HISTORIE, TECHNIEKEN EN MAATSCHAPPELIJKE ...

2. DE PERIODE VAN DE WEST-INDISCHE COMPAGNIE EN DE GEOC-
TROYEERDE SOCIETEIT VAN SURINAME (1 671 -1 795)
De kaart ten dienste van de plantagelandbouw.
2.1. Gronduitgif tebeleid
"Gedurende de periode 1674-1 791 werd de Nederlandse aanwezigheid in het
Atlantisch gebied in steeds geringere mate overheerst door de West-Indische
Compagnie. De oprichting in 1674 van de tweede W.I.C. met beperkt
monopolie vormde een noodzakelijke aanpassing aan een in de praktijk
reeds lang bestaande situatie, waarin de privé handel een steeds voornarnere
plaats innam. Suriname en Berbice werden do r een aparte sociëteit bestuurd.
De W.I.C. had nauwelijks de hand daarinv1. '14)
Technisch-administrat ief
Toen in 1667 Suriname in Nederlandse handen kwam, waren er blijkens een
oude Engelse kaart (in de atlas van William Blathwayt, John Carter Brown
Library) reeds 178 plantages in bedrijf. De produktie moet reeds behoorlijk
zijn geweest, gezien de vlotheid waarmede de 100.000 ponden suiker als
brandschatting aan Crynssen werden betaald (kaartbijlage 1). Spoedig na de
verovering door Crynssen kwamen de Engelsen terug naar Suriname. Doch
ook de Staten van Zeeland zaten niet stil en zonden Crynssen andermaal
naar Suriname om het land opnieuw in te nemen. De ver- en heroveringen
beïnvloeden de landbouw nadelig, maar na 1668 kwam er weer een opleving
althans te oordelen naar de kaart van Mogge uit 1671, waaruit blijkt, dat
weer 100 plantages (60 suiker en 40 tabak) in bedrijf waren.
Aan de planters werden bij uitgifte van land grondbrieven of warrands uit-
gereikt. De oudst bekende grondbrief is uit 1667 en hieruit blijkt dat aan de
planters werd "gepermitteerd en vergund om een zeker aantal akkers op te
nemen en in vrije eigendom te bezitten". Alle grondbrieven bevatten de
verplichting tot het in cultuur brengen. van de grond en de registratie van
de grondbrief ter Secretarie, terwijl niets ten nadele van de Indianen mocht
worden ondernomen. Bij niet nakoming der cultivatieplicht en verlating van
het land, nam de Overheid zonder meer de grond terug. Wegens de over-
vloed aan land kon het toegewezen aantal akkers worden opgenomen waar
de toekomstige planter "etselve bequaamste sal vinden". Van deze be-
voegdheid werd uiteraard misbruik gemaakt en vele planters namen naar
verhouding onbehoorlijk grote stukken langs de rivieroever in beslag, waar-
door uitbreidingsmogelijkheden in gevaar werden gebracht. Immers was het
voor een zelfstandige plantage onontbeerlijk, met het oog op de afvoer van
produkten een stuk land langs de rivier te hebben. Toen Van Sommelsdijck
(mede-eigenaar van Suriname) in 1683 als Gouverneur naar Suriname kwam,
werd aan dit euvel spoedig een eind gemaakt. Hij moest erop toezien, dat
bij de gronduitgifte niemand een breder stuk aan de rivier kreeg, dan tot
toegang of afvoer van produkten nodig was.
44) Emmer P.C. 1980: Algemene Geschiedenis der Nederlanden Deel 9
blz. 465.