HISTORIE, TECHNIEKEN EN MAATSCHAPPELIJKE ...

Terwijl in Europa pas na de Franse Revolutie sprake is van een kadaster,
blijkt de opdracht voor een ka trering van Batavia reeds bij resolutie van
31 maart 1778 te zijn gegeven. 5%
In het Tijdschrift voor het Kadaster in Nederlands Indië (jaargang 1936) behandelde
Ir. Willekes MacDonald de oudste geschiedenis van dit Kadaster
van Batavia, waarin de bovengenoemde resolutie wordt afgedrukt.
Kort samengevat, werd toen aan de landmeters opgedragen alle percelen op
te meten, blokkaarten samen te stellen, registers aan te leggen voor verwijzing
van het perceel naar de akte en omgekeerd, na te gaan of de bewijzen
van eigendom wel op de namen van de tegenwoordige bezitters stonden
en zo niet de tenaamstelling in orde te maken en tenslotte een bijhouding
van de overgangen te bewerkstelligen.
De eerste opmetig en teboekstelling der percelen vond plaats onder de
landmeter Wimmercrantz en voor enige duizenden percelen zijn de blokregisters
door hem toen aangelegd, de enige bron van gegevens voor wat betreft
de afmetingen.
Het doel van deze kadastrering onder de commerciele V.O.C. was geen fiscale,
maar het corrigeren van de "nalatigheid in het laten overschrijven van
vaste goederen op de namen der rechte eigenaars en de veelvuldige
moeilijkheden, die het Stadsbestuur en de Heemraden ondervonden in hun
taak de wegen, waterlopen en lege erven schoon te doen houdentt. De overschrijvingen
vonden plaats op het kadaster kantoor, want er werd toen een
ttlandmeterscomptoir opgericht om gebruikt te worden zo ten dienste van
de Schepenen, als Heemraden der Bataviasche Ommelanden als voor de
landmeters, terwijl alle kaarten en andere de landmeterij concernerende
documenten, alsmede de registers ten voorgeschreven comptoir effen gehouden
moesten wordentt.
Wimmercrantz koos een boekhouding met het perceel als grondslag en het
hele kadaster werd samengevat in éen stel registers - het Blok register - en
een stel Blok kaarten. De stad en omgeving was in blokken verdeeld en de
stad zelve in twee secties (oost- en west van de Tji Liwung). Elk perceel
kreeg een nummer en voor ieder nummer werd in het blokregister een folio
bestemd voor de perceelsgegevens, te weten laatste bewijs van eigendom,
afmetingen, belendingen, erfdienstbaarheden, overgangen en splitsingen.
Wij moeten ons de samenstelling van dit kadaster als volgt indenken:
De landmeters en hun assistenten gewapend met hun meetroede liepen de
wegen af en maten de voorkanten der percelen op, terwijl ze de bezitters
naar hun eigendomsbewijzen vroegen. Hieruit werden de blokkaarten opgemaakt
met alle op het terrein zichtbare perceelafscheidingen. Van een meting
in één technisch verband is geen sprake, hoewel het de landmeter toch
niet aan hoek- of richtingmeetinstrumenten ontbroken heeft, gezien de zo
trouw opgegeven koersen der grenzen.
De tenaamstelling was destijds het hoofddoel en niet de mogelijkheid tot
reconstructie der grenzen. Wel werd zeer veel aandacht besteed aan de
grensomschrijving. Jumelet (zie noot 26) heeft bij z'n onderzoek in het kadastraal
archief geen enkele grensuitzetting van dien tijd kunnen vinden.
Voorts bleek hem, dat massa's percelen, welke uitgegeven zijn met een
breedte van één roe(de) en waarvan de bebouwing nog aanwezig is en de afmetingen
dus nog te controleren zijn, met een zeer variabele roedemaat
zijn gemeten. (Variaties van korter dan 3.50 m en langer dan 4 m komen
naast elkaar voor; 1 roede = 12 voet = 3,768 m.)
26) Jumelet, D.D. 1938: De kadastrering van Batavia van 1778. Tijdschrift
voor het Kadaster in Nederlands Indië. Jaargang 1938 afl. 1, blz. 5
e.v.