+ Download pdf (6.190 kb) - Nederlandse Commissie voor Geodesie

DE TWEEDE NAUWKEURIGHEIDSWATERPASSING VAN NEDERLAND
HOOFDSTUK 4
HET REFERENTIEVLAK: N.A.P.
4.1 Vergelijking van peilmerken te Amsterdam
Het Amsterdams Peil (A.P.) werd omstreeks 1682 vastgelegd door een aantal dijkpeilstenen,
marmeren platen in de sluizen die de wateren van de stad Amsterdam van het buitenwater
(het IJ) scheidden. VAN DER STERR [38] vermeldt dat er in 1851 nog acht van deze dijkpeilstenen
aanwezig waren; vermoedelijk is dit het oorspronkelijke aantal. Ze waren aangebracht in
de Eenhoornsluis, de Nieuwe Haarlemmersluis, de Oude Haarlemmersluis, de Nieuwe
Brugsluis, de Kolksluis, de Kraansluis, de West Indische Sluis en de Scharrebiersluis. De platen
waren voorzien van een groef die volgens het bijschrift de zeedijkshoogte aangaf, 9 voet 5
duim (Amsterdamse maat) boven het ,,Stadts Peijl" (= A.P.). (Fig. 1). Zeer waarschijnlijk
kwam het A.P. in 1682 overeen met de gewone zomervloed in het IJ, dat toen nog in open verbinding
stond met de zee (VAN DER WEELE [32]).
KRAYENHOFF had in 1812 zijn waterpassing aangesloten aan de dijkpeilsteen in de Kolksluis,
,,daar het Amsterdamsche Peil overal zoo zeer bekend is en aan verscheidene waterschappen
tot rigtsnoer verstrekt" ([l41 pagina VII). Bij deze aansluiting in 1812 liet KRAYEN-
HOFF een viertal extra peilmerkstenen aanbrengen voorzien van een groef ter hoogte van het
A.P.-vlak. Eén van deze stenen was aangebracht in de Kolksluis in de verticaal onder de daar
aanwezige marmeren dijkpeilsteen; een tweede was in de Amstelsluis geplaatst. Zie het Proces
Verbaal van 16 December 1812, [l31 dat volledig is overgenomen door VAN DER WEELE
[32] (pag. 35 tlm 39).
Bij Koninklijk Besluit van 18 februari 1818 no. 60 werd het Amsterdams Peil officieel ingevoerd
als referentievlak voor peilschaalwaarnemingen en voor de bepaling van de hoogte
van de dijkkruinen langs de rivieren (VAN DER WEELE [32]).
Van 1700 tot 1861 werden regelmatige waarnemingen verricht van het zeeniveau te Amsterdam.
Deze metingen geschiedden in het zogenaamde Stadswaterkantoor nabij de Nieuwe
Markt. Zie de beschrijvingen van STAMKART [24], VAN VEEN [29] en VAN DER WEELE [32].
Deze waarnemingsreeks van het zeeniveau is de oudste reeks ter wereld (Fig. 13).
In 1861 werd het oude Stadswaterkantoor afgebroken. Voordien heeft STAMKART [24] een
aantal waterpassingen verricht ter controle van de peilschaal in dit Stadswaterkantoor ten opzichte
van de marmeren dijkpeilstenen, alsmede de A.P.-peilmerkstenen van KRAYENHOFF
en enige peilmerken in oude gebouwen te Amsterdam. Aangezien een aantal van deze peilmerken
tot in de huidige tijd kon worden gecontroleerd is er enig vergelijkingsmateriaal aanwezig,
waaruit de stabiliteit van de oorspronkelijke marmeren dijkpeilstenen kan worden afgeleid.
De gegevens van deze vergelijking zijn verzameld in tabel 3 waarbij het volgende is op te merken.
Volgens KRAYENHOFF moet voor de herleiding van Amsterdamse maateenheden naar
het metrieke stelsel de zeedijkshoogte van 9 voet 5 duim worden gesteld op 2.6762 m (zie [32]
pag. 38). Dit getal werd ook door STAMKART gehanteerd. Hoewel dit bedrag ook door COHEN
STUART [2] in 1877 nog werd genoemd is bij de definitieve berekening van de eerste nauwkeu-