteuning
• strafrecht (jeugdreclassering)
• zorgverzekeringswet
• AWBZ
• Wet Passend Onderwijs
• WCPV (wet collectieve preventie volksgezondheid)
Taken Bureau Jeugdzorg
De Stadsregio subsidieert in de huidige situatie één Bureau Jeugdzorg, met 9 decentrale
zogenaamde voordeuren. Bureau Jeugdzorg is verantwoordelijk voor de uitvoering van de
voordeurfuncties aanmelding, opbouwen diagnostisch beeld, indicatiestelling, zorgcoördinatie en
outreachend werken op verzoek van derden.
Het Bureau stelt bij ernstige opvoed- en opgroeiproblematiek indicaties voor geïndiceerde
jeugdzorg. Ook het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling en de Kindertelefoon zijn
onderdeel van Bureau Jeugdzorg.
Het Bureau is verantwoordelijk voor de uitvoering van justitiële taken, ook wel jeugdzorg in
gedwongen kader genoemd. Het betreft hier de Jeugdreclassering, Jeugdbescherming en de
Voogdij. Deze vorm van jeugdzorg wordt door de rechter opgelegd.
In het kader van een jeugdbescherming en voogdij neemt een gezinsvoogd alle noodzakelijke
maatregelen om een veilige en gezonde opvoed- en opgroeisituatie voor het kind te realiseren.
De jeugdreclasseringmedewerker ziet er op toe dat een strafrechtelijk vonnis wordt uitgevoerd.
In dit kader moet er veel worden afgestemd en samengewerkt met de Raad voor de
PvA Voorbereiding Transitie Jeugdzorg, 16-2-11
13

Kinderbescherming, Openbaar Ministerie en ook de Rechtbank om de keten van aanmelding tot
(gedwongen) zorg in het gezin soepel en efficiënt te laten verlopen.
Schaalgrootte
De jeugdzorg is nu op provinciaal niveau georganiseerd. Vanwege deze schaalgrootte is het
mogelijk om voor specifieke groepen die (langdurig) dure vormen van zorg nodig hebben,
rendabele voorzieningen te treffen. Het betreft hier vormen van jeugdzorg-plus (gesloten),
residentiële (half-) open plekken en moeder en kindvoorzieningen. Voor individuele gemeenten
is het financieel meestal niet rendabel om deze plekken alleen voor de eigen gemeente te
organiseren. Dit komt voornamelijk door de kosten van de huisvesting (‘stenen’). Er is een vorm
van (sub)regionale samenwerking nodig (in zowel geld als cliënten) om deze vormen van zorg
betaalbaar te maken.
Schaalgrootte is ook relevant met het oog op bundeling expertise in de aansturing van
jeugdzorg. Het regeerakkoord verwijst naar samenwerkingsverbanden van gemeenten.
Kwaliteitsbewaking jeugdzorg
Hoe het nieuwe jeugdzorgstelsel er ook uit komt te zien, de waarborg van goede kwaliteit van
zorg moet altijd gegarandeerd zijn. Het toezien op kwaliteit van zorg zal een kerntaak worden
voor de gemeente. Hoe zorg je als gemeente dat de kwaliteit van zorg op de norm komt die je
wilt? Hoe zorg je dat je op de norm blijft? En waar ligt die norm precies? Hoe zorg je dat je
voldoende informatie over de kwaliteit van zorg krijgt en wat doe je ermee? Koop je alleen
‘evidence based’ programma’s in, of laat je ook ruimte voor ontwikkeling van nieuwe vormen?
Slechts enkele vragen op de weg naar de best mogelijke zorg en blijvend effect.
Versterken / deskundigheidsbevordering gemeentelijk ambtelijk apparaat
Bij de totstandkoming van het regionaal uitvoeringsprogramma 2011 is door ketenpartners en
gemeenten het belang van kennisoverdracht aangegeven. Er is behoefte aan gedetailleerde
beleidsinformatie op maat van gemeenten en stadsdelen en aan goede uitwisseling en
samenwerkingsafspraken met bureau jeugdzorg. Daarnaast spelen de financiële aspecten van
verschuiving van taken richting de gemeenten een belangrijke rol bij de
deskundigheidsbevordering. De gemeenten willen specifiek en concreet weten wat er in hun
regio aangeboden wordt en welke afwegingen daarbij gemaakt worden/zijn. Het
jeugdzorggebruik in cijfers is voor de gemeenten beleidsinformatie die toegelicht en
geanalyseerd zal worden.
Methodische vernieuwing Jeugdzorg
Bureau Jeugdzorg werkt aan kwaliteitsverbetering door verschillende
methodieken (Functional Family Parole Service, Aanpak Multiprobleem Gezinnen en
Verbetering Indicatiestelling Bureau Jeugdzorg) uit verschillende domeinen
(Jeugdbescherming, Jeugdreclassering en Jeugdhulpverlening) te combineren.
Bureau Jeugdzorg richt haar werkprocessen zo in dat er altijd sprake is van een gezinsgerichte
aanpak waarbij risicomanagement de kern van het handelen van iedere jeugdzorgmedewerker
is (één gezin, één plan).
Een dergelijke visie ontwikkeling zien we ook terug bij de aanbieders van Jeugd en Opvoedhulp.
Ook zij werken aan een geïntegreerd multifocaal zorgaanbod met een doorlopende zorglijn voor
kinderen en jongeren èn hun ouders (systeemgericht) waarin jeugdzorg, onderwijs en lokale
zorg en voorzieningen op elkaar zijn afgestemd. Uitgangspunt is continuïteit in de persoon van
de hulpverlener en de zorg bieden zo dicht mogelijk bij/in de thuis- of schoolsituatie van de
kinderen zelf. Het is daarnaast van belang dat wordt gewerkt met methoden die het effect van
de zorg inzichtelijk kunnen maken of bewezen effectief zijn. Dat zal gebeuren in nauwe
samenspraak met professionals. De toepassing van methodische vernieuwing moet als een
ondersteuning van het werk worden ervaren. Dat geldt uiteraard ook voor zorgvragers en
pleegouders.
PvA Voorbereiding Transitie Jeugdzorg, 16-2-11
14

Eigen Kracht
Gemeenten binnen de Stadsregio Amsterdam willen in toenemende mate de principes van
Eigen Kracht toepassen. Dat betekent een principiële erkenning dat burgers van jong tot oud het
recht hebben om eerst zelf een plan te formuleren in kwesties die nu al snel voorwerp zijn van
professionele interventies, zoals bijvoorbeeld uithuisplaatsingen of onder-toezicht-stellingen. De
ervaring leert namelijk dat wie echt het initiatief durft te laten aan de kring van eigen mensen
snel ontdekt dat verwanten en bekenden zich tot het uiterste inspannen om het weghalen van
kinderen te voorkomen. Zij komen met tal van praktische oplossingen, waarbij zij – zo leert
onderzoek – op dezelfde kwesties letten als professionals als het gaat om de veiligheid van het
kind. Voor een structurele toepassing van deze principes is verankering in de wet het meest
effectief. Indien deze verankering niet in de wet wordt opgenomen kunnen lokale procedures en
verordeningen hetzelfde effect sorteren.
(Foto’s voorkant zijn gemaakt door Maarten van de Velde)
PvA Voorbereiding Transitie Jeugdzorg, 16-2-11
15