+ Download pdf (6.190 kb) - Nederlandse Commissie voor Geodesie

14 DE TWEEDE NAUWKEURIGHEIDSWATERPASSING VAN NEDERLAND
delen die niet meer in overeenstemming waren met de stand van de techniek in de jaren omstreeks
1870.
De waterpassing werd ontworpen en begonnen door COHEN STUART en na diens overlijden
(in 1878) voortgezet door de op 20 februari 1879 opgerichte Rijkscommissie voor Graadmeting
en Waterpassing. Bij de opzet werd ervan uitgegaan dat het net door secundaire waterpassing
zou worden verdicht. De lijnen van het net werden gekozen langs de straatwegen wegens
de daar te verwachten vastere bodem en de gedeeltelijke beschutting tegen zon en wind. De
verkenmerken werden aangebracht in openbare min of meer monumentale gebouwen. Door
deze keuze was het niet mogelijk de verkenmerken dichter bij elkaar te plaatsen dan ongeveer
5 km. Ter verzekering tegen eventuele storingen werden nabij de belangrijkste verkenmerken
in hetzelfde gebouw meestal één of meer verklikkers aangebracht. Voor de beschrijving van
de bij deze waterpassing geplaatste verkenmerken wordt verwezen naar hoofdstuk 3.
Het net (Fig. 3) bestond uit 12 kringen met een totale lengte van 1368 km (volgens de vereffening)
alsmede nog een groot aantal losse takken waarvan de gezamenlijke lengte ongeveer
750 km bedraagt. De gehele waterpassing had derhalve een lengte van meer dan 2 100 km. Het
aantal nieuw geplaatste verkenmerken bedroeg 566, terwijl bovendien nog 410 bestaande
punten (oude verkenmerken, nulpunten van peilschalen e.d.) en hulppunten ,,ter herziening
van het A.P." opnieuw in hoogte werden bepaald.
Voor de bepaling van het nulvlak werden in 1876 de 5 toen nog aanwezige dijkpeilstenen te
Amsterdam in de waterpassing opgenomen. Alle in ,,Uitkomsten der Rijkswaterpassing" [20]
gepubliceerde hoogten zijn aangegeven als ,,Hoogte boven A.P. in M". Voor de verkenmerken,
waarvan reeds een vroegere hoogtebepaling bekend was, werd in een speciale kolom de
hoogte ,,tot nu aangenomen" vermeld alsmede het geconstateerde verschil tussen de oude en
de nieuw bepaalde hoogte. Deze verschillen zijiin het algemeen in de omgeving van Amsterdam
gering (enige centimeters), doch op grotere afstand van Amsterdam lopen ze op tot enige
decimeters. De verschillen zijn nagenoeg altijd ,,positief', d.w.z. de nieuw bepaalde hoogte is
kleiner dan de oude hoogte.
De standaardafwijking per kilometer waterpassing zoals deze volgt uit de vereffening van
het net bedroeg 0.75 mm. Met behulp hiervan werd voor 87 belangrijke punten in het net de
standaardafwijking van de berekende hoogte t.o.v. Amsterdam bepaald en gepubliceerd in
een tabel op blz. X t/m X11 van ,,Uitkomsten der Rijkswaterpassing" [20]. Een aantal van deze
standaardafwijkingen is opgenomen in tabel 17.
Behalve de aansluiting naar Salzbergen (bekend als Losser-Gildehaus) werden ook op
andere plaatsen verbindingen met buitenlandse waterpassingen tot stand gebracht.
De verbindingen zijn:
met de Duitse waterpassingen: met de Belgische waterpassingen:
Nieuwe Schans Eijsden - Visé
Denekamp - Frensdorferhaar Maeseyck
Losser - Gildehaus Putten - Stabroeck
Zevenaar - Elten Clinge - Kieldrecht
Venlo - Dammerbruch Sluis - Westcappelle
De verbindingslijn van het waterpasnet met de lijnen in Zeeuwsch Vlaanderen werd over Bel-
gisch gebied gemeten met een overgang over de Schelde bij Lillo-Liefkenshoek. Bovendien
werd deze waterpaslijn bij Sluis over Belgisch gebied doorgetrokken tot aan de Belgische kust