HISTORIE, TECHNIEKEN EN MAATSCHAPPELIJKE ...

INLEIDING
Historie, technieken en maatschappelijke achtergronden der karterings-
werkzaamheden in Suriname sinds 1667.
Geschiedenis
De maritieme, handels- en kolonisatiegeschiedenis der Nederlanden en de
toenemende vaardigheid der kartografen gingen hand in hand vanaf het ein-
de van de 16e eeuw. De karteringsgeschiedenis van Suriname is eveneens
onlosmakelijk verbonden aan'de kolonisatie politiek in Nederland en wordt
als zodanig dan ook benaderd.
Vanuit deze optiek is het dan ook zinvol voorafgaande aan de behandeling
van de Surinaamse karteringswerkzaamheden een selectie uit de kartografi-
sche produkten van zowel Oost- als West-Indië de revue te doen passeren.
Hierdoor wordt tevens vergelijkingsmateriaal aangedragen, waarbij zowel
sterk afwijkende uitvoeringen in vergelijking met - als identieke aanpak van
de Surinaamse kartografie aan de dag treden.
De Nederlanden, gelegen tussen de drie grote Europese mogendheden,
Frankrijk, Engeland en Duitsland en tevens onder het bewind van Spanje -
toentertijd de sterkste macht ter zee - werden in de tweede helft van de
1 6 een ~ der marktplaatsen van Europa. Kooplieden en matrozen van alle
naties passeerden door de drukke Nederlandse handelssteden, waardoor de
kaartmakers in staat waren informaties uit de eerste hand te krijgen van
overal ter wereld. Eenmaal van Spanje afgescheiden in 1581 werden de
Nederlanders zelf actieve zeelieden, kolonisatoren en uitstekende
kaartmakers. In het midden van de 1 6 eeuw ~ begint dan ook de gouden eeuw
voor de Nederlandse kartografie, die langer dan 100 jaren zal duren.
Het begin van de Nederlandse kartografie in Suriname valt in de eerste
helft van de 1 7 eeuw, ~ hetgeen is waar te nemen aan een detailkaart van
Joannes Vingboons (ill. no. 3 op pag. 13 van "Links with the Past", het standaardwerk
over de geschiedenis van de Surinaamse kartografie hetwelk
hierna veelvuldig wordt aangehaald).
Vingboons kopiëerde in opdracht van de Verenigde Oost-Indische- en de
West-Indische Compagnie talrijke manuscript-kaarten of vervaardigde met
behulp van gegevens uit verschillende bronnen, zelf nieuwe kaarten.
Begonnen met inc' entele "volksplantingen" in de Marowijne-, Suriname-,
en CorantijnrivieriY in het begin van de 1 7 eeuw, ~ ontstonden in de tweede
helft van die eeuw meer geconcentreerde nederzettingen in de Surinameen
Commewijnerivier met hun zijrivieren terwijl een meer gericht grondbeleid
werd gevoerd zowel door de West-Indische Compagnie als door de Geöctroyeerde
Sociëteit van Suriname.
De kaarten, waarmee de schepen naar ons land navigeerden en waarop de
mondingen der grotere rivieren met dieptecijfers gemarkeerd waren, alsmede
die, welke de ligging, grootte en eigenaren der plantages aangaven,
namen in juiste vormgeving en nauwkeurigheid toe; beide als gevolg van het
hoge niveau, waarop voornamelijk de Nederlandse kartografie in die jaren
stond.
Bleef de belangstelling tot het midden van de 19e eeuw beperkt tot de kuststrook
in verband met de beoefening van de plantage-landbouw, in 1861 -
dus nog vóór de &fschaffing van de slavernij in Suriname - werd tengevolge
1)
Dr. G. Schilder: "Links with the Past", 1972, pag. 14 en 15.