+ Download pdf (6.190 kb) - Nederlandse Commissie voor Geodesie

6.1 Algemeen
DE TWEEDE NAUWKEURIGHEIDSWATERPASSING VAN NEDERLAND
HOOFDSTUK 6
METHODE VAN METING
Het Geodetisch Bureau ontwierp in maart 1926 de ,,Leidraad primaire waterpassing 1926" die
na wijziging en aanvulling door de Rijkscommissie voor Graadmeting en Waterpassing en
door de Algemene Dienst van de Rijkswaterstaat werd vastgesteld en gevoegd bij de onderhandse
overeenkomst waarbij de waterpassing werd opgedragen aan het Geodetisch Bureau
(zie paragraaf 2.1).
Ten behoeve van de waarnemers stelde het Geodetisch Bureau de ,,Instructie voor primaire
waterpassing 1926" op. Deze instructie onderging een eerste (geringe) wijziging in september
1926. Andere officiële wijzigingen zijn nooit gepubliceerd, doch de methode van meten
onderging in de loop van de jaren een aantal veranderingen. Vooral na 193 1 werden verschillende
systemen geprobeerd. De neerslag hiervan is te vinden in het stuk ,,Wijzigingen en aanvullingen
van de instructie primaire waterpassing 1926 ten behoeve van een nieuwe instructie
1936" van de hand van jhr. ir. M. J. ORTT en in de ,,Ontwerp instructie primaire waterpassing
1936" van ir. H. J. VAN STEENIS (Archief Meetkundige Dienst van de Rijkswaterstaat).
Hoewel er verder geen officiële instructies bekend zijn kan enige informatie over de meetmethoden
worden ontleend aan de dagrapporten van de ploegchefs. Deze dagrapporten werden
naar Delft gestuurd, terwijl een copie achterbleef in de zogenaamde doorschrijfboeken.
Een deel van deze verzameling doorschrijfboeken, genummerd VIa, VII en IX, is in het
archief van de Meetkundige Dienst van de Rijkswaterstaat aanwezig. Sommige delen zijn
echter praktisch onleesbaar door het gebruik van versleten carbonpapier. In het algemeen bevat
het dagrapport niet meer dan een opsomming van gemeten secties, herhalingen en weersomstandigheden,
doch hier en daar treft men opmerkingen over de methode van meten.
6.2 Opstelling van instrument en baken
Het instrument en de baken werden altijd zo opgesteld dat de afstanden van het instrument
tot elk der beide baken gelijk waren: het zogenaamde waterpassen uit het midden. Deze af-
standen werden van tevoren met behulp van een lijn uitgezet. Controle met behulp van de af-
standdraden van het instrument werd niet toegepast.
De afstand van instrument tot baak mocht volgens de Leidraad niet meer bedragen dan 80
m, overigens te kiezen in verband met de omstandigheden. Dit maximum is in de praktijk
nooit toegepast; volgens de Instructie 1926 bedroeg de afstand in normale gevallen 70 m. De
halve slaglengte van 70 m is aangehouden tot mei 1929, daarna werd deze ingekort tot 60 m. In
1932 en 1933 is ook wel 65 m aangehouden, terwijl bij wijze van proef soms 50 m en zelfs 35 m
(bij het meten van herhalingen) zijn gebruikt. Vanaf 1934 werd de halve slaglengte op 65 m ge-
steld, doch vanaf 1936 werd ook wel 60 m als maximum gehanteerd. De baken moesten vol-
gens de Leidraad en de Instructie 1926 in normale gevallen met behulp van baakstatieven (zie
Fig. 29) worden opgesteld, in uitzonderingsgevallen mochten ze met behulp van twee schoor-