Griend Vogels en Bewaking 2008 - Natuurmonumenten

Griend Vogels en Bewaking 2008
Date Lutterop
&
Giny Kasemir

Colofon
Stedum, 11 december 2009
Vereniging Natuurmonumenten
Regio Groningen, Friesland en Drenthe
Postbus 764
9400 AT Assen
Overname van tekst of gegevens alleen onder vermelding van de bron.
Alle foto’s in dit rapport copyright © Giny Kasemir en Date Lutterop, tenzij anders vermeld. Alle
rechten voorbehouden.
Foto omslag: Jonge Grijze zeehond op Noordstrand Griend 13 december 2008 (foto: Arie Baas).
Dit rapport is in twee versies beschikbaar. Om zuinig met papier om te gaan is er een gedrukte versie
die beperkt is tot het gedeelte over de bewaking van het eiland en de resultaten van de
broedvogelinventarisaties. Een volledige versie is als pdf op de internetsite van Vereniging
Natuurmonumenten te vinden op http://www.natuurmonumenten.nl/content/griend
Wijze van citeren: Lutterop, D. & G. Kasemir 2009. Griend Vogels en Bewaking 2008. Rapport
Vereniging Natuurmonumenten, ’s-Graveland.
2

INHOUDSOPGAVE
Pagina
VOORWOORD 5
1 INLEIDING 7
2 WEER 8
3 BEWAKING EN VERSTORINGEN 10
4 STAAT VAN HET EILAND EN HET HUIS 12
4.1 Staat van het eiland 12
4.2 Staat van het huis 13
5 AVIFAUNA 14
5.1 Broedvogels 14
5.1.1 Methode 14
5.1.2 Broedresultaat 15
5.1.3 Het broedseizoen 16
5.2 Hoogwatervluchtplaatstellingen 34
5.3 Avifaunalijst 37
5.4 Maandmaxima 48
5.5 Geringde vogels 51
5.6 Vondsten van dode vogels 55
6 OVERIGE FAUNA 57
7 FLORA 81
7.1 Tracheophytina (Vaatplanten) 81
7.1.1 Nieuwe soorten 81
7.1.2 Rode Lijst 82
7.2 Fungi (Schimmels) 85
8 LITERATUUR 86
BIJLAGEN 91
Bijlage 1 – Weergegevens 91
Bijlage 2 – Chronologisch overzicht van waargenomen vogelsoorten 94
Bijlage 3 – Maandmaxima pleisterende vogels 2002-2007 95
Bijlage 4 – Totaallijst waargenomen taxa 98
Bijlage 5 – Waarnemingen Cees Camphuysen 107
Bijlage 6 – Overzicht Rode Lijst-soorten 109
Bijlage 7 – Errata rapport Griend Vogels en Bewaking 2007 111
3

Figuur 1. Kaart van Griend met de meeste gebruikte namen.
4

VOORWOORD
Dit is het verslag van ons zevende seizoen als vogelwachter voor Natuurmonumenten op Griend, dat
duurde van 9 april tot en met 25 juli. Mede dankzij de hulp en inzet van een groot aantal mensen werd
het wederom een seizoen om niet te vergeten.
Otto Overdijk was onze steun en toeverlaat bij organisatorische problemen en Jan Veen was als
wetenschappelijk begeleider het wijze aanspreekpunt bij het veldwerk.
Jan Kasemir bestuurde het huurbusje, zodat we op 9 april tijdig met alle bagage in Harlingen
aankwamen.
De afgelopen jaren hebben we aan het begin en het eind van het seizoen met veel plezier gebruik
mogen maken van de diensten van de bemanning van de “Phoca” (Ministerie van Landbouw, Natuur
en Voedselkwaliteit), voor het vervoer van Griend naar het vasteland vice versa. Ook bij allerlei
zaken aangaande verstoringen op en om Griend konden we altijd op hen rekenen. Hierbij willen we
Jan van Dijk, Dirk Kuiper en Bram Fey hartelijk danken voor de fijne samenwerking.
De taken in het gebied waarbinnen Griend ligt zijn recentelijk overgenomen door de “Stormvogel”.
Het waren dit jaar dan ook Nico Laros, Theo van Malsen en Arjen Dijkstra die onze bagage over zee
vervoerden. En mannen, ook nog dank voor het lenen van de waadpakken, omdat die van ons waren
aangevreten door muizen...
Dirk de Boer, Peter van Tellingen en Wibo Hofman verzorgden de wekelijkse bevoorrading vanaf
Terschelling met het “Griltje”, en indien deze niet beschikbaar was, met de eigen boot van Wibo.
Flexibel en vindingrijk als dit driemanschap is, konden wij altijd een beroep op hen doen. Het
wekelijkse half uurtje “bijpraten op zee” blijft een bijzonder fenomeen.
Tijdens de spaarzame bezoeken van een van ons aan het vasteland waren onze vervangers
achtereenvolgens Albert Jan Bosscher en Lambert van Es.
Op 25 juli werden we in Harlingen verwelkomd door Kitty Attema, die ons met een busje weer veilig
thuis afleverde.
Ben Hoentjen, Roos Meijering en Anton Koot waren, aansluitend op ons verblijf op het eiland, in
wisselende bezetting op Griend aanwezig van 25 juli tot en met 8 augustus. Voor zover relevant voor
dit rapport zijn hun bevindingen hier ook opgenomen.
Buiten het bewakingsseizoen waren we zelf ook nog op Griend. Van 8 tot en met 12 september hebben
we op het eiland gezocht naar de Schorzijdebij. Voor het vervoer naar en van het eiland danken we
Nico Laros, Theo van Malsen en Bert Meerman. Ook van deze periode zijn de waarnemingen hier
opgenomen.
Cees Camphuysen was van 7 tot en met 13 oktober op Griend voor het aflezen van kleurringen van
Kanoeten. Van hem ontvingen we een soortenlijst die we hier integraal opnemen (bijlage 5). De
gegevens zijn niet verwerkt in de overige hoofdstukken van dit rapport.
Diverse mensen waren weer zeer behulpzaam bij het determineren van al die kleine en grote beestjes,
waar we zelf niet uitkwamen. In alfabetische volgorde willen we daarvoor zeer hartelijk bedanken:
Matty Berg (springstaarten), Lambert van Es (zoogdierbotten), Bert Higler (kokerjuffers), Joop
Kuchlein (micro-vlinders), Hay Wijnhoven (hooiwagens) en Jeroen Voogd (rups Lacanobia suasa).
Dank ook aan Arie Baas en Ben Hoentjen, die foto’s beschikbaar stelden voor opname in dit rapport.
5

Tenslotte: zonder de hulp van onze buren en dorpsgenoten Ineke Bouwman, Giny Weert, Fredy de
Wilde en Marga Willems zou het voor ons niet mogelijk zijn geweest deze periode van huis te zijn. Zij
hielden gezamenlijk onze huishouding in Stedum draaiende en de poezen in het gareel. Voor de
verzorging van onze paarden gedurende onze afwezigheid bedanken we Edwin en Esther Hoekzema
van pensionstal Eilardaheerd in Loppersum.
Date Lutterop & Giny Kasemir
Correspondentieadres:
Lopsterweg 31
9921 RN Stedum
e-mail: d.lutterop@wxs.nl
Grijze zeehonden met jongen op Noordstrand Griend 12 december 2008 (foto: Arie Baas).
6

1 INLEIDING
Het waddeneiland Griend (gemeente Terschelling) valt onder de Natuurbeschermingswet en is
onderdeel van het Staatsnatuurmonument Waddenzee. Het eiland wordt al meer dan 90 jaar beheerd
door de Vereniging Natuurmonumenten en is, om de vogelrijkdom van het eiland te beschermen,
gedurende het gehele jaar gesloten voor publiek.
Een van de belangrijkste redenen voor de bescherming en het in stand houden van het eiland is het
voorkomen van de Grote Stern als broedvogel. Griend herbergt de grootste kolonie van Nederland (en
van West-Europa) van deze sternesoort, die op de Rode Lijst van bedreigde en kwetsbare vogelsoorten
in Nederland staat, in de categorie “bedreigd” (bijlage 5). Het beheer van het eiland is er op gericht het
broedgebied van de Grote Stern te behouden.
Om er op toe te zien dat de rust niet wordt verstoord en voor het uitvoeren van diverse
(monitoring)werkzaamheden wordt het eiland gedurende het broedseizoen bewoond door twee
vogelwachters, in opdracht van Natuurmonumenten. Voor ons was dit het zevende seizoen op Griend,
dat duurde van 9 april tot en met 25 juli.
Onze hoofdtaak bestaat uit het handhaven van de rust in het gebied. Verstoringen door mensen worden
geregistreerd en indien mogelijk voorkomen (hoofdstuk 3).
De meeste tijd wordt geïnvesteerd in het onderzoek naar de avifauna van het eiland (hoofdstuk 5). De
broedvogels worden geïnventariseerd en van elke soort wordt het broedresultaat zo nauwkeurig
mogelijk bepaald. Van een drietal soorten (Grote Stern, Kokmeeuw, en Visdief) worden zo mogelijk
elk jaar totaal minimaal respectievelijk 1000, 200 en 200 jongen geringd. Er worden tweewekelijkse
hoogwatertellingen uitgevoerd van overtijende wad- en watervogels. Ook worden alle dood gevonden
vogels genoteerd.
In hoofdstuk 6 komt de overige fauna aan bod. Er is met een groot verschil in intensiteit naar de
diverse dier- en plantengroepen gekeken. Ook dient nog een grote hoeveelheid materiaal onderzocht te
worden, zodat de gepresenteerde lijsten allesbehalve volledig zijn. Voor zover mogelijk worden de
resultaten vergeleken met gegevens uit het verleden.
Hoofdstuk 7 bevat een complete floralijst, met nadruk op de vroeg bloeiende soorten. Deze worden
deels gemist wanneer later in het seizoen de flora wordt geïnventariseerd door Ben Hoentjen c.s. Met
behulp van abundantiegetallen wordt ook een indruk gegeven van de mate van voorkomen van de
verschillende plantensoorten.
Dit voorjaar is door het NIOZ (Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee) een CO2-mast geplaatst
op Griend. De mast staat langs het Huispad (145.776- 584.997). In de periode dat wij op het eiland
aanwezig zijn, voeren wij het wekelijkse onderhoud uit.
Aangespoeld afval kan veelal niet worden opgeruimd vanwege de aanwezigheid van
verstoringsgevoelige vogels. Veel van dit afval spoelt na een flinke (najaars)storm vanzelf weer weg.
Vooral aan het begin en einde van het seizoen zijn er echter wel mogelijkheden om een deel van het
afval te verzamelen en af te voeren.
Geregeld wordt op het strand ook chemisch afval gevonden. Het betreft voornamelijk tl-buizen,
medicijnen en vaten met olieresten. Ook dit wordt zoveel mogelijk verzameld en afgevoerd.
7

2 WEER
Gedurende het bewakingsseizoen zijn dagelijks gegevens over het weer verzameld. Elke ochtend om
10:00 uur werd een weerrapport opgemaakt.
Voor temperatuur en luchtdruk werd gebruik gemaakt van een digitaal weerstation (model India,
www.weershop.net). De sensor voor de buitentemperatuur werd op dezelfde plaats gemonteerd als in
voorgaande jaren: 1,5 meter boven het maaiveld aan de noordzijde van de noordwestpoot van het huis.
Windrichting, windkracht, bewolking en zicht zijn geschat vanaf de omloop om het huis. Langs het
Huispad bevond zich een analoge regenmeter. Bijlage 1 geeft een lijst met alle weergegevens.
De CO2-mast van het NIOZ verzamelt ook weergegevens. Ten tijde van het verschijnen van dit
rapport zijn deze nog niet beschikbaar.
Tot eind mei was het seizoen extreem droog. Alleen op 29 april regende het langdurig (13,5 mm.). In
deze periode kwam de wind voornamelijk uit oostelijke richtingen.
Na eind mei duurde de droogte voort, zij het iets minder extreem. Ondanks dat in juli regelmatig enige
neerslag viel, is 2008 het droogste seizoen van deze eeuw tot dusverre geworden (zie figuur 2).
Tussen 9 april en 25 juli viel er totaal 108,5 mm. neerslag. Dit komt neer op gemiddeld 1,01 mm. per
dag, een fractie minder dan in het eveneens zeer droge seizoen 2006 (1,05 mm. per dag).
neerslag in millimeters per dag
3
2.5
2
1.5
1
0.5
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Figuur 2. Gemiddelde hoeveelheid neerslag per dag tijdens de bewakingsseizoenen 2001 tot en met 2008.
Eind mei waren de ramen van het huis voorzien van een laagje saharastof. Het dunne laagje bruin stof
was tijdens een kleine regenbui neergedaald. Ook elders in het land werd dit fenomeen waargenomen.
Op grote hoogte in de atmosfeer heeft deze periode een zuidelijke stroming gestaan, waarmee het
woestijnstof bij ons terecht is gekomen.
Op vier data werd onweer waargenomen, te weten op 1 en 3 juni, alsmede op 7 en 12 juli.
jaar
Doordat de wind in de eerste helft van het seizoen voornamelijk uit oostelijke richtingen kwam, is er
in die periode geen schade aan de nesten en jonge vogels waargenomen als gevolg van hoge
waterstanden. Pas op 23 juni noteerden we de eerste zware zuidwester, waarbij het water tot NAP +
1,38 meter kwam. De meeste eieren waren toen al uitgekomen, en er was dan ook weinig schade.
De hoogste waterstand werd genoteerd tijdens een noordwesterstorm op 21 juli. Bij een waterstand
van circa NAP + 1,80 meter, stond de gehele kwelder blank, en reikte het water tot aan het huis.
8

Kort overzicht van het weer in Nederland (bron: www.knmi.nl)
2008 Was het twaalfde warme jaar op rij. Met een jaargemiddelde temperatuur van 10,6 ºC in De Bilt
(normaal 9,8 ºC) staat het op een gedeelde negende plaats van warmste jaren sinds 1901.
Na een zeer zachte en zeer zonnige winter (december, januari, februari), verliep ook het voorjaar
(maart, april, mei) zeer zacht en zeer zonnig. De lente kwam pas laat op gang (op 20 april kwam de
temperatuur in De Bilt voor het eerst boven 15 ºC), maar vooral mei was erg warm met voornamelijk
veel zon in het Waddengebied. De zomer (juni, juli, augustus) was nat en vrij warm.
April was zacht, droog en zonnig. Het bleef wel lang te koud voor de tijd van het jaar. Vanaf 20 april
werd het aangenaam voorjaarsweer.
Mei was uitzonderlijk warm (de warmste meimaand in ruim een eeuw), zeer zonnig en vrij droog. Met
name in het noorden viel nauwelijks neerslag.
Juni was warm, zonnig en vrij droog. Ook nu weer kreeg het noorden de minste neerslag.
Juli verliep warm en nat, met een normale hoeveelheid zon.
Jachtje ten anker bij Noordhaak Griend 23 juli 2008.
9

3 BEWAKING EN VERSTORINGEN
Alle door ons waargenomen menselijke verstoringen en overtredingen, voor zover zij niet een
onvermijdelijk gevolg waren van werkzaamheden van ons zelf als ook van overige op en rond het
eiland werkzame personen, staan vermeld in tabel 1.
De burgerluchtvaart heeft een minimale vlieghoogte boven het gebied aan te houden van 450 meter.
Schepen en hun opvarenden dienen minimaal een afstand van 400 meter tot de hoogwaterlijn in acht te
nemen.
Het aantal verstoringen door vliegtuigen ligt in dezelfde orde van grootte als vorig jaar. Anders dan in
2007 waren er nu wel enkele verstoringen door pleziervaartuigen. De opvarenden van het motorjachtje
dat op 23 juli vlak bij de Haak voor anker ging (zie foto op pagina 9) maakten het wel erg bont. Zij
gaven aan zich ook in andere afgesloten natuurgebieden niets van de regels aan te trekken. Tijdens hun
capriolen op 24 juli hebben we ze meteen gemeld aan de bemanning van de ook in het gebied
aanwezige Stormvogel; hoewel zij het jachtje lange tijd hebben achtervolgd, was het niet mogelijk ze
aan te spreken.
Na afloop van het bewakingsseizoen is het complete overzicht van alle geconstateerde verstoringen en
overtredingen toegezonden aan de bemanningen van de LNV-surveillanceschepen “Stormvogel” en
“Phoca”.
datum verstoring
22-4 Sportvliegtuig PH-?LR, om 13:40 uur op circa 350 meter hoogte over het westelijke deel van het
eiland richting noord; verstoring van Rotganzen en steltlopers.
22-4 Sportvliegtuig, om 14:10 uur op 300-400 meter hoogte over het oostelijke deel van het eiland richting
zuidoost; verstoring van Rotganzen, steltlopers (waaronder Wulpen) en meeuwen.
24-4 Heli SAR, om 14:21 uur op circa 250 meter hoogte langs de noordrand van het eiland richting
zuidoost; verstoring van enkele 1000-en steltlopers, voornamelijk Bonte Strandlopers en Rosse
Grutto’s.
25-4 Heli SAR (R-02), om 16:03 uur op circa 300 meter hoogte net ten noorden van het eiland richting
zuidoost; verstoring van meer dan 10.000 steltlopers aldaar.
6-5 Citroengele heli, om 18:15 uur op 150-200 meter hoogte midden over het eiland richting noordoost;
verstoring van enkele groepen Rotganzen (totaal circa 100) op de kwelder.
13-5 Heli, om 15:40 met veel lawaai over/langs het eiland vliegend; niets gezien vanwege ongunstige
waarneempositie; op basis van geluiden, grote verstoring.
30-5 Straaljager, om 10:19 uur met veel lawaai over/langs het eiland vliegend richting circa oost; niets
gezien vanwege ongunstige waarneempositie; verstoring van kolonies Grote Stern en Visdief.
23-6 Straaljager, om 13:50 uur met veel lawaai over/langs het eiland vliegend; niets gezien vanwege
ongunstige waarneempositie; verstoring van 1000 Rosse Grutto’s en enkele 1000-en Grote Sterns.
4-7 Heli SAR (R-03), om 18:15 uur op circa 250 meter hoogte vanaf Vlieland komend, ter hoogte van
hoogwaterlijn langs Noordstrand richting oost tot zuidoost; verstoring van enkele groepen Grote
Sterns op het strand.
11-7 Tweemotorig Noors vliegtuig (DC-3, Dakota) LN-WND, om 14:30 uur op 200-250 meter hoogte
richting zuidwest over het oostelijke deel van het eiland; verstoring van enkele 1000-en Rosse
Grutto’s en Wulpen op de kwelder.
10

datum verstoring
17-7 Klein zeiljachtje valt ’s ochtends droog, oostzuidoost van de Oostpunt, buiten het afgesloten gebied;
een opvarende loopt later met laag water langs de Oostpunt, min of meer op de grens van het
afgesloten gebied; lichte verstoring van ter plaatse foeragerende vogels.
23-7 Klein motorjachtje ligt om 14:45 uur voor anker in het zwin op 50 meter van de punt van de
Noordhaak. Na een praatje gaan ze op ons aandringen net buiten het afgesloten gebied liggen;
verstoring van diverse groepen vogels aldaar.
24-7 Twee straaljagers, om 09:58 uur op circa 400 meter hoogte midden over het eiland richting zuidoost;
verstoring van 100-en Kokmeeuwen op de Huisdijk.
24-7 Het motorjachtje van 23-7 vertrekt om 12:15 uur richting Blauwe Slenk; ze hebben het toch niet
begrepen en varen vlak (minder dan 100 meter) langs de Haak richting zuid; verstoring van alle
vogels op de Zuidhaak, waaronder een paar honderd Eiders.
24-7 Sportvliegtuig, om 15:40 uur op circa 200 meter hoogte midden over het eiland richting
noordnoordwest; verstoring van 1000-en steltlopers op het Noordstrand, voornamelijk Rosse Grutto’s.
25-7 Straaljager, om 12:24 uur op circa 150 meter hoogte recht over het huis richting zuid; verstoring van
meerdere groepen overtijende wadvogels.
30-7 Witte heli, circa 19:30 uur vrij laag over eiland; verstoring hoogwatervluchtplaats op Oostpunt.
10-9 Sportvliegtuig PH-TEX, om 10:58 uur op circa 250 meter hoogte over Huisdijk richting zuid tot
zuidoost; geen verstoring (laag water).
Tabel 1. Overtredingen en verstoringen Griend, 9 april tot en met 8 augustus en 8 tot en met 12 september
2008.
In het rapport van 2007 werd op deze plaats als een van de mogelijke verklaringen voor het lage aantal
broedparen van de Grote Stern in dat seizoen, de verstoring in de vestigingsperiode genoemd. Dit
seizoen vond de start van het bewakingsseizoen plaats ruim voordat de Grote Sterns in aantal het
Zuidstrand bevolkten. In de vestigingsperiode hebben zich geen verstoringen door mensen
voorgedaan.
Hieronder volgt een korte opsomming van de meest opvallende bezoeken die dit seizoen hebben
plaatsgevonden.
Op 28 juni bezoek van Thijs Kuiken en Frank Majoor; in het kader van een onderzoek naar vogelgriep
van de Erasmusuniversiteit Rotterdam ringden en onderzochten zij een groot aantal jonge
Kokmeeuwen.
Daarnaast arriveerden Albert Ros en een student van de Rijksuniversiteit Groningen. Zij zochten
kleine kokmeeuwkuikens voor een onderzoeksproject aan deze soort, ondanks dat wij al hadden
aangegeven dat die er op dat moment niet waren. Met een aantal, ten dele vuile, eieren keerden ze
huiswaarts.
Tenslotte waren ook Remco Wagenaar en Jelle Odé (respectievelijk filmmaker en cameraman) op
deze dag van de partij. Zij schoten de laatste opnames voor hun film, met ons als lijdend voorwerp.
Op 14 juli nogmaals bezoek van Frank Majoor voor het vogelgrieponderzoek. Ditmaal werd hij
vergezeld door Bram Ubels. Evenals op 28 juni werden 100 jonge Kokmeeuwen geringd,
doorgemeten en er werden virusswabs genomen.
11

4 STAAT VAN HET EILAND EN HET HUIS
In grote lijnen zullen we hier onze indrukken weergeven over de staat van het eiland en het huis in
vergelijking met de situatie in 2007.
4.1 Staat van het eiland
Nadat de winter 2006-2007 voor een aanzienlijke afslag had gezorgd, verliep de winter 2007-2008 ook
vrij onstuimig.
Bij waterstanden boven NAP + 2,00 meter staat Griend grotendeels onder water; alleen de hoogste
delen van de aangelegde zanddijken blijven dan droog. De hoogste waterstand werd bereikt op 9
november 2007: NAP + 3.13 meter. De hoogste waterstand hier ooit gemeten sinds 1900 bedraagt
NAP + 3.24 m. (3 januari 1976) (bron: www.getij.nl). Overige data waarop waterhoogtes van meer
dan 2,00 meter boven NAP zijn gemeten, zijn 25 november 2007 (NAP + 2,11 meter), 1 maart 2008
(NAP + 2,68 meter) en 13 maart 2008 (NAP + 2,08 meter). De waterstanden zoals hier opgegeven zijn
gemeten te West-Terschelling.
In april bleek dat er langs een groot deel van de kustlijn sprake was van lichte afslag, veelal variërend
van 1-3 meter. Het meeste zand verdween bij de Haak. De Noordhaak is weer een stuk korter
geworden, en langs de noordrand zijn een deel van het Bootpad en het meest westelijke deel van de
rietvelden aldaar verdwenen. Het zuidelijke deel van de Haak is aanmerkelijk kleiner geworden en
bestaat nog als een klein eilandje, dat we hier verder als Zuidhaak zullen aanduiden.
De hoge duintoppen van de Noorddijk zijn op veel plaatsen verdwenen; de glooiende noordhellingen
hebben hier plaats gemaakt voor steile, stuivende zandhellingen zonder vegetatie.
Ook de aantasting van de voet van de Huisdijk gaat gestaag door. Vooral langs het zuidelijke deel
vindt veel afslag plaats, ook van de kruin, die hier nu ook al deels uit stuivend zand bestaat. Binnen nu
en enkele jaren valt er hier een doorbraak te verwachten, waarna de Zuidbak in open verbinding met
de Baai zal komen te staan.
Rondom de Lichtopstand is over een lengte van zeker 100 meter de oude schoorwal erg laag geworden
en hebben er een aantal wash-overs plaatsgevonden. Duidelijk is te zien dat de zee hier de afgelopen
winter flink heeft huisgehouden. Ook op 21 juli, met een maximale waterstand op Terschelling van
circa NAP + 1,80 m., werd de strandwal van circa 40 meter west van de Lichtopstand tot 10 meter oost
er van, geheel overspoeld.
Alleen het oostelijke deel van de rietvelden op het Noordstrand en het gebied rondom de Zuidpunt
gaven geen afslag te zien.
De totale begroeide oppervlakte van het eiland werd in de loop van mei (dan zijn er nog geen velden
met eenjarige planten als ganzenvoeten, meldes en zeekraal langs de buitenranden van de
aaneengesloten begroeiing) bepaald op 47,4 hectare, waarvan 0,6 hectare voor de Zuidhaak. Daarmee
zet de gestage afname van de oppervlakte van het eiland door. De verwachting voor de komende jaren
is dat de Haak geheel zal verdwijnen en de afslag van de Huisdijk, die de er achter liggende kwelder
als ook het huis moet beschermen, zal versnellen.
Bij aanvang van het seizoen 2007 was het ons opgevallen dat de Lichtopstand niet meer op het strand
stond, maar in de buitenste rij lage duintjes. We namen toen aan dat deze was verplaatst in de periode
waarin het nieuwe huis werd gebouwd.
Later ontvingen we van Arie Baas een nadere toelichting op de verplaatsing. Tijdens het telweekend
van 2 tot en met 4 februari 2007 lag bij zijn aankomst voor een hvp-telling de Lichtopstand omver.
Deze is toen met vereende krachten weer overeind gezet, en daarbij iets in de vegetatie geplaatst.
Daarmee is het mysterie van de verplaatsing opgelost.
12

4.2 Staat van het huis
In de herfst van 2006 is het oude huisje afgebroken, en is er op dezelfde plaats een nieuw huis
gebouwd. Hiermee is het comfort voor de bewakers en alle andere bewoners enorm toegenomen.
Een aantal kleinere gebreken zijn door ons in de loop van de afgelopen twee seizoenen verholpen. Wel
zijn er nog steeds problemen met lekkage. Zo is er in maart 2008 water naar binnen gekomen bij het
raamkozijn in de zuidoosthoek van het woonvertrek. Ook de grote lekkage die in juli 2007 optrad bij
het raam onder aan de trap naar het woonvertrek is nog niet verholpen. Tijdens het bewakingsseizoen
heeft het niet dusdanig geregend dat er lekkage op kon treden.
De sleutel van de buitendeur is niet roestvrij, en regelmatig komt deze vast in het slot te zitten. Het zou
goed zijn als het gehele slot werd vervangen door een exemplaar dat bestand is tegen de zilte
omstandigheden.
Door het wegspoelen van zand onder en om het huis is het eenvoudig om onder de buitendeur door te
kruipen, en zo het huis binnen te komen. Aan te bevelen is om (ook) de deur naar het techniekhok van
een deugdelijk en roestvrij slot te voorzien.
Aangepikte eieren van Grote Stern Griend 27 mei 2008.
13

5 AVIFAUNA
In dit hoofdstuk worden allereerst de broedvogels behandeld. Daarna volgen paragrafen over de
hoogwatertellingen, een avifaunalijst, een tabel met maandmaxima, geringde vogels en een
samenvattende tabel met dood gevonden vogels.
In bijlage 2 wordt een chronologische opsomming gegeven van alle dit seizoen waargenomen
vogelsoorten. Bijlage 3 geeft een tabel met maandmaxima over de seizoenen 2002 tot en met 2008.
Wat betreft de naamgeving en de opsplitsing in soorten volgen we de richtlijnen van SOVON
(Samenwerkende Organisaties Vogelonderzoek Nederland) (Anonymus 2000). Dit houdt in dat we de
naamgeving en opsplitsing in soorten volgen zoals die is beschreven in van den Berg & Bosman
(1999). De hier bovendien voorgestelde nieuwe soortvolgorde nemen we, evenals SOVON,
(voorlopig) niet over.
5.1 Broedvogels
5.1.1 Methode
Gedurende het gehele seizoen zijn gegevens verzameld over de broedvogels. Voor de inventarisatie
van de aantallen broedvogels worden zo veel mogelijk de richtlijnen gevolgd, zoals zij door SOVON
worden gebruikt (onder meer van Dijk 1996, van Dijk & Hustings 1996, Hälterlein et al. 1995). Indien
hiervan wordt afgeweken wordt dit bij de bespreking van de betreffende soort vermeld.
Voor het bepalen van de aantallen van Scholekster en Kokmeeuw wordt de raaimethode toegepast.
Met ingang van dit seizoen is deze methode iets vereenvoudigd en aangepast. De oost-west
georienteerde raaien zijn komen te vervallen. Enkele daarvan overigens door natuurlijke
omstandigheden. Doordat het eiland met name aan de zuidzijde erg afkalft, zijn er inmiddels twee van
deze raaien verdwenen. Hoewel daardoor de getelde oppervlakte nagenoeg is gehalveerd, heeft dit
geen invloed op de getelde aantallen Kokmeeuwen. Voor de Scholekster zal de foutenmarge iets
groter zijn, maar aangezien deze soort erg verspreid over het eiland broedt, blijven de uitkomsten
alleszins betrouwbaar.
Over het eiland wordt een raster gelegd van raaien (om de 50 meter), van noord naar zuid. De breedte
van een raai is telkens twee meter. Een stok van twee meter lang, met aan de uiteinden een door een
gewicht verzwaard stuk touw geeft de mogelijkheid deze breedte vrij nauwkeurig aan te houden. Per
raai wordt het aantal nesten van bovengenoemde soorten genoteerd. Een nest waarvan het centrum
buiten de begrenzing van de raai valt, wordt niet meegeteld.
De raaien worden gelopen met behulp van een GPS-ontvanger (Garmin GPS 12,
Amersfoortcoördinaten xxx,xxx-yyy,yyy). Daardoor is het mogelijk om de raaien exact noord-zuid te
lopen, met een onderlinge afstand van 50 meter. De meest westelijke raai start op 145.500. Totaal zijn
33 raaien gelopen. De Zuidhaak wordt integraal geteld.
De GPS ontvanger heeft soms problemen met het ontvangen van satellietsignalen, wanneer een raai
door de grootste kolonies Kokmeeuwen loopt. De wolk meeuwen die daar dan boven hangt,
bemoeilijkt de ontvangst. Binnen de kolonies is het dan ook verstandig om een punt aan de horizon te
kiezen als richtpunt, of een tweede persoon alvast naar het eindpunt van de raai te laten lopen.
Tijdens het lopen van een raai worden ook de begin- en eindpunten daarvan genoteerd. Daarbij is als
grens telkens de buitenrand van de min of meer aaneengesloten begroeiing genomen. Hierdoor is het
mogelijk om de begroeide oppervlakte van het eiland vast te stellen (46,83 hectare, exclusief
Zuidhaak), als ook de oppervlakte van de gelopen raaien (1,92 hectare). Het gevonden aantal nesten op
de raaien dient daardoor te worden vermenigvuldigd met een factor 24,42.
14

Door tijdens het lopen van een raai ook de begin- en eindpunten van de kokmeeuwkolonies te noteren,
was het mogelijk deze in kaart te brengen.
Dit jaar is de raaieninventarisatie uitgevoerd tussen 23 mei en 2 juni. De inventarisatie start
traditioneel zodra de eerste jonge Kokmeeuwen uit het ei komen.
Rond het uitkomen van de eerste jonge Visdieven worden alle Visdiefkolonies integraal geteld. Dit
jaar was dit tussen 28 mei en 5 juni.
De Noordse Stern laat zich moeilijker tellen. Vaak zijn nesten binnen enkele dagen al weer leeg en
vestigingen komen en gaan. Er is een integrale nestentelling uitgevoerd in de beste tijd (tegen het
uitkomen van de eerste jongen), aangevuld met een tweede telling (naleg) na ruim drie weken. De
datum voor de tweede telling wordt zo gekozen dat alle nesten van de eerste tellling inmiddels zijn
uitgekomen. Dezelfde methode wordt gebruikt bij het tellen van het aantal nesten van de Grote Stern.
Omdat nesten van eenden niet allemaal even eenvoudig zijn op te sporen worden deze soorten op
verschillende manieren geïnventariseerd.
Bij Bergeend en Eider wordt het aantal paren bepaald aan de hand van het aantal gevonden nesten.
Daarbij wordt een schatting gemaakt van het aantal nesten dat niet is gevonden. Eiders op het nest
worden eerder opgemerkt doordat ze meestal in vrij open terrein broeden en eerder van het nest
vliegen dan andere eenden. Ook later in het seizoen zijn de uitgekomen en verlaten nesten nog goed te
vinden.
Bergeenden zijn iets moeilijker te vinden, maar verraden zich vaak wel door rondgestrooid dons, al
dan niet als gevolg van predatie.
Bij de Wilde Eend is naast het aantal gevonden nesten ook het aantal op het eiland aanwezige
mannetjes bij de inventarisatie betrokken; de nesten liggen veelal goed verborgen in de vegetatie en
lang niet alle vrouwtjes vliegen bij nadering op.
De Middelste Zaagbek broedt zo verborgen dat het alleen mogelijk is het aantal zekere broedparen te
bepalen door het aantal vrouwtjes met jongen te tellen. Vooral de laatste paar jaren worden nog maar
sporadisch kleine jongen gezien, die ook vrij snel weer zijn verdwenen. De onderschatting van het
werkelijke aantal broedparen wordt daardoor wel erg hoog. Met ingang van 2007 worden dan ook
territorium- en nestindicerende waarnemingen meegewogen bij de inventarisatie van deze soort. Het is
vrij goed mogelijk daarbij onderscheid te maken tussen de soms grote aantallen overzomerende vogels
en de broedvogels. In de Grevelingen, het belangrijkste broedgebied van de Middelste Zaagbek in
Nederland, wordt sinds 2006 dezelfde methode toegepast (De Kraker 2007).
Van de overige broedvogelsoorten is een schatting gemaakt aan de hand van het aantal territoria
(Waterral, Tureluur, Veldleeuwerik, Graspieper) en/of het aantal gevonden nesten (Krakeend,
Stormmeeuw, Kleine Mantelmeeuw, Zilvermeeuw, Grote Mantelmeeuw, Velduil).
De kaartjes in dit hoofdstuk zijn samengesteld uit de door ons in 2006 ingemeten gemiddelde
hoogwaterlijn, de in 2007 door ons ingemeten buitenrand van de aaneengesloten vegetatie ten tijde
van de raaientelling en de globale vegetatiegrenzen van bestaand kaartmateriaal uit 1999
(www.kwelders.nl). Mogelijk ten overvloede willen we hier benadrukken dat figuur 1 in dit rapport
geen actuele weergave is van de huidige vorm en grootte van Griend.
5.1.2 Broedresultaat
De meeste broedvogels op Griend hebben kuikens die kort na de geboorte het nest verlaten (seminestvlieders),
zodat niet kan worden achterhaald hoeveel kuikens er per nest uitvliegen. Peter Becker,
onderzoeker in het Duitse Waddengebied, heeft een methode geïntroduceerd om het broedsucces te
bepalen met behulp van enclosures. Rond een aantal nesten wordt een omheining gezet van enkele
decimeters hoog. Hierdoor kunnen de kuikens niet ontsnappen en de ouders kunnen zonder problemen
hun jongen blijven voeren. Zodoende is het mogelijk de kuikens tot aan het uitvliegen te volgen.
Sinds 1992 wordt deze methodiek ook op Griend toegepast in kolonies van Kokmeeuw, Grote Stern en
Visdief. De omheining is gemaakt van 50 centimeter hoog geplastificeerd kippengaas waarvan de
onderste helft is bedekt met plastic folie of worteldoek. Dit gebeurt om beschadiging van de
15

snavelbasis te voorkomen. Binnen de enclosure worden de kuikens direct na het uitkomen op het nest
geringd zodat later precies bekend is hoeveel kuikens er per nest zijn uitgevlogen.
Om te bepalen of een vogel vliegvlug is zijn standaardmaten gebruikt; voor Grote Stern en Kokmeeuw
een vleugellengte van minimaal 200 mm. Een Visdief wordt 18 dagen nadat hij uit het ei is gekomen
als vliegvlug beschouwd.
De in sommige jaren grote sterfte van jonge Grote Sterns in de enclosure, als gevolg van onder meer
het niet kunnen ontsnappen aan het kapen van vis door Kokmeeuwen, heeft ons doen besluiten om in
2007 voor het laatst gebruik te maken van een enclosure om het broedsucces van de Grote Stern te
bepalen.
Eerder was ons al gebleken dat een beter beeld van het broedsucces van de Grote Stern is te verkrijgen
door naar het aandeel geringde jongen in de kolonies en later, op het strand, te kijken. Voor een zo
betrouwbaar mogelijk resultaat is daarom dit jaar het aantal jongen dat geringd werd, verhoogd van
circa 1000 naar 1700.
Van de meeste andere broedvogels liggen de nesten zo ver uit elkaar dat een enclosure plaatsen
onbegonnen werk is.
Om toch een uitspraak te kunnen doen over parameters als gemiddelde legselgrootte en
uitkomstsucces per legsel is van een aantal algemene soorten (Bergeend, Wilde Eend, Eider,
Scholekster, Stormmeeuw) een deel van de nesten gemarkeerd met een onopvallende genummerde
stok. De stok wordt 1 meter ten noorden van het nest geplaatst. Ieder nest is voor zover mogelijk 3 tot
4 keer bezocht. Bij eenden is bij ieder bezoek eerst van afstand gekeken of het vrouwtje nog op het
nest zat te broeden. Was dit het geval dan is het nest niet verder benaderd zodat het vrouwtje rustig
door kon broeden. Was het vrouwtje niet aanwezig of vloog zij op, dan werd de inhoud van het nest
gecontroleerd.
Na afloop van het broedseizoen is waar mogelijk met behulp van de Mayfield-methode het
uitkomstsucces berekend. Deze methode gaat uit van de overlevingskans van een legsel per dag. Niet
zozeer het aantal legsels, maar het aantal controles van de legsels bepaalt de nauwkeurigheid van de
berekening (Beintema 1992). Bij meerdere soorten wordt het uitkomstsucces per legsel gegeven. Een
legsel wordt als succesvol beschouwd op het moment dat er een ei uitkomt.
Bij een aantal soorten is aan het eind van het seizoen het aantal vliegvlugge jongen geteld en
vervolgens gedeeld door het aantal broedparen. Deze manier van tellen geeft een globaal beeld van het
broedsucces maar blijft een grove schatting aangezien vaak niet alle jongen kunnen worden geteld.
Het broedresultaat wordt op drie verschillende manieren weergegeven:
► uitkomstsucces: het percentage van de eieren of nesten dat uitgekomen is.
► uitvliegsucces: het percentage van de uitgekomen jongen dat vliegvlug geworden is.
► broedsucces: het gemiddeld aantal jongen dat per paar vliegvlug geworden is.
5.1.3 Het broedseizoen
Gedurende de laatste vijf jaren hebben op Griend 22 verschillende vogelsoorten gebroed, waarvan 16
jaarlijks (zie tabel 3). Dit seizoen hebben we 19 broedvogelsoorten vastgesteld (de Soepeend wordt
wel afzonderlijkvan de Wilde Eend genoemd, maar is geen aparte soort), waarvan er 8 op de Rode
Lijst staan (zie bijlage 5).
Ten opzichte van 2007 ontbreken Zwartkopmeeuw en Winterkoning op de broedvogellijst.
De Krakeend was vorig jaar een nieuwe broedvogelsoort voor het eiland. Ook dit jaar was er een paar
aanwezig. Voor het eerst sinds 2003 was er ook weer een territorium van de Veldleeuwerik.
Na de lage aantallen broedparen in 2007, was nu bij alle eendensoorten weer een toename te zien.
Alleen de Eider had een goed broedsucces.
16

Het aantal paren Kokmeeuw bleef op het hoge niveau van de vorige jaren, en nam zelfs nog iets toe.
Ook de Grote Stern liet weer een toename zien, nadat de aantallen de afgelopen drie jaren bijna waren
gehalveerd. Het broedsucces van de Grote Stern was dit seizoen vrij goed. Ook de overige sterns
hadden evenals in 2007 een goed seizoen. Behalve bij de Visdief, werden ook bij de Noordse Stern
weer vele 10-tallen jongen vliegvlug, iets wat wij (behalve in 2007) sinds 2002 nog niet op Griend
hadden meegemaakt. De jongensterfte was gering, en bleef beperkt tot de kleinere kolonies die midden
in de kokmeeuwkolonie gelegen waren.
Na een dieptepunt in 2005 lijken de aantallen Graspiepers weer in de lift te zitten. Het extreem droge
weer in de broedtijd zal het lage broedsucces mede hebben bepaald. De droogte heeft waarschijnlijk
ook de andere insecteneters parten gespeeld. Zo was er in de vegetatie weinig voedsel aanwezig voor
de jonge Tureluurs.
Er waren dit seizoen geen extreme waterstanden als gevolg waarvan grote aantallen nesten en jonge
vogels wegspoelden. Pas op 23 juni was er een storm van formaat, waarbij de waterstand op
Terschelling opliep naar NAP + 1,38 meter. Hierbij gingen op Griend naar schatting de volgende
aantallen nesten verloren: Scholekster 10, Kokmeeuw 50, Grote Mantelmeeuw 1, Visdief 10 en
Noordse Stern 15.
Hieronder worden alle broedvogelsoorten besproken. Per soort wordt begonnen met een opsomming
van de verzamelde gegevens. Vervolgens worden deze in de tekst waar nodig nader toegelicht en
wordt uitgelegd welke methode gebruikt is. Van meerdere soorten zijn op kaartjes de broedplaatsen
aangegeven. Tabel 3 geeft per soort een overzicht van de aantallen broedparen op Griend in de periode
2003-2008.
Bergeend Tadorna tadorna
Aantal broedparen : 30
Eerste gevonden nest : 12 mei; nest met 23 eieren op Noorddijk
Legselgrootte : 13,7 (n = 3 nesten; alleen complete legsels; spreiding: 13-14 eieren/nest)
Eerste kuikens : 5 juni; paar met 15 kleine jongen in de Baai
Er zijn dit jaar 22 nesten gevonden. Aangezien er geen betere methode voorhanden is om het totale
aantal broedparen te schatten (het tellen van mannetjes, zoals bij de Wilde Eend, is niet mogelijk
vanwege het grote aantal niet-broeders) wordt de methode van voorgaande jaren gebruikt.
In mei en juni werd minder intensief naar de nesten gezocht dan in voorgaande jaren. Langs de
noordelijke voet van de Noorddijk zijn door afslag diverse holen ontstaan, die geschikt zijn als
broedplaats van de Bergeend. Naast de daar gevonden nesten, zullen we er ook circa 3 hebben gemist.
Elders schatten we het aantal gemiste nesten op 5. Daarmee komt het totale aantal broedparen dit jaar
op 30.
Op 12 mei troffen we de eerste eieren aan. Een vrouwtje zat in een helmpol op 23 eieren.
Omdat de meeste nesten slechts 1-2 keer werden bezocht, kan niets over het uitkomstsucces worden
gezegd.
Op 5 juni zwommen de eerste 15 jongen in de Baai. Tot en met 18 juni werden op zes data kleine
aantallen jongen gezien. Het grootste aantal, 34, zagen we op 11 juni in de Baai. Na 18 juni zijn geen
levende jongen meer gezien. Jongen, ouder dan een tweetal weken werden niet gezien.
Het is niet bekend of de jongen naar elders zijn vertrokken. Er valt mede daardoor niets over het
broedsucces te zeggen. Predatie van jongen door meeuwen werd niet gezien. Wel werden de eieren
met name door Zilvermeeuwen gepredeerd. Tot en met eind juni zijn, verspreid over het eiland, totaal
minstens zes kleine jongen dood gevonden.
De eerste juveniele Bergeend, afkomstig van elders, liep op 10 juli op het Noordstrand.
17

Krakeend (Mareca strepera)
Aantal broedparen : 1
Eerste gevonden nest : 13 juli; uitgelopen nest in Strandkweek bij huis
De Krakeend is een vrij nieuwe broedvogelsoort in Nederland, waarvan de aantallen nog steeds
toenemen. In 2000 werd het totale aantal broedparen geschat op 6000-7000. Een belangrijk
broedgebied in Noord-Nederland is de Lauwersmeer (Vergeer 2007). In 2007 heeft de Krakeend ook
Griend bereikt. Opmerkelijk is dat de soort dat jaar ook voor het eerst op Rottumeroog heeft gebroed
(J. Postma, schriftelijke mededeling).
Ook in 2008 was er weer een paar aanwezig. Tussen 1 mei en 5 juni zagen we op 7 data een of beide
partners in de Baai of in de Noordbak. Pas op 10 juni werd duidelijk dat ze een nest hadden. Het
vrouwtje landde in een hoge pol Strandkweek, op slechts enkele 10-tallen meters ten noorden van het
huis. Op 13 juli vonden we hier na enig zoekwerk het inmiddels uitgelopen nest (145.844-585.058).
Na 10 juni zijn er op het eiland geen Krakeenden meer gezien.
Wilde Eend Anas platyrhynchos
Aantal broedparen : 10
Eerste gevonden nest : 5 mei; een vrouwtje vliegt op van 12 eieren, kwelder
Legselgrootte : 10,5 (n = 2 nesten, inclusief Soepeend; alleen complete legsels; spreiding:
9-12 eieren/nest)
Eerste kuikens : 1 mei; vrouwtje met circa 10 kleine jongen bij Hals.
Regelmatig werden tellingen gehouden van op het eiland aanwezige mannetjes (tot 10 mei). Maximaal
telden we 14 mannetjes op 1 en 3 mei. Een van deze mannetjes was gepaard met het bekende
crèmekleurige vrouwtje (zie Soepeend). Drie mannetjes konden als Soepeend worden aangemerkt. Dit
resulteert in 10 paren Wilde Eend en 4 paren Soepeend.
Er werden zes nesten gevonden. Omdat Wilde Eenden nogal verscholen broeden en, hoewel meestal
vrij schuw, sommige vrouwtjes met geen stok van het nest zijn te krijgen, zal het werkelijke aantal
nesten mogelijk hoger zijn. Ook broedt de soort soms erg vroeg, zodat ook daardoor nesten gemist
kunnen zijn.
Van vier gevonden nesten met bekende afloop kwam van twee nesten minstens een ei uit. De overige
twee legsels zijn verlaten en/of gepredeerd.
Na de waarneming van een vrouwtje met circa 10 jongen op de kwelder bij de Hals, werden alleen op
23 mei nog jongen gehoord. Een vrouwtje vloog daar op van een uitgelopen nest, met piepende jongen
nabij.
Soepeend Anas platyrhynchos forma domesticus
Aantal broedparen : 4
Drie mannetjes Soepeend, en een wildkleur mannetje dat gepaard was met het al meerdere jaren op het
eiland aanwezige bijna geheel crèmewit gekleurde vrouwtje, leverden totaal 4 paren Soepeend.
Het cremekleurige vrouwtje had aanvankelijk een nest op de Huisdijk, ten noorden van het huis. Na
mislukken van dit legsel, broedde ze vanaf 3 juni in een van de kokmeeuwenclosures op 9 eieren. De
regelmatige controles in deze enclosure zullen er toe hebben geleid dat het nest op 15 juni werd
verlaten.
18

Eider Somateria mollissima
Aantal broedparen : 90
Eerste gevonden nest : 12 april; vrouwtje opvliegend van 1 ei, Noorddijk boven Hals
Legselgrootte : 5,0 (n = 29 nesten, alleen complete legsels)
Eerste kuikens : 6 mei; vrouwtje met 2 kleine jongen op Noordstrand
Uitkomstsucces per legsel: 15,5% (Mayfield, 666 nestdagen, p = 0,9433, ligduur 32 dagen)
Broedsucces : 1,11 vliegvlug jong per paar
Van de Eider vonden we 86 nesten (waarvan 3 op de Zuidhaak), verspreid over alle hogere delen van
het eiland. In verband met de vestiging van een kolonie Grote Sterns op de westhelling van de
Huisdijk is daar niet naar eidernesten gezocht. Op basis van aantallen uit vorige jaren schatten we dat
er hier 4 nesten gemist zijn. Dat brengt het totale aantal broedende Eiders op 90. Dit is bijna een
evenaring van het recordaantal eidernesten in 2005, toen 92 nesten werden gevonden.
Van 29 nesten kon de legselgrootte worden bepaald. Deze varieerde van 3-7 eieren per nest: 1 x 3 ei, 8
x 4 ei, 12 x 5 ei, 7 x 6 ei, 1 x 7 ei. De gemiddelde legselgrootte bedroeg 5,0 eieren per nest.
Van 76 nesten met bekende afloop kwamen 34 (44,7%) uit. De overige 42 nesten werden verlaten
en/of gepredeerd. Dit klassieke uitkomstsucces wijkt nogal af van die, bepaald met de Mayfieldmethode.
Het uitkomstsucces per legsel (Mayfield) bedroeg dit jaar 15,5%, en is daarmee het laagste
uitkomstsucces sinds de start van de berekening in 1999 (tabel 2).
jaar n (broedparen) Mayfield (%) n (dagen) klassiek (%) n (nesten)
1999 68 40,8 176 76,2 21
2000 42 17,6 376 32,3 31
2001 66 33,9 728 52,5 59
2002 55 43,9 653 62,2 45
2003 41 32,2 471 56,4 39
2004 71 31,8 658 64,7 68
2005 92 45,7 1212 65,9 82
2006 85 28,7 829 58,2 79
2007 69 16,8 646 32,8 58
2008 90 15,5 666 44,7 76
Tabel 2. Uitkomstsucces van nesten van de Eider in de periode 1999-2008 op Griend.
Voor een deel kan dit lage uitkomstsucces zijn veroorzaakt doordat niet op alle nesten eenduidig het
predikaat “uitgelopen” versus “verlaten/gepredeerd” kon worden geplakt. Niet zelden is na predatie
de chaos in het nest zo groot, dat een of meerdere wel uitgekomen eieren niet worden herkend. Dit
probleem speelt weliswaar in alle jaren, maar heeft mogelijk een grotere invloed in jaren waarin
slechts een deel van de eieren in een nest uitkomt. Dit seizoen kan de grote droogte in de broedtijd tot
een slechts gedeeltelijk uitkomen van de legsels hebben geleid.
Een groot aandeel verlaten legsels kan daarnaast meerdere oorzaken hebben. Daarbij valt te denken
aan de leeftijd of de conditie van het broedende vrouwtje. Het valt daarbij op dat veel legsels verlaten
worden nadat zij voor de eerste keer door ons zijn gecontroleerd. Mogelijk betreft dit onervaren
vrouwtjes en/of vrouwtjes met een dusdanig slechte conditie dat zij na verstoring niet meer terugkeren
naar het nest.
Op 6 mei zagen we de eerste twee jongen op het Noordstrand. Het aantal waargenomen jongen nam
toe tot een maximum van 126 op 24 mei, waarna de aantallen weer licht afnamen. Daarmee was dit het
19

hoogste aantal jongen dat in de tweede helft van mei op 1 dag werd waargenomen sinds de start van
onze tellingen in 2002. Alleen in 2004 werden ook meer dan 100 jongen geteld (113 op 19 mei 2004).
Ondanks het lage uitkomstsucces was het broedsucces waarschijnlijk zeer goed, aangenomen dat er
rond Griend geen jongen rondzwemmen die van elders afkomstig zijn. In de tweede helft van juni
werden meerdere malen tot 100 ruim halfwas jongen geteld. Later waren deze jongen op afstand slecht
van de adulten te onderscheiden, maar we hebben geen aanwijzingen dat de aantallen in die tijd nog
zijn afgenomen. Als we aannemen dat deze 100 jongen vliegvlug zijn geworden, levert dit een
broedsucces van 1,11 vliegvlug jong per paar.
Middelste Zaagbek Mergus serrator
Aantal broedparen : 5
Eerste gevonden nest : 23 mei; vrouwtje opvliegend van 10 eieren
Legselgrootte : 10 (n = 1 nest)
Eerste kuikens : 1 juli; vrouwtje met 4 kleine jongen bij zuidpunt van Noordhaak
Het grootste deel van de aanwezige Middelste Zaagbekken komt zeker niet tot broeden. Zo waren in
april regelmatig baltsende groepen te zien, voornamelijk in het zwin langs de westzijde van het eiland.
Maximaal werden hier 91 vogels geteld op 22 april. Na eind april waren deze vogels grotendeels
verdwenen.
Evenals in de Grevelingen (zie paragraaf 5.1.1) is in 2006 besloten om het aantal broedparen niet meer
alleen te bepalen aan de hand van nestvondsten en vrouwtjes met jongen. Vanaf nu worden ook
territorium- en nestindicerende waarnemingen meegewogen bij de inventarisatie. Waarschijnlijk geeft
deze methode een beter beeld van het werkelijke aantal Middelste Zaagbekken dat op Griend een
broedpoging waagt. Op deze wijze werden dit seizoen vijf broedparen vastgesteld.
Op 23 mei vloog een vrouwtje op van een nest met 10 eieren, onder het wintervloedmerk in de
noordoosthoek van de Baai (145,699-585,263). Op 24 juli bleek het nest uitgelopen; er was 1 ei niet
uitgekomen.
Naast deze nestvondst waren in de broedfase op vier andere plaatsen regelmatig zich verdacht
gedragende vrouwtjes aanwezig op de Noordhaak, de zuidelijke Huisdijk, de omgeving van de
Zuidpunt en op de Noorddijk, ten oosten van de Hals.
Op 1 juli zwom een vrouwtje met 4 pas uitgekomen jongen bij de zuidpunt van de Noordhaak.
Waarschijnlijk dezelfde familie werd daar op 7 juli ook gezien. Een dag later deed de aanwezigheid
van een zeer onrustig vrouwtje hier vermoeden dat de jongen verdwenen waren. Hierna zijn geen
jonge vogels meer gezien. Er vanuit gaande dat er geen vrouwtjes ongezien met hun jongen de
omgeving van het eiland hebben verlaten om ze elders groot te brengen, mogen we aannemen dat het
broedsucces dit jaar nihil is geweest.
In het verleden was er vanaf eind juni een toename te zien van de aantallen Middelste Zaagbekken op
het eiland. Evenals vorig jaar was daarvan nu geen sprake. Maximaal werden 13 vogels geteld op 19
juli.
Waterral Rallus aquaticus
Aantal broedparen : 5
Eerste kuikens : 23 mei; 1 klein jong in zandhaver op Huisdijk
Vooral in april werden op diverse plaatsen roepende Waterrallen gehoord. Tijdens een windstille nacht
op 13 april riepen op minstens vijf verschillende locaties 1-2 vogels. Later werden ook op andere
20

plaatsen Waterrallen gehoord. Waarschijnlijk hebben we de aantallen van deze lastig te inventariseren
soort onderschat.
Vlak bij het Bos stuitten we op 13 april op een Waterral die van een nest in aanbouw wegvluchtte. Dit
nest werd later niet meer gebruikt.
Een klein donsjong, nog met eitand, liep op 23 mei in een zandhaverveld op de Huisdijk, ten noorden
van het huis. Het duurde tot 10 juli voordat zich weer een jong liet zien. Vanaf deze datum liep
regelmatig een juveniel rond in de Zuidbak onder de wilg.
Scholekster Haematopus ostralegus
Aantal broedparen : 308
Eerste gevonden nest : 5 mei; nest met 1 ei op de Noorddijk
Gemiddeld legbegin : 13 mei (n = 12 nesten; spreiding 5 – 21 mei)
Legselgrootte : 2,8 (n = 21 nesten, alleen complete legsels; spreiding 1-4 eieren)
Eerste kuikens : 1 juni; 1 pas uitgekomen jong, vers dood bij Oostpunt
Uitkomstsucces per legsel: 76,9% (klassiek, n = 26 nesten); 74,3% (Mayfield, 582 nestdagen, p =
0,9898, ligduur 29 dagen)
Broedsucces : 0,04 jong per paar
Tijdens de raaientelling werden 12 nesten gevonden. De gemiddelde legselgrootte bedroeg hier 3,3.
Het is niet bekend of het complete legsels betreft. Ook is het mogelijk dat een deel van de legsels al
door ons is ontdaan van een ei in het kader van het TMAP (Trilateral Monitoring and Assessment
Program)-onderzoek naar de aanwezigheid van gifstoffen in eieren van onder meer de Scholekster.
Aangezien 4,10% van de totale eilandoppervlakte (met uitzondering van de Zuidhaak) is geteld,
leverde dit totaal 293 nesten op.
De Zuidhaak werd integraal geteld; hier vonden we nog eens 15 nesten. Daarmee komt het totale
aantal nesten op 308, ruim een kwart meer dan in 2007.
Tussen 5 en 23 mei zijn min of meer at random 26 nesten op niet al te grote afstand van het huis
voorzien van een genummerde stok. Deze nesten werden regelmatig gecontroleerd. De gemiddelde
datum van het eerste ei bedroeg evenals vorig jaar 13 mei (n = 12 nesten). Van 13 nesten was de
legselgrootte bekend; de gemiddelde legselgrootte bedroeg hier 2,8.
Van deze 26 nesten zijn er 20 uitgekomen. Het klassieke uitkomstsucces wordt daarmee 76,9%.
Berekening van het uitkomstsucces met de Mayfieldmethode kwam op een vergelijkbaar percentage
van 74,3% uit.
Ondanks het hoge uitkomstsucces werden evenals in vorige jaren maar weinig jongen gezien.
Verspreid over het eiland werden enkele 10-tallen dode kleine donsjongen gevonden. Grotere
donsjongen waren schaars. Hiervan konden uiteindelijk 18 worden geringd. Geen van deze geringde
jongen is dood teruggevonden. Toch waren een aantal van hen in een vrij slechte conditie, zodat er
naar schatting niet meer dan 12 uiteindelijk vliegvlug zullen zijn geworden. Dit resulteert in een
broedsucces van 0,04 jong per paar.
Tureluur Tringa totanus
Aantal broedparen : 10
Eerste gevonden nest : 4 mei; nest met 3 eieren tussen huis en Zuidbak
Legselgrootte : 4,0 (n = 4 nesten)
Eerste kuikens : 18 mei; paar met 3 kleine jongen langs visdiefenclosure
Broedsucces : circa 1,5 jong per paar
21

Er zijn dit jaar 10 territoria vastgesteld op basis van nestvondsten, regelmatig op dezelfde plaats
zingende Tureluurs en het alarmeren van vogels met jongen.
Rondom het huis broedden vijf paar. We vonden hier vier nesten, elk met vier eieren. Al deze eieren
kwamen uit en de jongen werden op de dag van uitkomen geringd. Hier werden ook nog drie pas
uitgekomen jongen geringd waarvan het nest niet werd gevonden.
De overige paren bevonden zich langs de noordoosthoek van de Baai (1), bij de Hals (2) en op de
Noorddijk ten oosten van de Hals (2). De globale ligging van deze territoria is weergegeven in figuur
3.
De jongen bij huis zagen we maar zelden. Ze hielden zich voonamelijk schuil in de hoge vegetatie.
Daardoor is het ook erg moeilijk iets over het broedsucces te zeggen. Op 13 juni vonden we hier een
vers dood jong van 14 dagen oud. Waarschijnlijk zijn er wel meer jongen gestorven. Door het schrale
koude weer was de beschikbaarheid van insekten laag. Dit heeft mogelijk tot sterfte onder de jongen
geleid.
Naast de jongen bij huis, zagen we alleen bij de Hals af en toe een jonge Tureluur.
Uiteindelijk zijn met zekerheid drie jongen vliegvlug geworden. Naar het werkelijke broedsucces
kunnen we alleen maar gissen.
Figuur 3. Ligging van de territoria van de Tureluur op Griend in 2008.
Zwartkopmeeuw Larus melanocephalus
Aantal broedparen : 0
Op 17 data (8 in april, 3 in mei, 5 in juni en 1 in juli) werden Zwartkopmeeuwen gezien. Het betrof
bijna steeds een paar in adult zomerkleed, dat roepend over de kolonies vloog. Op 21 juni was een
adult zomer in gezelschap van een tweede kalenderjaars vogel.
Zwartkopmeeuwen werden in het voorjaar alleen op 23 en 30 april aan de grond gezien, in de
Kokmeeuwkolonies.
Hoewel we zeer alert waren op de soort en de kokmeeuwkolonies regelmatig afspeurden, waren er
geen aanwijzingen dat er daadwerkelijk een broedpoging is ondernomen. In de delen van de kolonies
22

die niet vanaf huis met een telescoop zijn te overzien is dat ook geen sinecure, zodat het niet
uitgesloten is dat we toch nog een broedpaar over het hoofd hebben gezien.
Kokmeeuw Larus ridibundus
Aantal broedparen : 35166
Eerste gevonden nest : 26 april; enkele nesten met 1 ei
Gemiddeld legbegin : 5 mei (enclosure 1 & 2, n = 17 nesten, spreiding 1 mei – 18 mei)
Legselgrootte : 2,86 (enclosure 1, 2 & 3, n = 29 nesten, alleen complete legsels)
Uitkomstsucces per ei : 86,9% (n = 84 eieren)
Eerste kuikens : 22 mei; eerste kuiken in enclosure 3
Eerste vliegvlugge jongen : 20 juni; 1 juveniel vliegt langs Baken de kwelder op
Broedsucces : 1,37 vliegvlug jong per paar (enclosure 1, 2 & 3, n = 30 nesten)
In de nacht van 19 op 20 april bleven er voor het eerst Kokmeeuwen in de kolonies overnachten. Op
25 april vonden we het eerste gepredeerde ei, en een dag later werden her en der nesten met 1 ei
gevonden. Op 2 mei lagen de eerste complete legsels op de Noorddijk.
Vooral in de laatste week van april en de eerste decade van mei predeerden Zilvermeeuwen en Kleine
Mantelmeeuwen opvallend veel op kokmeeuweieren op de Noorddijk. Dit was zeker een factor 3
hoger dan in de jaren 2006/2007. Later bleken de nesten op de Noorddijk relatief veel 1- en 2-legsels
te bevatten. De in en langs de kokmeeuwkolonies gelegen kolonies van de Grote Stern werden met
rust gelaten.
Met behulp van de raaimethode (35061 nesten, gebaseerd op 1436 nesten op de raaien) en de integrale
telling van de zuidelijke Haak (105 nesten) werd bepaald dat er dit seizoen 35166 paren Kokmeeuwen
op Griend hebben gebroed.
De ligging van de kolonies wordt weergegeven in figuur 4. Tijdens het lopen van de raaien werden
telkens de coördinaten genoteerd wanneer we de kolonie in- dan wel uitliepen. Deze gegevens dienden
als basis voor de omtrek van de kolonies.
Figuur 4. Ligging van de kolonies van de Kokmeeuw op Griend in 2008.
23

Voor de bepaling van het broedsucces is gebruik gemaakt van dezelfde twee enclosures in de
omgeving van het Baken als in 2008. Omdat het aantal nesten in enclosure 1 & 2 laag bleef, is er langs
de westzijde van enclosure 2 nog een enclosure bijgebouwd. Dit is enclosure 3. De coördinaten van
het centrum van de drie enclosures zijn:
enclosure 1: 145,929-585,092
enclosure 2: 145,920-585,063
enclosure 3: 145,911-585,063
Omdat enclosure 3 niet zoals de andere enclosures al vanaf de start van de eileg is gevolgd, kunnen
hier eieren gemist zijn, die in die eerste fase zijn verdwenen. Aangezien echter in de beide andere
enclosures nagenoeg geen eieren zijn verdwenen, gaan we ervan uit dat het eiverlies in enclosure 3
nihil was.
In de 30 gevolgde nesten in enclosures 1, 2 en 3 werden in totaal 84 eieren gelegd. Voor de berekening
van de gemiddelde legselgrootte konden 29 nesten gebruikt worden. Hier werden 83 eieren gelegd,
wat resulteert in een gemiddelde legselgrootte van 2,86 eieren per nest.
Van alle 84 gelegde eieren kwamen er 73 uit, zijnde 86,9% van het totaal.
Van de uitgekomen eieren zijn uiteindelijk 41 jongen (56,2%) uitgevlogen. Het gemiddelde aantal
vliegvlug geworden jongen per paar bedraagt dan 1,37. Daarmee blijft het broedsucces stijgen na een
dal in 2005 (0,69 uitgevlogen jong per paar).
Aangezien de enclosures in een gebied lagen met een lage pedatiedruk, en deze druk zoals hier boven
vermeld aanzienlijk groter was dan in voorgaande jaren, mag worden aangenomen dat het overall
broedsucces op Griend iets lager is. Een broedsucces van 1,0 wordt als voldoende beschouwd om de
populatie in stand te houden (Stienen et al. 1998).
Omdat we de indruk hadden dat veel jongen na uitvliegen in een slechte conditie verkeerden, is van
alle jongen in de enclosures een conditiescore berekend. Als maat voor de conditie werd het quotient
van gewicht (in gram) en lengte van kop + snavel (in millimeter) genomen op de meetdatum die het
dichtst bij het moment van uitvliegen ligt (vleugellengte 200 mm.). Voor 2008 komt de conditiescore
dan op 3,3. Deze waarde wijkt niet af van die gemeten in de voorgaande jaren 2004 (3,3), 2005 (3,5),
2006 (3,4) en 2007 (3,3).
Vooral tijdens langdurige periodes met slecht weer (regen in combinatie met harde wind) sterven vaak
veel jongen. Dit seizoen waren de weersomstandigheden in de nestjongenfase vrij goed. Alleen op 3
juni vonden we vrij veel dode jongen, mogelijk ook als gevolg van het slechte weer van dat moment.
Stormmeeuw Larus canus
Aantal broedparen : 66
Eerste gevonden nest : 10 mei; 1 nest met 1 ei langs het Bootpad
Gemiddeld legbegin : 15 mei (n = 7 nesten; spreiding 10 mei – 29 mei)
Legselgrootte : 2,45 (n = 44 nesten, alleen complete legsels)
Uitkomstsucces per legsel : 73,0% (klassiek, n = 37 nesten)
Eerste kuikens : 7 juni; 4 nesten met 1-2 kleine jongen op de Noordhaak
Eerste vliegvlugge jongen : 12 juli; 1 vliegend boven kolonie Noordhaak
Broedsucces : minimaal 0,44 vliegvlug jong per paar
Afgelopen winter is nagenoeg het gehele gebied waar de Stormmeeuwen in 2007 broedden in zee
verdwenen. De kolonie is nu in zuidoostelijke richting opgeschoven; voor het eerst waren er ook een
paar nesten ten oosten van het Bootpad.
Uiteindelijk hebben er minimaal 66 paren gebroed. Daarbij is rekening gehouden met eventuele
vervolglegsels van paren die in een vroeg stadium hun eieren zijn kwijtgeraakt. Het recordhoge aantal
broedparen houdt mogelijk verband met de aantalsontwikkelingen op de Richel. Daar nam het aantal
24

Stormmeeuwen de laatse jaren af; in 2008 werd er helemaal niet meer gebroed (schriftelijke
mededeling J. van Dijk). Ook het opruimen van Zilvermeeuwen op Griend heeft mogelijk een
positieve invloed. Er werden in het verleden veel eieren door Zilvermeeuwen geroofd.
De broedplaatsen staan weergegeven in figuur 5. Bijna alle nesten bevonden zich in de kolonie op de
Noordhaak. Het enige losse paar staat als stip in figuur 5.
Tijdens een drietal vangsessies is geprobeerd om zoveel mogelijk grote jongen te ringen. Van de 33
aldus geringde jongen zijn voor het uitvliegen 4 dood teruggevonden. Het broedsucces is daarmee
minstens 0,44 jong per paar. Dit getal is waarschijnlijk hoger, omdat vrijwel zeker enkele jongen zijn
gemist. Om het broedsucces in de toekomst nauwkeuriger te kunnen bepalen zal met een telescoop het
aandeel geringde jongen dat op het strand loopt moeten worden bepaald.
Figuur 5. Ligging van de kolonie en een los nest van de Stormmeeuw op Griend in 2008.
Kleine Mantelmeeuw Larus graellsii
Aantal broedparen : 8
Na een maximum van 12 paren in 2005, nemen de aantallen nu weer langzaam af. Er zijn dit jaar 8
paren vastgesteld.
Tellingen van aanwezige paren vanaf het huis, in combinatie met nestvondsten en aanvullende
tellingen van gebieden die vanaf het huis niet te overzien waren, resulteerden in de volgende verdeling
van broedparen over het eiland: kwelder (5), rietvelden en schelpenstrand Noordstrand (3).
Nesten van de Kleine Mantelmeeuw zijn soms moeilijk te onderscheiden van nesten van de
Zilvermeeuw. Een deel van de legsels zal daardoor mogelijk door ons opgeruimd zijn (zie
Zilvermeeuw). Er zijn geen jongen vliegvlug geworden.
Zilvermeeuw Larus argentatus
Aantal broedparen : 80
Eerste gevonden nest : 6 mei; nest met 1 ei op de Noorddijk
25

Het beheer op Griend is er op gericht te voorkomen dat de Zilvermeeuw beschikbaar biotoop van de
sterns inneemt. Momenteel broeden de Zilvermeeuwen voornamelijk op plaatsen waar geen sterns
broeden of dit in het recente verleden gedaan hebben.
De laatste jaren hebben wij ons beperkt tot het stelselmatig verwijderen van de eieren en nesten. Dit
heeft niet geleid tot een afname van het aantal broedparen. Aangezien het opsporen van de nesten en
het later verwijderen van de eieren een tijdrovende en verstorende bezigheid is, zijn we in 2007
begonnen met het tevens opruimen van de broedvogels zelf. Er zijn dat jaar 55 Zilvermeeuwen op het
nest gevangen.
Dit jaar werd de aantalsontwikkeling in de loop van het seizoen nauwlettend gevolgd, en er waren
aanwijzingen dat de vangactie van vorig jaar succesvol is geweest. Daarom werd besloten om ook nu
weer, naast het verwijderen van alle eieren, zoveel mogelijk adulten op te ruimen. Dit resulteerde in
128 gevangen vogels.
Van de totaal in beide jaren gevangen broedvogels vertoonden 18 (9,8%, n=183) nog sporen van het
onvolwassen kleed. Dit zijn grotendeels vogels in hun vierde of vijfde kalenderjaar, hoewel een
enkeling ook later nog enkele veren van het onvolwassen kleed kan dragen (Cramp 1983).
Rekening houdend met een klein aandeel herleggers, voornamelijk van vroeg gepredeerde legsels, en
enkele door ons gemiste nesten schatten we het aantal broedparen in 2008 op 80. Let wel, dit aantal is
inclusief de later weggevangen vogels.
Aangezien de afname ten opzichte van 2007 vrijwel gelijke pas houdt met het aantal weggevangen
broedvogels in dat jaar, verwachten we dat de broedpopulatie in 2009 zal dalen naar slechts enkele 10tallen
paren. Het is echter ook mogelijk dat er een versnelde recrutering plaats zal vinden vanuit de
grote groepen overtijende Zilvermeeuwen.
Ondanks dat er intensief is gezocht om zoveel mogelijk nesten op te sporen, liggen de nesten soms erg
verborgen. In de derde decade van juli bleek dat uiteindelijk toch 9 jongen (van broedparen op de
Noorddijk en bij de Oostpunt) vliegvlug zijn geworden.
Grote Mantelmeeuw Larus marinus
Aantal broedparen : 3
Eerste gevonden nest : 4 mei; nest met 1 ei op de Zuidhaak
Eerste kuikens : 7 juni; 1 pas uitgekomen jong op de Zuidhaak
Broedsucces : 0,7 vliegvlug jong per paar (n = 3 nesten)
Gezien de gebleken grote trouw aan de broedplaats, zal het oudste broedpaar zich weer gevestigd
hebben op het meest noordelijke deel van de Zuidhaak. Al op 4 mei vonden we hier een nest met 1 ei
(145.464-584.680). Door de verdere afslag van dit gebied, was een nest nog dichter bij dat van vorig
jaar nagenoeg niet mogelijk.
Op 9 mei bleek dit nest leeg en verlaten; er was een nieuw nest gebouwd, in een opgestoven
zandheuveltje, in een pol slijkgras (145.458-584.696). Hierin lagen op deze datum 2 eieren, later werd
er nog een derde ei bijgelegd.
In de loop van de broedtijd kalfde het zandheuveltje af door wind en getij, en het water bereikte soms
de rand van het nest. Dit zal er de oorzaak van zijn geweest dat er uiteindelijk maar 1 (het laatst
gelegde) ei is uitgekomen. De beide andere eieren bevatten respectievelijk een klein dood embryo en
geen zichtbare ontwikkeling.
Tijdens enkele hoge tijen in juni en juli werd het jong van dit paar een aantal keren van de restanten
van de zandheuvel afgespoeld, maar wist telkens weer zwemmend hogere delen te bereiken. Dit jong
vloog dan ook succesvol uit. Op 25 september werd hij door Dick Schermer stervend gevonden op de
punt van de Noordhaak.
26

Het tweede paar broedde in de begroeiing van de Zuidhaak (145.551-584.635). Alle drie gelegde
eieren kwamen uit, maar één van de jongen was zwak en verdween kort daarna. Van de resterende
twee jongen werd de grootste op 26 juli dood gevonden door Ben Hoentjen. Evenals van het eerste
paar is hier ook maar één jong uitgevlogen.
Een derde nest, in een open vegetatie van Gerande schijnspurrie en Lamsoor, vonden we op 2 juni op
de oostelijke lage uitloper van de Hals (146.632-585.013). Van de 2 eieren was er op 8 juni 1
verdwenen. Op 23 juni spoelde het laatste ei weg tijdens hoog water.
Van dit paar, dat ook in voorgaande jaren werd waargenomen, maar toen geen broedverdacht gedrag
vertoonde, droeg het vrouwtje een kleurring (zie Geringde vogels).
Het voedsel van paar 1 bestond (voor zover bekend) evenals voorgaande jaren uit vis. Op 29 juni
kotste het jong tijdens een controle een Schol uit.
Rondom het nest van paar 2 lagen regelmatig resten van vogels. Dit waren voornamelijk jonge
Kokmeeuwen, maar ook diverse soorten steltlopers. Het ging steeds om niet vers dode vogels.
Het is aannemelijk dat deze niet door de mantelmeeuwen zelf zijn gedood, maar door hen dood zijn
gevonden en naar het nest gebracht.
De toename van het aantal broedparen lijkt gepaard te gaan met een afname van het broedsucces. Er
zijn geen aanwijzingen dat de soort sterk in aantal toe zal nemen. De kleine landelijke populatie
neemt sinds 2005 weer af. In 2006 werden in Nederland 21 paren vastgesteld (van Dijk et al. 2008).
Op onder meer Terschelling wordt een afname geconstateerd. Mogelijk is een deel van deze paren
naar Griend verhuisd.
Grote Stern Sterna sandvicensis
Aantal broedparen : 8270
Eerste gevonden nest : 28 april; 10-tallen vogels in broedhouding in kolonie 1 Noorddijk
Eerste kuikens : 21 mei; meerdere pas uitgekomen jongen in kolonie 1 Noorddijk
Legselgrootte : 1,80 (n = 312 nesten, kolonies 1 & 2)
Broedsucces : 0,79 vliegvlug jong per paar (exclusief naleggers)
De kolonie Grote Sterns op Griend is in omvang de grootste van Nederland. De laatste 10 jaar broedt
gemiddeld 56% van de Nederlandse Grote Sterns op Griend. Van de Grote Sterns in het Nederlandse
Waddengebied broedt gemiddeld 85% op Griend.
Evenals vorig seizoen werd er aanvankelijk niet gebroed op de zuidelijke schoorwal rondom de
Lichtopstand. Deze locatie is van oudsher een favoriete plek voor kolonies van de Grote Stern. Door
afslag van het centrale gedeelte is het gebied veel lager geworden en de vegetatie is over een groot
gedeelte verdwenen. Ook de Kokmeeuwen hebben dit gebied grotendeels verlaten.
De grootste kolonie ontstond in de noordoosthoek van de Baai. Hier werd voornamelijk gebroed op en
rond een dik pakket wintervloedmerk, dat door de hoge waterstanden van de afgelopen winter hoog
tegen de Huisdijk was opgeworpen. Daarnaast waren er twee kleinere kolonies op de zuidelijke helling
van de Noorddijk, ten noorden van het Baken.
Hoewel vooral in de laatste week van april en de eerste decade van mei Zilvermeeuwen en Kleine
Mantelmeeuwen opvallend veel predeerden op kokmeeuweieren in dit gebied, werden de kolonies van
de Grote Stern hier met rust gelaten.
De nesten in de kolonies zijn geteld tussen 22 en 27 mei. Tijdens de telling werden de kolonies met
behulp van stokken in circa 2-3 meter brede stroken verdeeld, waarna in deze stroken het aantal nesten
werd geteld (grotendeels nest voor nest, soms per groep van vijf nesten). In figuur 6 staan de aantallen
getelde nesten per kolonie aangegeven. Totaal werden in deze eerste ronde 7401 nesten geteld.
27

Tussen 30 mei en 30 juni zijn de vestigingen nogmaals geteld (naleg). Daarbij bleek er voor de latere
nieuwe vestigingen vooral interesse voor het gebied op het nieuwe gedeelte van de zuidelijke
schoorwal, ten oosten van de Lichtopstand, en de Noorddijk te noorden van de Kam. Dit leverde nog
eens 869 nesten op. Aangenomen wordt dat deze naleggroepen voor het overgrote deel bestaan uit
jonge vogels die waarschijnlijk voor het eerst een broedpoging wagen. Het broedsucces van deze
vogels is veelal nihil. Dit jaar zijn in deze groepen wel veel jongen uitgekomen, maar de kolonies
werden verlaten toen de eerste jongen hier ongeveer 1-2 weken oud waren.
Dit seizoen hebben we eind juni een aantal van deze naleggers op het nest gevangen. Aan de hand van
de leeftijd van enkele al geringde vogels kon worden afgeleid dat zij ook al in vorige seizoenen
hebben gebroed. Een verdere uitwerking van de gegevens valt buiten het bestek van dit rapport.
Het totale aantal broedparen komt daarmee op 8270, een toename van 25% ten opzichte van vorig
seizoen, toen we slechts 6608 paren vonden. Ook dit jaar werd gebroed op Ameland, vanwaar 2000
paar werden gemeld. Daarnaast broedde de soort alleen nog op Texel (326 paar) (De Kraker 2009).
Het lijkt er dus op dat een deel van de 4500 in 2007 op Ameland broedende vogels is teruggekeerd
naar Griend.
In de Zeeuwse Delta broedden daarnaast nog ruim 6900 paar, in meerderheid op de Hooge Plaaten
(Westerschelde, 4300 paar). Het totale aantal broedparen voor Nederland komt daarmee op 17.528 (De
Kraker 2009).
Figuur 6. Ligging van de kolonies en het aantal nesten per kolonie van de Grote Stern op Griend in 2008.
Tussen ( ) staat de naleg-telling.
In overleg met Jan Veen is besloten dit seizoen het broedsucces van de Grote Stern niet meer te
bepalen met behulp van een enclosure. Vooral in jaren met een geringe beschikbaarheid van voedsel,
gaat binnen de enclosure een onevenredig groot aantal jongen dood. De overige jongen in de kolonie
kunnen deze, vaak al op jonge leeftijd, verlaten en zo de druk van kapende Kokmeeuwen ontlopen. De
jongen in de enclosure kunnen dit niet, en verhongeren.
Ook in vorige jaren hebben we voor het verkrijgen van een beeld van het broedsucces, al gebruik
gemaakt van de capture-recapture methode. Daarbij werd enkele dagen na het ringen in een kolonie
een tweede ringsessie gehouden, waarbij ook werd bijgehouden hoeveel al geringde jongen zijn
gevonden. De indruk bestaat echter dat jongen, nadat ze een keer gepakt en geringd zijn, zich een
28

tweede keer niet meer zo eenvoudig laten vangen. Om dit te ondervangen is ook regelmatig het
aandeel geringde jongen op het strand bepaald.
Om de betrouwbaarheidvan de op deze wijze verkregen gegevens over het broedsucces te verhogen,
zijn er dit seizoen meer jongen geringd (1700) dan in voorgaande jaren (jaarlijks circa 1000).
Er zijn dit seizoen geen periodes geweest met vergrote jongensterfte als gevolg van slechte
weersomstandigheden of door verhongering. De capture-recapture methode gaf een broedsucces te
zien van 0,57 jongen per paar. Het percentage geringde jongen op het strand resulteerde in een hoger
broedsucces, namelijk 1,00 jong per paar. Aangezien we niet eenduidig voor een van beide methodes
konden kiezen, hebben we deze beide getallen gemiddeld, resulterend in een broedsucces van 0,79
jong per paar (alleen paren van de eerste telling). Dit betekent dat er totaal zo’n 5800 jongen zijn
uitgevlogen.
Van de naleggroepen zijn geen jongen uitgevlogen. De laatste naleggers hebben op 12 juli de kolonies
bij de Zuidpunt verlaten. De oudste jongen hier waren op dat moment bijna twee weken oud.
Visdief Sterna hirundo
Aantal broedparen : 860
Eerste gevonden nest : 5 mei; 3 nesten met 1 ei in kolonie zuid van huis
Eerste kuikens : 27 mei; 1 net uitgekomen jong in kolonie bij Zuidpunt
Eerste vliegvlugge jongen: 21 juni; 1 jong vliegend boven Zuidbak
Legselgrootte : 2,74 (enclosure, n = 31 nesten, alleen complete legsels)
Broedsucces : 0,36 vliegvlug jong per paar (enclosure, n = 39 nesten)
: 0,23 vliegvlug jong per paar (schatting hele eiland)
Het aantal broedparen is bepaald door rond het uitkomen van de eerste eieren alle op het eiland
aanwezige nesten te tellen. In de grotere kolonies werden de getelde nesten voorzien van kleine
kunststof stokjes, die later weer werden verzameld. Zodoende werden dubbeltellingen voorkomen en
kon bij het weer ophalen een indruk gekregen worden van het eventuele aantal gemiste nesten. De
kolonies werden geteld tussen 27 mei en 5 juni. Totaal telden we 761 nesten, met de grootste aantallen
in de kolonies rondom het huis .
Vanaf 25 dagen na deze eerste telling zijn de kolonies nogmaals geteld. Dit leverde nog 99 nesten op.
De meeste van deze naleggers troffen we aan in de kolonies rondom de behuizing (38). De locaties en
de aantallen per kolonie staan vermeld in figuur 7.
Het totale aantal broedparen komt dit jaar uit op 860. Daarmee zet de afnemende trend van de laatste
jaren zich voort.
De enclosure van 2007, op de schoorwal ten zuiden van het huis, leverde niet genoeg nesten op om
wederom een enclosure te maken. Daarom werd een nieuwe locatie gekozen, iets verder naar het
zuiden, tegen de kokmeeuwkolonie aan (145.844-584.962).
In de enclosure werden 39 legsels begonnen. Van 31 hiervan, met bekende legselgrootte, was de
gemiddelde legselgrootte 2,74. Er werden in totaal (inclusief voortijdig verdwenen en verlaten nesten)
97 eieren gelegd. Daarvan kwamen uiteindelijk 69 eieren uit. Het uitkomstsucces per ei was daarmee
71,1%.
29

Figuur 7. Ligging van de kolonies en aantal nesten per kolonie van de Visdief op Griend in 2008. De aantallen
betreffen de eerste telling tussen 2 en 11 juni. Tussen ( ) staat de naleg-telling.
We vonden 31 dode jongen; deze jongen stierven nagenoeg allemaal voordat ze 10 dagen oud waren.
Daarnaast verdween een gedeelte van de jongen ruim voor het bereiken van de leeftijd van 18 dagen,
de leeftijd waarop een jonge Visdief als vliegvlug wordt beschouwd. Van een aantal daarvan is bekend
dat ze door een Velduil zijn gepakt.
14 Jongen werden uiteindelijk vliegvlug. Dit broedsucces van 0,36 jong per paar is niet representatief
voor de kolonie, en zeker niet voor de gehele broedpopulatie. Ook uit voorgaande jaren is bekend dat
het broedsucces binnen de enclosure hoger is dan daarbuiten. Beschutting tegen regen en wind zijn
waarschijnlijk de belangrijkste factoren die dit verschil in broedsucces bepalen. Becker & Specht
(1991) vonden dat kuikensterfte bij Visdieven vooral afhing van de minimumtemperatuur, regen en
windsnelheid. In mindere mate kan ook een verschil in predatiedruk meespelen.
In de kolonies die niet rondom de behuizing waren gelegen, was het broedsucces nagenoeg nihil.
Uitgaande van het broedsucces van 0,36 in de enclosure, betekent dit dat van de 472 paar rondom de
behuizing, er 172 jongen zijn uitgevlogen. Dit restulteert in een overall broedsucces van 0,23.
Er zijn 63 jongen geringd die zeer waarschijnlijk ook vliegvlug zijn geworden. In de eerste decade van
juli werd een aantal malen het aandeel geringde jongen in de groepen vliegvlugge jongen bepaald. Dit
bleek 25% te zijn. Op basis hiervan zouden er 252 jongen zijn uitgevlogen. Dit resulteert in een
overall broedsucces van 0,28.
De uitkomsten van beide berekeningen verschillen niet veel. Aangezien de laatste berekening een
aantal aannames kent, waarover we geen concrete uitspraken kunnen doen, wordt het overall
broedsucces uiteindelijk 0,23. Daarmee is 2008 qua broedsucces vergelijkbaar met 2007.
Noordse Stern Sterna paradisaea
Aantal broedparen : 330
Eerste gevonden nest : 6 mei; 7 nesten met 1 en 2 eieren bij Huispad
Eerste kuikens : 27 mei; 1 net uitgekomen jong bij Huispad
Eerste vliegvlugge jongen : 20 juni; 1 vliegvlug jong langs Baai bij Huispad
Broedsucces : 0,30 vliegvlug jong per paar
30

Het aantal broedparen is bepaald door vlak voor het uitkomen van de eerste jongen alle op het eiland
aanwezige kolonies te tellen (periode 28 mei – 4 juni). Zo werden 301 nesten geteld. De grootste
kolonie bevond zich langs de westrand van de Huisdijk, ter hoogte van het Huispad (162 nesten). Zie
figuur 8 voor een overzicht van de aantallen nesten per kolonie.
In de tweede decade van mei ontstonden onder andere langs de zuidrand van de Noorddijk, ten oosten
van de Hals, enkele kleine kolonies die ten tijde van de nestentelling weer waren verdwenen. Ook is
het mogelijk dat laat in het seizoen broedende vogels bij de eerste telronde gemist worden. Daarom is
er een nalegtelling gehouden tussen 20 en 29 juni. Deze telling leverde nog eens 29 nesten op, zodat
het totale aantal broedparen dit seizoen 330 bedraagt.
Evenals in 2007 was vooral de kolonie langs de Huisdijk succesvol. Hier werden ruim 90 jongen
vliegvlug. Dit aantal is bepaald door vangst-terugvangst van geringde jongen en het percentage
geringde vliegvlugge jongen alhier. In de andere kolonies was het broedsucces zeer gering.
In een van de kolonies op het Noordstrand vonden we op 25 juni 2 afgerukte koppen van al iets
grotere donsjongen. Dit wijst op predatie door een Velduil.
Totaal zullen er 100 jongen zijn uitgevlogen. Dat resulteert in een broedsucces van 0,30 jong per paar.
Figuur 8. Ligging van de kolonies en aantal nesten per kolonie van de Noordse Stern op Griend in 2008. De
aantallen betreffen de eerste telling tussen 28mei en 4 juni. Tussen () staat de naleg-telling.
Velduil Asio flammeus
Aantal broedparen : 1
Eerste vliegvlugge jongen : 1 juni; 1 net vliegvlug jong bij de Noorddijk
Broedsucces : minstens 3 uitgevlogen jongen
De Velduil broedt tegenwoordig in Nederland alleen nog maar op de Waddeneilanden. In 2007
werden 15 broedparen aangetroffen. De grootste aantallen broedden dat jaar op Terschelling (6 paren)
en Schiermonnikoog (4 paren) (van Dijk et al. 2009). Daarmee ligt Griend dus vlak bij het grootste
Velduilenbolwerk van Nederland.
31

De Velduil is op Griend nagenoeg alleen ’s nachts actief. Waarschijnlijk voorkomt hij zo de
confrontatie met de Kokmeeuwen en sterns. Bovendien zijn dan op het nest zittende adulte Visdieven
en Noordse Sterns blijkbaar een makkelijker prooi. Er worden ook jonge sterns gegeten, maar in welke
mate pulli van Kokmeeuwen en sterns op het menu staan zou aan de hand van de verzamelde
braakballen moeten worden nagegaan.
Tot 28 mei zagen we slechts zeer sporadisch een Velduil, en aanwijzingen voor een broedgeval waren
er niet. Af en toe werd een onthoofde Noordse Stern op het nest gevonden.
Op 28 mei hingen twee Velduilen roepend boven ons op een plaats op de Noorddijk, ter hoogte van
paal 700, waar we ook eerder regelmatig passeerden.
Op 3 juni vonden we de resten van een vrij klein dood jong op het pad over de Noorddijk tussen paal
700 en 800. Op dat moment waren de overlevende jongen al vliegvlug. In de loop van juni zagen we
maximaal 3 jongen tegelijk vliegen, maar mogelijk waren er meer. De laatste waarneming van een
Velduil dit seizoen was een juveniel die op 18 juli over het schelpenrif op het Noordstrand vloog.
Veldleeuwerik Alauda arvensis
Aantal broedparen : 1
Voor het eerst sinds 2003 was er een territorium op het zuidelijke deel van de Noorddijk, iets ten
oosten van de Hals. Tussen 12 april en 29 mei werd hier op zeven data de zang gehoord. Daarbij werd
ruimschoots voldaan aan de SOVON-criteria voor het aannemen van een territorium (broedcode 4).
Graspieper Anthus pratensis
Aantal broedparen : 35
Eerste vliegvlugge jongen: 30 mei; 1 net vliegvlug jong bij huis
Broedsucces : 2,0 vliegvlug jong per paar (op basis van 3 gevonden nesten)
De telling van het aantal paren Graspieper vindt meestal plaats bij mooi weer, tijdens de laatste dagen
van april. Door te veel wind en regenval werd de telling dit jaar uitgesteld tot 2 mei. Op deze datum
werden onder gunstige weersomstandigheden alle hogere delen van het eiland afgelopen en alle
zingende, alarmerende, eenlingen en als paren opererende vogels geturfd. De verdeling over het eiland
van de aldus gemaakte paren was als volgt, met tussen haakjes de aantallen van 2007: Haak 0(0),
Huisdijk 2(2), Noorddijk 31(24) en Hals 2(2). Daarmee lijkt het aantal broedparen weer iets toe te
nemen. Eind mei bleek dat minstens de helft van de broedparen was verdwenen. Mogelijk hebben zij
vanwege de storm en grote droogte hun heil elders gezocht. Zowel voedsel als water waren in deze
periode voor de Graspiepers zeer schaars. Er werden ook bijna geen uitgevlogen jongen gezien.
We vonden drie nesten. Totaal vlogen hier 6 jongen uit. Het op deze wijze verkregen broedsucces van
2,0 uitgevlogen jongen per paar zal in werkelijkheid een stuk lager liggen. De vindkans van een nest is
niet groot, en verschillende nesten zullen mislukken voordat we ze vinden.
32

2003 2004 2005 2006 2007 2008
Bergeend 35 34 35 46 17 30
Krakeend 0 0 0 0 1 1
Wilde Eend 15 20 20 14 5 10
Soepeend 2 2 1 2 1 4
Eider 41 71 92 85 69 90
Middelste Zaagbek 5 2 4 7 3 5
Waterral 4 6 1 6 3 5
Scholekster 300 350 315 380 241 308
Bontbekplevier 1 1 1 1 0 0
Tureluur 8 10 7 13 11 10
Zwartkopmeeuw 1 0 1 3 1 0
Kokmeeuw 33580 33691 31346 30990 32111 35166
Stormmeeuw 38 39 54 42 53 66
Kleine Mantelmeeuw 1 3 12 11 10 8
Zilvermeeuw 57 100 125 100 110 80
Grote Mantelmeeuw 1 1 1 1 2 3
Grote Stern 11257 11275 10560 7513 6608 8270
Visdief 1362 1507 1086 915 1018 860
Noordse Stern 516 396 482 320 331 330
Velduil 0 1 0 1 1 1
Veldleeuwerik 1 0 0 0 0 1
Graspieper 42 26 19 27 28 35
Winterkoning 0 0 0 0 1 0
Tabel 3. Broedvogels Griend. Aantal broedparen/territoria 2003 – 2008.
Jonge Graspieper krijgt ring AN62328 Griend 15 mei 2008.
33

5.2 Hoogwatervluchtplaatstellingen
Gedurende het bewakingsseizoen hebben we zeven hoogwatervluchtplaats(HVP)-tellingen uitgevoerd.
Daarnaast was er een telling door Ben Hoentjen c.s. op 2 augustus.
Er is geprobeerd om een zo nauwkeurig mogelijk beeld te krijgen van de overtijende vogels. Hierbij
zijn alle watervogels geteld, met uitzondering van soorten die in de betreffende periode voornamelijk
als broedvogel aanwezig zijn.
Om deze reden zijn Wilde Eend, Waterral, Kokmeeuw, Stormmeeuw, Grote Stern, Visdief en Noordse
Stern tijdens (een deel van) de tellingen niet geteld. Van andere broedvogelsoorten zijn alleen die
individuen meegeteld die als groepen niet-broeders herkenbaar waren (Scholekster, Tureluur, Kleine
Mantelmeeuw, Zilvermeeuw en Grote Mantelmeeuw).
Door het gat in de Haak lopen een tweetal diepere geulen. Daardoor is het niet meer mogelijk om met
hoog water de Zuidhaak te bereiken. Dit heeft tot gevolg dat met name soorten als Aalscholver, Eider
en Drieteenstrandloper licht onderteld zullen worden. Van deze soorten bevinden zich regelmatig
vogels op het niet te overziene westelijke strand van de Zuidhaak.
Waar nodig vielen de teldata zoveel mogelijk samen met de teldata van SOVON. Dit betrof drie
steekproeftellingen (op 12 april, 21 juni en 19 juli) en een integrale telling (op 10 mei). De overige
tellingen vielen buiten het SOVON-programma.
Voor 3 mei stond een Rotganstelling op de SOVON-kalender. Deze telling hebben we een dag eerder
uitgevoerd. Op 2 mei telden we 384 Rotganzen.
De resultaten van de HVP-tellingen staan in tabel 4. De aangegeven tijden van hoog water zijn
ontleend aan de website www.getij.nl van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, waarbij de tijden
voor West-Terschelling zijn aangehouden. Het werkelijke tijdstip van hoog water op Griend wijkt
hiervan enigszins af (circa 15-30 minuten later) en is mede afhankelijk van de weersomstandigheden.
Ook de waterstand is die van West-Terschelling (www.waterbase.nl). Het gaat hier om de werkelijk
gemeten waterstand. Daarbij is een kleine afwijking van maximaal enkele centimeters mogelijk.
De schommelingen in de aantallen Aalscholvers worden deels veroorzaakt door het tijdstip van de dag
waarop wordt geteld. Op de Oostpunt (en later in het seizoen vaak ook op de Haakpunt) bevindt zich
een slaapplaats van deze soort, die tot de grootste slaapplaatsen in Nederland behoort. In de loop van
de middag beginnen hier de aantallen toe te nemen. Een ochtendtelling levert daarom minder
Aalscholvers op dan een telling later op de dag. Voor een beter beeld van de aanwezige aantallen zijn
de Aalscholvers ook geregeld op deze slaapplaatsen geteld. Zie hiervoor hoofdstuk 5.3.
In de periode buiten het bewakingsseizoen worden tijdens de HVP-tellingen vaak ook die vogels
geteld die (de wadplaten ten noordoosten van) Griend als voorverzamelplaats gebruiken, maar nog
voor hoog water richting Richel (en mogelijk ook Vlieland of Terschelling) vliegen. Het betreft vooral
steltlopers als Bonte Strandlopers, Kanoeten, Rosse Grutto’s en Wulpen. Gedurende het broedseizoen
is deze werkwijze niet uitvoerbaar aangezien daartoe vanaf enkele uren voor hoog water op de
Noorddijk gepost dient te worden. Dit heeft een langdurige verstoring van de broedvogels tot gevolg.
Daarnaast zou het meetellen van deze vertrekkende vogels een onjuist beeld geven van de totale
aantallen in het gebied. De Richel wordt veelal op dezelfde dag geteld, en dit zou tot dubbeltellingen
kunnen leiden.
Zeker wanneer er veel water wordt verwacht, beginnen we de telling op Griend veelal pas iets na het
tijdstip van hoog water. Vooral grote groepen steltlopers zijn eenvoudiger te benaderen als het water al
iets begint te zakken. Ook daardoor worden dubbeltellingen met de Richel voorkomen.
Hieronder volgen per teldatum enkele bijzonderheden:
12-4 Vrij goede telling.
10-5 Vrij goede telling, ondanks hitte en luchttrillingen. Een deel van de steltlopers vertrok ruim voor hoog
34

water naar de Richel.
24-5 Vrij goede telling; Bonte Strandlopers en Kanoeten mogelijk iets onderteld vanwege stuivend zand en
luchttrillingen.
7-6 Goede telling.
20-6 Goede telling.
5-7 Vrij goede telling. Als gevolg van luchttrillingen zijn de steltlopers bij de Oostpunt enigszins
onderteld.
19-7 Vrij goede telling, bemoeilijkt door harde wind en regenbuien. Waarschijnlijk als gevolg van de hoge
waterstanden van de laatste dagen zijn veel steltlopers naar elders (Richel?) uitgeweken. Het aantal
Bergeenden is een minimumschatting; ten noorden en noordoosten van Griend dobberden nog grote
groepen die niet geteld konden worden.
2-8 Vrij goede telling. Bontbekplevier, Stormmeeuw en Zilvermeeuw onderteld.
Kanoetstrandlopers op hoogwatervluchtplaats bij huis tijdens extreem hoog water Griend 21 juli 2008.
35

datum 12-4 10-5 24-5 07-6 20-6 5-7 19-7 2-8
hoogwatertijd 14:36 13:36 12:30 12:40 11:10 11:51 10:55 10:56
waterstand (cm. + NAP) 98 93 78 100 112 105 108 ?
begintijd 14:00 13:00 12:30 12:40 11:40 12:15 11:45 11:00
eindtijd 16:15 15:45 14:45 14:45 14:15 15:00 13:45 14:15
windrichting ZW O O NO W ZO W ZW
windkracht (B) 5-6 2 4-5 3-4 4 2 5 5
temperatuur (°C) 9 24 17 20 17 22 18 20
bewolking (%) 20 0 5 10 95 30 60-100 50
zicht 1) + + + + + + + +
Jan-van-gent 0 0 0 0 0 0 1 0
Aalscholver 9 22 34 68 95 165 189 640
Lepelaar 1 0 0 0 0 0 0 4
Knobbelzwaan 0 13 0 0 0 0 0 0
Brandgans 0 2 0 0 0 0 0 0
Rotgans 493 433 266 11 2 0 1 0
Bergeend 158 108 82 123 264 292 2144 48
Smient 1 0 0 0 0 0 0 0
Wilde Eend 13 ng ng ng ng 0 0 1
Eider 250 322 424 601 837 665 935 918
Middelste Zaagbek 32 8 6 10 8 7 13 23
Scholekster 1580 1110 915 1173 1630 3370 5750 8120
Bontbekplevier 0 18 2 0 1 0 0 7
Zilverplevier 295 867 1520 145 265 0 3 17
Kanoet 2100 4825 300 5650 5920 10950 8750 6030
Drieteenstrandloper 105 3007 3599 811 1166 35 210 75
Krombekstrandloper 0 1 0 0 0 0 26 21
Bonte Strandloper 14450 17175 8950 45 89 850 2540 12820
Watersnip 1 0 0 0 0 0 0 0
Rosse Grutto 10130 12725 5835 645 2192 1000 2640 1690
Regenwulp 0 0 0 0 0 0 1 0
Wulp 2250 483 675 1025 1500 3400 1975 1470
Tureluur 30 18 9 0 0 5 200 275
Groenpootruiter 0 25 0 0 0 11 225 89
Oeverloper 0 2 0 0 0 0 1 0
Steenloper 92 16 1 84 53 35 41 134
Zwartkopmeeuw 0 0 0 0 2 0 0 0
Stormmeeuw 38 ng ng 9 9 420 970 306
Kleine Mantelmeeuw 20 36 97 131 154 15 11 10
Zilvermeeuw 919 2051 2802 2898 1619 1125 316 84
Grote Mantelmeeuw 61 20 94 125 94 31 47 32
Dwergstern 0 0 0 0 0 0 0 4
Totaal 33028 43287 25730 13544 15900 22376 26989 32818
tellers 2) GK, DL AJB, DL GK, DL GK, DL GK, DL DL GK, DL BH, RM
Tabel 4. HVP-tellingen Griend gedurende de periode 9 april tot en met 8 augustus 2008 (ng = niet geteld).
1)
Voor het zicht worden de volgende categorieën onderscheiden: ++ = zeer goed; + = goed; ± = redelijk;
- = slecht; -- = zeer slecht.
2)
Tellers: AJB = Albert Jan Bosscher, BH = Ben Hoentjen, GK = Giny Kasemir, DL = Date Lutterop, RM =
Roos Meijering
36

5.3 Avifaunalijst
Gedurende de gehele bewakingsperiode werden dagelijks de aanwezige vogelsoorten en hun aantallen
bijgehouden. Speciale aandacht daarbij hadden de soorten die tijdens de broedvogel- en
hoogwatertellingen niet of onvolledig werden geteld.
De hier volgende avifaunalijst (tabel 5) is een opsomming van alle op het eiland aanwezige en over het
eiland vliegende waargenomen vogelsoorten. Per soort worden bijzonderheden over hun aantallen
gegeven, en/of wordt verwezen naar een ander hoofdstuk, wanneer daar voor de betreffende soort
relevante informatie gegeven wordt.
In deze avifaunalijst zijn ook de waarnemingen van Ben Hoentjen, Anton Koot en Roos Meijering
opgenomen, die van 25 juli tot en met 8 augustus op Griend verbleven.
Ook vermeld staan onze eigen waarnemingen in de periode van 8 tot en met 12 september.
Fuut
(Podiceps cristatus)
Noordse Stormvogel
(Fulmarus glacialis)
Jan-van-gent
(Morus bassanus)
Aalscholver
(Phalacrocorax carbo)
Blauwe Reiger
(Ardea cinerea)
Lepelaar
(Platalea leucorodia)
soort datum aantal bijzonderheden
16-5 2 Zwemmend en duikend in zwin west van Zuidhaak.
20-6 1 Dood aangespoeld op schelpenrif Noordstrand.
18-7
19-7
28-4
29-5
31-5
25-6
24-7
10-9
21-4
22-4
20-5
17-6
24-7
27-7
5-8
9-9
april
mei
juni
7-7
10-7
26-7
27-7
1
1
65
75
110
188
500
565
1
1
1
4
3
2
1
1
2
1
1
1
Zie ook HVP-tellingen en vondsten van dode vogels.
Adult zwemmend bij “Stormvogel”, die onder Griend voor
anker ligt. Later op de dag zit hij op de Noordhaak; lijkt niet
gezond.
Zelfde exemplaar, nu op de Zuidhaak; later op de dag dood
gevonden in de Baai.
Zie ook HVP-tellingen en vondsten van dode vogels.
Aangezien de HVP-tellingen geen volledig beeld geven van de
aanwezige aantallen, volgt hier een opsomming van de aantallen
op de slaapplaatsen (Oostpunt en Haakpunt).
Onvolwassen, landt midden op kwelder.
Adult, poetsend langs hoofdgeul kwelder.
Op Zuidstrand oost van Hals.
Onvolwassen, iets noord van Huispad langs Baai.
Boven Haak; verdwijnen richting Terschelling.
Op kale middendeel van Haak.
Baai.
Idem.
Zie ook HVP-tellingen en geringde vogels.
Tussen 9 en 30 april 8 data met 1-2 ter plaatse, voornamelijk
foeragerend op kwelder.
5 Data met 1-2 ter plaatse.
8 Data met 1-2 ter plaatse.
Op kwelder tussen Lamsoor.
Foeragerend op wad, ten noorden van eiland.
Over Baai.
Ter plaatse.
37

Knobbelzwaan
(Cygnus olor)
Grauwe Gans
(Anser anser)
Brandgans
(Branta leucopsis)
Rotgans
(Branta bernicla)
soort datum aantal bijzonderheden
Nijlgans
(Alopochen aegyptiacus)
Bergeend
(Tadorna tadorna)
Smient
(Mareca penelope)
Krakeend
(Mareca strepera)
Wintertaling
(Anas crecca)
Wilde Eend
(Anas platyrhynchos)
28-7
31-7
aug
8-9
11-9
9-5
10-5
1
9
7
7
5
13
Op Haak tussen Aalscholvers.
Vanuit west naar Oostpunt.
Tussen 1 en 8 augustus bijna dagelijks 2-4 ter plaatse.
Op Zuidhaak, waaronder juveniel BaY/YfLG.
Idem.
Zie ook HVP-tellingen.
Over kwelder richting zuidoost.
Bij schelpenrif Noordstrand.
12-9 6 Komen aanvliegen vanuit zuid en landen op kwelder.
april -
mei
18-4
2-5
juni
juli
8-9
2
530
384
1
Zie ook HVP-tellingen.
Bijna dagelijks foeragerend waargenomen tussen 17 april en 23
mei. Trokken veel op met Rotganzen.
Zie ook HVP-tellingen en vondsten van dode vogels.
Tijdens laag water vanaf huis geteld.
Rotganstelling.
Tot en met 7 juni nog regelmatig 11-27, daarna slechts
sporadisch een enkeling.
9 Data met 1-2 ter plaatse.
Wad bij Zuidpunt.
31-5 2 Overvliegend richting zuid.
20-7
9-9
12-4
15-4
9-9
11-9
10-4
13-4
22-4
23-4
5-6
8-9
10-9
6-8
10-9
3300
2470
1
2
5
16
5
3
4
7
2
3
12
11
89
Zie ook broedvogels, HVP-tellingen en vondsten van dode
vogels.
In grote groepen van meerdere honderden vogels op het water,
oost en zuidoost van het eiland. Waarschijnlijk onderteld.
Tijdens hoog water vanaf huis geteld; water kwam niet erg
hoog, dus waarschijnlijk weinig gemist.
Zie ook HVP-tellingen.
Man Zuidstrand oost van Hals.
1 Man en 1 vrouw Zuidhaak.
Baai.
Idem.
Zie broedvogels.
2 Man en 3 vrouw Baai.
1 Man en 2 vrouw noordoosthoek Baai.
2 Man en 2 vrouw noordrand Baai.
3 Man en 4 vrouw punt Noordhaak.
1 Man en 1 vrouw noordoosthoek Baai.
Zuidhaak.
Baai.
Zie ook broedvogels en HVP-tellingen.
Na eerste week van juni zeer schaars; tussen 7 juni en 24 juli 4
data met 1 exemplaar (1 man, 3 vrouw).
Kwelder.
Waaronder 8 Soepeenden.
38

Pijlstaart
(Anas acuta)
Slobeend
(Anas clypeata)
soort datum aantal bijzonderheden
Eider
(Somateria mollissima)
Brilduiker
(Bucephala clangula)
Middelste Zaagbek
(Mergus serrator)
Bruine Kiekendief
(Circus aeruginosus)
Blauwe Kiekendief
(Circus cyaneus)
Grauwe Kiekendief
(Circus pygargus)
Buizerd
(Buteo buteo)
Visarend
(Pandion haliaetus)
Torenvalk
(Falco tinnunculus)
8-9
9-9
11-9
21-4
23-4
12-5
13-4
21-4
april
8-9
9-9
1-5
2-5
3-5
9-5
10-5
15-5
22-5
30-5
8-6
24-6
juli
aug
8-9
9-9
11-9
22-4
11-9
4
6
13
1
1
2
1
1
1
4
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
2
1
1
1
1
Baai.
Idem.
Idem.
Vrouw noordoosthoek Baai.
Man zwemmend bij Lichtopstand.
Man en vrouw op punt Noordhaak.
Zie broedvogels, HVP-tellingen en vondsten van dode vogels.
Vrouw op punt Noordhaak.
Vrouw zwemmend in geul langs punt Noordhaak.
Zie ook broedvogels en HVP-tellingen.
Maximum 91 in Baai (22/4).
Zwin west van Haak.
Punt Noordhaak.
Vrouw rondvliegend bij huis.
Vrouw jagend oostdeel eiland.
Vrouw cirkelend boven Noorddijk.
Vrouw door kokmeeuwkolonie Noorddijk richting oost.
Vrouw richting oost en cirkelend Noorddijk.
Vrouw/onvolwassen man richting oost; later (andere) vrouw
landend op kwelder.
Vrouw richting noord.
Richting west.
Vrouw ter plaatse.
Idem.
Vanaf 24/7 bijna dagelijks 1 vrouw jagend eiland.
1/8 tot en met 8/8 dagelijks 1-2 vrouwen ter plaatse.
1 Vrouw jagend; ’s avonds 2 vrouwen boven Zuidhaak.
Vrouw jagend.
Juveniele vrouw jagend.
Vrouw vanuit west tot zuidwest komend, landt op kwelder.
Juveniel jagend Noorddijk oost van Hals.
15-5 1 Vrouw 2kj vliegend en cirkelend boven Baai; vliegt later het
eiland op.
15-5 1 Cirkelend boven wad ten zuiden van eiland; verdwijnt later
richting oost tot zuidoost.
23-5 1 Vrij laag over huis richting zuidoost.
23-5
12-7
26-7
28-7
1-8
8-9
11-9
1
1
1
1
1
1
1
Zie ook geringde vogels.
Bij Bootpad vanuit zee (uit noordwest) eiland opvliegend en
enige tijd ter plaatse.
Dood aangespoeld; zie geringde vogels.
Boven oude schoorwal bij Lichtopstand.
Vrouw/juveniel Noorddijk oost van Hals en bij huis.
Vrouw/juveniel bij huis.
Biddend boven Noorddijk.
Vrouw/juveniel op Baken.
39

Smelleken
(Falco columbarius)
Slechtvalk
(Falco peregrinus)
Waterral
(Rallus aquaticus)
soort datum aantal bijzonderheden
Scholekster
(Haematopus ostralegus)
Kluut
(Recurvirostra avosetta)
Bontbekplevier
(Charadrius hiaticula)
Zilverplevier
(Pluvialis squatarola)
Kievit
(Vanellus vanellus)
Kanoet
(Calidris canutus)
Drieteenstrandloper
(Calidris alba)
Krombekstrandloper
(Calidris ferruginea)
6-5 1 Vrouw richting noordoost; later 1 vrouw ter plaatse.
april
1-5
8-5
14-5
8-9
10-9
26-7
28-7
31-7
3-8
4-8
5-8
6-8
7-8
9-9
9-9
9-9
10-9
11-9
Mei
20-6
10-7
27-7
5-8
10-9
10-7
7-5
11-9
juni
29-4
17-5
2-6
8-9
4-5
1
1
1
1
1
1
3
2
1
1
1
3
2
1
11100
5
22
23
1
3
30
25
109
20
1
1
12000
650
4000
2100
1100
1
Tussen 10 en 29 april bijna dagelijks 1 aanwezig; op 16, 18, 22
en 29 april zijn er 2 en op 11 april zelfs 3.
Ter plaatse.
Jagend ter plaatse.
Idem.
Hals.
Op wad bij Hals.
Zie ook broedvogels en vondsten van dode vogels.
Roepend riet bij Bos.
Roepend op diverse plaatsen.
Roepend riet noord van Baken en in Zuidbak.
Roepend riet bij Baken.
Zichtwaarneming bij Bos.
Idem.
1 Adult en 3 juvenielen opvliegend uit riet noordoost van
Baken.
Roepend riet bij Bos en bij Baken.
Roepend bij zultevelden, noordoosthoek Baai.
Zie ook broedvogels, HVP-tellingen en vondsten van dode
vogels.
Tijdens hoog water vanaf huis geteld. Vrij goede telling, omdat
het water niet al te hoog kwam.
Punt Noordhaak.
Noordstrand.
Bij Noordhaak.
Zie ook HVP-tellingen.
8 Data met 1-8; maximaal 18 op 10 mei.
Noordstrand.
Noordstrand op schelpenrif.
Noordstrand na hoog water.
Wad bij Zuidpunt.
Tijdens hoog water vanaf huis; nagenoeg zeker onderteld.
Zie ook HVP-tellingen en vondsten van dode vogels.
Noordstrand.
Overvliegend richting oost tot noordoost.
Op Zuidstrand bij Oostpunt.
Zie ook HVP-tellingen en vondsten van dode vogels.
Gehele maand schommelende aantallen met maximum van
12000 op 13 juni.
Zie ook HVP-tellingen en vondsten van dode vogels.
Punt Noordhaak.
Lage middendeel Haak.
Haak.
Zuidhaak.
Zie ook HVP-tellingen.
Adult zomerkleed op Haak.
40

Bonte Strandloper
(Calidris alpina)
Watersnip
(Gallinago gallinago)
Grutto
(Limosa limosa)
Rosse Grutto
(Limosa lapponica)
Regenwulp
(Numenius phaeopus)
Wulp
(Numenius arquata)
Zwarte Ruiter
(Tringa erythropus)
Tureluur
(Tringa totanus)
Groenpootruiter
(Tringa nebularia)
Witgat
(Tringa ochropus)
Oeverloper
(Actitis hypoleucos)
soort datum aantal bijzonderheden
10-5
10-7
19-7
10-9
24-6
12-4
6-8
7-8
8-8
8-9
10-9
11-9
5-8
6-8
19-7
25-7
30-7
31-7
6-8
7-8
9-9
27-7
31-7
11-9
20-4
28-7
29-7
30-7
31-7
2-8
6-8
7-8
8-8
10-9
10-5
27-5
1
2
26
4
120
1
11
10
4
4
1
1
4
4
1
1
1
1
1
12
1
1
1
1
5
1
2
1
1
2
6
1
1
1
2
4
Tussen Bonte Strandlopers op Noordstrand.
Adult zomer tussen Kanoeten bij Haakpunt.
Zuidstrand, iets oost van Hals.
Noordstrand.
Zie ook HVP-tellingen en vondsten van dode vogels.
Baai.
Zie ook HVP-tellingen.
Opvliegend van lage kwelder west van Hals.
Opvliegend van kwelder.
Boven kwelder.
Boven kwelder.
Kwelder.
Rondvliegend boven Noorddijk.
Opvliegend uit plasjes bij rietvelden Noordstrand.
Langs Baai.
Tussen Rosse Grutto’s op Haak.
Zie HVP-tellingen en vondsten van dode vogels.
Foeragerend bij eerste palenrij.
Overvliegend.
Idem.
Idem.
Idem.
Idem.
Roepend over Noordhaak richting zuid.
Zie HVP-tellingen en vondsten van dode vogels.
Overvliegend.
Idem.
Zuidstrand oost van Hals.
Zie broedvogels, HVP-tellingen en vondsten van dode vogels.
Zie ook HVP-tellingen.
Baai.
Kwelder.
Boven kwelder.
Idem.
Idem.
Idem.
1 Opvliegend plasje bij rietvelden Noordstrand; later 6 opgepest
door jagende Bruine Kiekendief, kwelder.
Kwelder.
Idem.
Bij monding hoofdgeul kwelder.
Zie ook HVP-tellingen.
Langs monding hoofdgeul kwelder.
Idem.
41

Steenloper
(Arenaria interpres)
Grote Jager
(Stercorarius skua)
soort datum aantal bijzonderheden
Zwartkopmeeuw
(Larus melanocephalus)
Dwergmeeuw
(Larus minutus)
Kokmeeuw
(Larus ridibundus)
Stormmeeuw
(Larus canus)
Kleine Mantelmeeuw
(Larus graellsii)
Zilvermeeuw
(Larus argentatus)
Grote Mantelmeeuw
(Larus marinus)
18-7
24-7
25-7
27-7
28-7
29-7
2-8
4-8
8-8
8-9
10-9
30-5
12-6
18-4
7-5
april
2-5
21-5
31-5
4-6
5-6
7-6
14-6
20-6
19-7
1
2
1
2
1
5
1
2
2
1
1
19
98
1
1
2
2
2
2
2
2
2
1
2
1
Kwelder.
Zuidstrand, oost van Lichtopstand.
Bij Hals.
Langs slenkje op kwelder.
Kwelder bij Hals.
Kwelder.
Langs slenkje bij Lichtopstand.
Langs slenkje op kwelder.
Omgeving Zuidpunt.
Bij Palenrijen.
Zuidstrand, oost van Lichtopstand.
Zie ook HVP-tellingen en vondsten van dode vogels.
Langs hoofdgeul kwelder.
Idem.
Laag over wad, vlak onder eiland door; landt uit beeld bij
Oostpunt.
Zwemmend vlak bij Zuidhaak; eet daar van drijvende
Kokmeeuw.
Tussen 14 en 30 april 8 data met 1 paar adult zomerkleed
rondvliegend; alleen op 30 april ook landend in
kokmeeuwkolonie.
1 Paar adult zomerkleed rondvliegend boven kokmeeuwkolonie
noord van huis.
1 Adult zomerkleed en 1 2kj vliegen samen langs huis richting
kokmeeuwkolonie.
1 Paar adult zomerkleed vliegt vanuit oost eiland op bij
Oostpunt.
1 Paar adult zomerkleed over Huisdijk richting noord.
1 Paar adult zomerkleed langs huis richting west.
1 Paar adult zomerkleed vliegt vanuit zuidoost eiland op bij
Zuidpunt.
Adult zomerkleed in Noordbak tussen Kokmeeuwen.
1 Paar adult zomerkleed op kwelder.
1 Adult zomerkleed op Huispad tussen Kokmeeuwen.
21-4 5 4 Adult zomer en 1 2kj tijdens hoog water op lage middendeel
Haak.
17-5
3400
Zie broedvogels en vondsten van dode vogels.
Zie broedvogels, HVP-tellingen en vondsten van dode vogels.
Zie broedvogels, HVP-tellingen.en vondsten van dode vogels.
Zie ook broedvogels, HVP-tellingen en vondsten van dode
vogels.
Tijdens hoog water vanaf huis geteld; waarschijnlijk iets
onderteld.
Zie broedvogels, HVP-tellingen en vondsten van dode vogels.
42

Drieteenmeeuw
(Rissa tridactyla)
Grote Stern
(Sterna sandvicensis)
Visdief
(Sterna hirundo)
Noordse Stern
(Sterna paradisaea)
Dwergstern
(Sterna albifrons)
Zwarte Stern
(Chlidonias niger)
Zeekoet
(Uria aalge)
Postduif
(Columba livia)
Holenduif
(columba oenas)
Houtduif
(Columba palumbus)
soort datum aantal bijzonderheden
20-6 Linker vleugel van adulte vogel aangespoeld, Zuidstrand oost
van Lichtopstand.
8-9
9-9
10-9
22-4
10-5
16-6
17-6
27-7
28-7
30-7
3-8
8-9
9-9
10-5
25-5
12-7
13-7
25-7
27-7
28-7
30-7
3-8
4-8
8-9
10-9
23-5
10-9
27-4
10-5
11-6
juli
26-7
27-7
3-8
2
3
210
2
2
2
2
3
3
20
5
15
16
1
3
1
1
4
3
5
4
2
4
4
5
1
1
7
1
1
1
Zie ook broedvogels, HVP-tellingen en vondsten van dode
vogels.
Op Zuidhaak.
Op punt Noordhaak.
Zie ook broedvogels en vondsten van dode vogels.
Op kale middenplaat Haak.
Zie broedvogels en vondsten van dode vogels.
Tussen Visdieven op kale middenplaat Haak.
Langs Zuidstrand richting oost.
Op schelpenstrandje bij kolonie Noordse Sterns, Zuidhaak.
Over Noorddijk bij Oostpunt richting west.
Overvliegend Haak.
Boven monding hoofdgeul kwelder.
Boven Baai.
Boven hoogwaterlijn, strand bij Bootpad.
Op Zuidhaak.
Op kale middenplaat Haak.
Adult zomer op strand langs Huispad.
Over Huisdijk richting oost.
Adult zomer op Zuidhaak.
Idem.
Over Blauwe Slenk, richting noord-noordoost richting Griend.
2 Adult en 1 juveniel overvliegend Haak.
Boven kwelder en Baai.
Foerageren waterlijn Blauwe Slenk.
Langsvliegend strand bij Bootpad.
Boven Baai.
Bij Palenrijen.
Op Zuidhaak.
Linker vleugel in wintervloedmerk boven rietvelden
Noordstrand.
Vers dood aangespoeld Zuidstrand bij Oostpunt.
Zie ook geringde vogels en vondsten van dode vogels.
Midden over eiland richting west.
1 Op kwelder; later ander exemplaar in Baken en bij huis.
Vliegen rond om Baken.
Tussen 2 en 15 juli bijna dagelijks 1 bij huis en in Zuidbak (NL
2008 1507264); op 8 juli ook kort tweede ter plaatse.
Bij huis.
Kwelder.
Bij huis.
7-8 1 Opgepest op Noorddijk.
12-9 1 Rondvliegend bij huis.
43

soort datum aantal bijzonderheden
Turkse Tortel
(Streptopelia decaocto)
Koekoek
(Cuculus canorus)
Velduil
(Asio flammeus)
Gierzwaluw
(Apus apus)
IJsvogel
(Alcedo atthis)
Grote Bonte Specht
(Dendrocopos major)
Veldleeuwerik
(Alauda arvensis)
Boerenzwaluw
(Hirundo rustica)
Graspieper
(Anthus pratensis)
Gele Kwikstaart
(Motacilla flava)
Witte Kwikstaart
(Motacilla alba)
5-5
25-5
10-5
juli/aug
5-8
25-5
1-6
30-7
6-8
1
1
1
1
1
2
2
5
1
Bij huis.
Idem.
Man, roepend in wilg.
Tussen 29 juli en 8 augustus bijna dageljks; voornamelijk in
wilg.
Zie ook broedvogels.
Opgepest uit vegetatie.
Vlak onder eiland langs, zwoegend tegen windkracht oost 7-8
in.
Over Noorddijk richting west.
Over Baai richting west.
Overvliegend.
27-7 1 Op Palenrijen Zuidstrand.
26-4 1 Vrouw in wilg; later foeragerend in Bos.
22-4
27-4
mei
6-6
21-6
28-7
31-7
8-9
1-6
2-6
4-6
5-6
10-4
11-4
14-4
25-4
4-5
12-5
13-5
14-5
15-5
21-5
30-7
12-9
1
1
1
1
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
Zie broedvogels.
Richting oost.
Richting zuid.
Gehele maand (14 data) in kleine aantallen (1-4) per dag
passerend, voornamelijk richting oost. Grootste aantallen op 5
tot en met 8 mei, dan respectievelijk 26, 15, 7 en 9 passerend.
Overvliegend.
Rondvliegend bij huis.
Idem.
Twee groepjes van 10 en 2 overvliegend, kort foerageren boven
eiland.
Zie ook broedvogels.
Groepje van 15 om huis; eilandschatting 25 exemplaren.
Op kwelder oost van Hals.
Man op Huispad.
Op kwelder oost van Hals.
Zuidrand Hals.
Bij huis.
Idem.
Idem.
Idem.
Roepend rondvliegend bij huis.
Man foeragerend noordoosthoek Baai.
Man zingend naast kippenhok.
Bij huis.
Idem.
Idem.
Ter plaatse.
Bij huis.
44

soort datum aantal bijzonderheden
Winterkoning
(Troglodytes troglodytes)
Heggenmus
(Prunella modularis)
Roodborst
(Erithacus rubecula)
Zwarte Roodstaart
(Phoenicurus ochruros)
Gekraagde Roodstaart
(Phoenicurus phoenicurus)
Tapuit
(Oenanthe oenanthe)
Beflijster
(Turdus torquatus)
Merel
(Turdus merula)
Zanglijster
(Turdus philomelos)
Rietzanger
(Acrocephalus
schoenobaenus)
Spotvogel
(Hippolais icterina)
10-4
11-4
13-4
24-4
1
1
1
1
In rozenstruiken langs Zuidbak.
In Bos.
Idem.
In wilg langs Zuidbak.
20-4 1 In wilg langs Zuidbak.
9-4
10-4
11-4
14-4
20-4
21-4
22-4
23-4
24-4
25-4
26-4
27-4
28-4
3-5
10-4
21-4
22-4
4-6
25-6
3-7
24-7
28-7
23-4
24-4
16-4
1-5
4-5
21-5
8-9
10-9
11-9
1
1
2
2
1
1
1
4
4
1
1
2
1
1
1
1
1
1
1
2
1
1
1
1
1
1
1
1
3
4
2
21-4 1
10-4
24-4
april
5-5
2
1
1
Bij huis.
Idem.
In wilg langs Zuidbak.
Bij huis.
In wilg langs Zuidbak.
Bij huis.
In rozenstruiken langs Zuidbak.
Bij huis.
Idem.
In wilg langs Zuidbak.
Idem.
Idem.
Bij huis.
In wilg langs Zuidbak.
Bij huis.
2 kj bij huis.
In Bos bij huis.
In wilg langs Zuidbak.
Bij huis.
Bij huis.
Juveniel bij huis.
Juveniel in wilg langs Zuidbak.
Vrouw in wilg langs Zuidbak.
Man idem.
Man in wilg langs Zuidbak.
Man op Noorddijk.
Vrouw bij huis.
Zuidrand Noorddijk, oost van Hals.
Op strand bij Huispad.
Verspreid over eiland.
Bij huis.
In wilg langs Zuidbak.
Bij huis, waaronder een 2kj man.
Bij huis.
Bijna dagelijks 1-4 verspreid over het eiland.
In wilg langs Zuidbak.
4-5 1 In wilg langs Zuidbak.
4-6 1 Man zingend en foeragerend in wilg langs Zuidbak.
45

Braamsluiper
(Sylvia curruca)
Grasmus
(Sylvia communis)
Tuinfluiter
(Sylvia borin)
Zwartkop
(Sylvia atricapilla)
soort datum aantal bijzonderheden
Tjiftjaf
(Phylloscopus collybita)
Fitis
(Phylloscopus trochilus)
Grauwe Vliegenvanger
(Muscicapa striata)
Bonte Vliegenvanger
(Ficedula hypoleuca)
Kauw
(Corvus monedula)
Zwarte Kraai
(Corvus corone)
Spreeuw
(Sturnus vulgaris)
28-4
9-5
28-7
29-4
1-5
2-5
22-5
1-6
4-5
11-9
24-4
27-4
28-4
29-4
3-5
24-7
11-9
april
mei
28-4
9-5
28-7
31-7
6-8
7-8
31-5
1-6
4-6
8-9
12-9
1
1
1
2
1
1
1
1
1
3
1
3
1
1
1
1
4
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
In wilg langs Zuidbak.
Idem.
Idem.
In Bos bij huis.
In wilg langs Zuidbak.
In Bos bij huis.
Idem.
In wilg langs Zuidbak.
In wilg langs Zuidbak.
Idem.
Man in rozenstruiken langs Zuidbak.
1 Man en 2 vrouwen rondom huis.
Vrouw in Bos bij huis.
Vrouw in wilg langs Zuidbak.
Idem.
In wilg langs Zuidbak.
Idem.
Tussen 13 en 30 april 9 data met 1-2 exemplaren, voornamelijk
in de wilg langs de Zuidbak en in het Bos bij huis; zang op 28
april.
Tussen 1 en 9 mei 6 data met 1-3 exemplaren in de wilg langs
de Zuidbak; zang op 2, 3 en 4 mei.
In wilg langs Zuidbak.
Idem.
Idem.
Idem.
Idem.
Idem.
In wilg langs Zuidbak.
Idem.
Idem.
Idem.
In Bos bij huis.
11-9 1 In Bos bij huis.
3-6 1 Dood aangespoeld aan Zuidstrand bij Palenrijen.
9-4
10-4
29-4
2-5
3-5
5-5
6-5
11-5
12-5
24-4
2-5
2
2
1
2
2
1
1
1
1
1
1
Bij huis en op Baken.
Zuidhaak.
In wilg langs Zuidbak.
Zuidhaak.
Idem.
Noorddijk ter hoogte van rietvelden Noordstrand.
Vanaf eiland richting Terschelling.
In wilg langs Zuidbak.
In Bos bij huis.
Op dak van huis.
Vrouw in Bos bij huis.
46

Ringmus
(Passer montanus)
soort datum aantal bijzonderheden
Keep
(Fringilla montifringilla)
7-5
1-6
2-6
3-6
4-6
5-6
juli
5-8
8-9
10-4
24-4
Tabel 5. Avifaunalijst Griend 2008.
1
3
1
1
7
13
200
30
3
1
Man in wilg langs Zuidbak.
Adulten op Baken.
Adult op Huispad.
In wilg langs Zuidbak.
Rondvliegend bij Baken.
In wilg langs Zuidbak; aantallen nemen deze maand toe tot
maximaal 110 op 8 juni; op 6 juni de eerste (7) juvenielen.
Aanvankelijk lage aantallen; na eerste decade nemen aantallen
weer toe tot minstens 200 op 22 juli.
Kwelder.
Bij huis, allen juveniel.
In wilg langs Zuidbak.
Idem.
23-4 1 In rozenstruiken langs Zuidbak.
Bonte Strandlopers op hoogwatervluchtplaats bij huis tijdens extreem hoog water Griend 21 juli 2008.
47

5.4 Maandmaxima
In tabel 6 wordt een overzicht gegeven van het aantal aanwezige pleisterende vogels. Per maand en
per soort wordt het maximale op een dag getelde aantal vermeld. De aantallen zijn deels verkregen uit
de HVP-tellingen. Er werden tussentijdse tellingen gehouden op voor betreffende soorten gunstige
momenten.
Ook voor soorten welke niet tijdens HVP-tellingen worden geteld, zijn hier de maandmaxima
gegeven.
In nagenoeg alle gevallen is sprake van werkelijk getelde aantallen. Alleen voor enkele
broedvogelsoorten (Eider, Scholekster, meeuwen en sterns) is, waar nodig voor het maximum, een
voorzichtige schatting gemaakt van de als broedvogel aanwezige aantallen, naast de getelde groepen
niet-broeders. Niet vliegvlugge jongen zijn niet meegeteld.
De aantallen in de tabel betreffen alleen pleisterende vogels. Niet opgenomen zijn vogels die alleen
overvlogen, of die zich op ruime afstand (meer dan 1 kilometer onder de hoogwaterlijn) van het eiland
op zee ophielden.
soort april mei juni juli augustus september
Fuut 0 2 0 0 0 0
Jan-van-gent 0 0 0 1 0 0
Aalscholver 65 110 188 500 640 565
Blauwe Reiger 1 1 4 3 1 1
Lepelaar 2 2 2 9 4 7
Knobbelzwaan 0 13 0 0 0 0
Grauwe Gans 0 0 0 0 0 6
Brandgans 2 2 0 0 0 0
Rotgans 530 433 27 2 0 1
Bergeend 158 108 264 3300 48 2470
Smient 2 0 0 0 0 16
Krakeend 0 2 1 0 0 0
Wintertaling 7 0 2 0 0 12
Wilde Eend 13 16 4 1 11 81
Soepeend 3 4 1 0 0 8
Slobeend 1 2 0 0 0 0
Eider 250 430 837 935 918 ng
Brilduiker 1 0 0 0 0 0
Middelste Zaagbek 91 12 10 13 23 4
Bruine Kiekendief 0 1 1 1 2 2
Blauwe Kiekendief 1 0 0 0 0 1
Grauwe Kiekendief 0 1 0 0 0 0
Torenvalk 0 1 0 1 1 1
Smelleken 0 1 0 0 0 0
Slechtvalk 3 1 0 0 0 1
Waterral 10 10 10 10 6 1
Scholekster 1650 1250 1700 5750 8120 11100
Kluut 0 0 0 0 0 23
Bontbekplevier 0 18 1 30 25 109
Zilverplevier 295 1520 265 20 17 ng
Kievit 0 0 0 0 0 1
Kanoet 2100 4825 12000 10950 6030 ng
Drieteenstrandloper 650 4000 2100 210 75 1100
Krombekstrandloper 0 1 0 26 21 4
Bonte Strandloper 14450 17175 120 4540 12820 ng
Watersnip 1 0 0 0 11 4
48

soort april mei juni juli augustus september
Grutto 0 0 0 0 4 0
Rosse Grutto 10130 12725 2192 2640 1690 ng
Regenwulp 0 0 0 1 0 0
Wulp 2250 675 1500 3400 1470 ng
Zwarte Ruiter 0 0 0 0 0 1
Tureluur 35 25 20 200 275 ng
Groenpootruiter 5 25 0 225 89 ng
Witgat 0 0 0 2 6 1
Oeverloper 0 4 0 5 2 1
Steenloper 92 19 98 41 134 ng
Grote Jager 1 1 0 0 0 0
Zwartkopmeeuw 2 2 2 1 0 0
Dwergmeeuw 5 0 0 0 0 0
Kokmeeuw 65000 65000 60000 30000 ng ng
Stormmeeuw 90 110 130 970 306 ng
Kleine Mantelmeeuw 30 115 175 15 10 ng
Zilvermeeuw 950 3400 2900 1125 84 ng
Grote Mantelmeeuw 63 100 130 47 32 ng
Grote Stern 4500 14000 14000 9000 ng 3
Visdief 900 1700 1700 300 ng 210
Noordse Stern 100 500 500 100 ng 0
Dwergstern 2 0 2 20 5 16
Zwarte Stern 0 1 0 5 4 5
Postduif 0 1 7 2 1 0
Holenduif 0 0 0 0 1 0
Houtduif 0 0 0 0 0 1
Turkse Tortel 0 1 0 0 0 0
Koekoek 0 1 0 1 1 0
Velduil 0 2 4 3 1 0
IJsvogel 0 0 0 1 0 0
Grote Bonte Specht 1 0 0 0 0 0
Veldleeuwerik 1 1 0 0 0 0
Boerenzwaluw 0 0 1 10 0 0
Graspieper 45 70 45 20 ng 25
Gele Kwikstaart 0 0 1 0 0 0
Witte Kwikstaart 1 1 0 1 0 1
Winterkoning 1 0 0 0 0 0
Heggenmus 1 0 0 0 0 0
Roodborst 4 1 0 0 0 0
Zwarte Roodstaart 1 0 1 2 0 0
Gekraagde Roodstaart 1 0 0 0 0 0
Tapuit 1 1 0 0 0 4
Beflijster 1 0 0 0 0 0
Merel 2 0 0 0 0 0
Zanglijster 4 1 0 0 0 0
Rietzanger 0 1 0 0 0 0
Spotvogel 0 0 1 0 0 0
Braamsluiper 1 1 0 1 0 0
Grasmus 2 1 1 0 0 0
Tuinfluiter 0 1 0 0 0 3
Zwartkop 3 1 0 1 0 4
Tjiftjaf 2 3 0 0 0 0
Fitis 1 1 0 1 1 0
49

soort april mei juni juli augustus september
Grauwe Vliegenvanger 0 1 1 0 0 1
Bonte Vliegenvanger 0 0 0 0 0 1
Zwarte Kraai 2 2 0 0 0 0
Spreeuw 1 1 110 200 200 30
Ringmus 3 0 0 0 0 0
Keep 1 0 0 0 0 0
Tabel 6. Maandmaxima pleisterende vogels Griend 2008 (9 april tot en met 8 augustus; 8 tot en met 12
september). De vet gedrukte getallen geven het hoogste maandmaximum aan sinds het bewakingsseizoen 2002
(ng = niet geteld).
Jonge Scholekster op aangespoeld wier Griend 4 augustus 2008 (foto: Ben Hoentjen).
50

5.5 Geringde vogels
Tabel 7 toont een overzicht van alle door ons op Griend geringde vogels in 2007 en 2008. Daarbij is
een onderscheid gemaakt in nog niet vliegvlugge jongen (pul) en vliegvlugge jongen alsmede oudere
vogels (volgroeid).
soort pul volgroeid totaal
2007 2008 2007 2008 2007 2008
Bergeend 0 0 0 2 0 2
Eider 0 0 0 3 0 3
Waterral 0 0 0 2 0 2
Scholekster 3 18 1 7 4 25
Tureluur 10 19 0 0 10 19
Kokmeeuw 174 376 9 69 183 445
Stormmeeuw 9 33 0 4 9 37
Grote Mantelmeeuw 4 3 0 0 4 3
Grote Stern 1108 1693 0 19 1108 1712
Visdief 197 93 21 10 218 103
Noordse Stern 62 74 2 4 64 78
Velduil 2 1 0 0 2 1
Graspieper 8 8 0 4 8 12
Roodborst 0 0 0 10 0 10
Zwarte Roodstaart 0 0 0 2 0 2
Gekraagde Roodstaart 0 0 0 2 0 2
Tapuit 0 0 0 1 0 1
Merel 0 0 0 1 0 1
Zanglijster 0 0 0 3 0 3
Grasmus 0 0 0 3 0 3
Zwartkop 0 0 0 1 0 1
Tjiftjaf 0 0 0 1 0 1
Bonte Vliegenvanger 0 0 0 1 0 1
Zwarte Kraai 0 0 0 1 0 1
Spreeuw 0 0 0 4 0 4
totaal 1577 2318 33 154 1610 2472
Tabel 7. Totaaloverzicht van de in 2007 en 2008 door ons op Griend geringde vogels.
Per soort volgen hier enkele bijzonderheden over geringde vogels en afgelezen (kleur)ringen.
Lepelaar
Op 8 en 11 september was een gekleurringde juveniele Lepelaar aanwezig op de Zuidhaak, samen met
een zestal soortgenoten. Deze vogel (BaY⁄YfLG) was op 7 juni 2008 als nestjong geringd op
Terschelling (schriftelijke mededeling Otto Overdijk).
Rotgans
Op 22 en 25 april lazen we L4BY af, die op beide data in een groep liep te foerageren in de
noordoosthoek van de Baai. Ook in april 2007 werd deze gekleurringde Rotgans hier meerdere malen
gezien. De vogel is op 5 augustus 2006 geringd op Bird Islands, Lidia Bay, Taimyr (Huiseiland),
Rusland, als tweede kalenderjaar man.
51

Torenvalk
Op 12 juli spoelde in de Baai bij het Huispad een dode Torenvalk aan, waarschijnlijk een vrouwtje. De
vogel droeg leertjes om beide poten en was voorzien van een groene ring met opschrift NL0 109 BEC
8.0 05 008. Daarmee was het een in gevangenschap gehouden vogel, geregistreerd bij de BEC
(Belangenbehartiging Europese Cultuurvogels). Daar werd erg geheimzinnig gedaan over de
herkomst. Uiteindelijk kregen we de mededeling dat de vogel vermoedelijk afkomstig is uit Urk, en
dat het zou kunnen gaan om een Torenvalk.
De vogel was circa 2 weken dood en verkeerde in staat van ontbinding; op een deel van de hand- en
armpennen na waren alle veren verdwenen. Er waren daarentegen nog een aantal sporen zichtbaar van
een weinig fraai leven in gevangenschap. Zo waren de toppen van de handpennen afgebroken, evenals
een aantal nagels van de linkervoet. De voetzolen vertoonden sporen van bumblefoot, een ontsteking
als gevolg van het (te lang) zitten op een niet geschikte ondergrond.
Kokmeeuw
Er werden dit jaar meer Kokmeeuwen geringd dan in voorgaande seizoenen (tabel 7). Dit kwam
voornamelijk doordat Frank Majoor tijdens zijn beide bezoeken in het kader van het onderzoek naar
vogelgriepvirussen bij Kokmeeuwen, totaal 200 nagenoeg vliegvlugge jongen heeft geringd.
Daarnaast bleken adulte en net vliegvlugge jonge Kokmeeuwen eenvoudig te vangen in een
inloopkooitje met struikeldraad, die naast het huis over een bakje met zoet water was opgesteld. Door
de grote droogte dit jaar was zoet water schaars.
Kleine Mantelmeeuw
Dit seizoen vonden we onze eerste geringde Kleine Mantelmeeuw. De adulte vogel lag op 18 juli dood
bij de Hals. Gezien de verwondingen op de buik vermoeden we dat de vogel een aanval van een
Scholekster niet heeft overleefd. Hij was minder dan 24 uur dood en werd op 23 juni 1999 als
broedvogel (>3 kj) geringd op Griend.
Zilvermeeuw
Van de 128 op het nest gevangen en opgeruimde Zilvermeeuwen waren er vijf geringd, allen met een
buitenlandse ring. Van drie van hen zijn inmiddels de ringgegevens bekend. Twee zijn in 1999 en
2002 als pul geringd in Denemarken. De derde werd eind mei 2004 als 5kj geringd in Mecklenburg-
Vorpommern, Duitsland.
De beide andere Zilvermeeuwen zijn geringd in Denemarken en België.
Grote Mantelmeeuw
Vanaf 2003 hebben we meerdere malen een Grote Mantelmeeuw gezien met kleurringen (Rood E282
Wit E). In elk geval sinds 2006 was deze vogel gepaard met en ongeringde soortgenoot. Dit seizoen
heeft dit paar voor het eerst gebroed, oostelijk van de Hals. Er werden minstens 2 eieren gelegd, die
beide voor het uitkomen zijn verdwenen. De geringde vogel, een vrouwtje, is geringd als pul op 9 juni
2000 in Rotterdam (Europoort).
Grote Stern
Het aflezen van ringen van volwassen vogels op het strand in de nabijheid van de kolonies was even
lastig als in beide voorgaande jaren. In de vestigingsperiode kwamen de sterns niet op het strand, maar
zaten ver weg op de droogliggende zandplaten rondom het eiland. Alleen in juni en juli, de periode dat
de jongen (bijna) vliegvlug waren konden redelijke aantallen worden afgelezen; voornamelijk in de
noordoosthoek van de Baai, waar zich dit jaar de grootste kolonie bevond. Het strand langs de
52

zuidelijke strandwal is erg smal en steil geworden, en hier wordt bovendien ook bijna niet meer
gebroed.
In het rapport van 2007 wordt melding gemaakt van 33 afgelezen Grote Sterns, allen volwassen
vogels, waarvan 3 dubbele aflezingen. Er werd slechts 1 buitenlandse (Belgische) ring afgelezen.
Achteraf blijkt dit niet juist. Er werden dat jaar namelijk ook nog 4 Belgische en 2 Engelse Grote
Sterns afgelezen. Deze gegevens zijn inmiddels verwerkt in tabel 8.
Op 1 juli zat een adulte Grote Stern op het strand bij de kolonie langs de Baai, vergezeld van een
ongeringd nagenoeg vliegvlug jong. De volwassen vogel droeg twee metalen ringen. Rechter tarsus:
1388053; linker tarsus Cape Town 4H42187.
Deze Grote Stern is op 27 mei 2003 als pul geringd op Griend. Op 8 februari 2007 is hij gevangen in
Namibië, iets ten noorden van Swakopmund (afstand 8477 km.). In 2008 broedde hij dus succesvol op
Griend.
Tabel 8 laat zien dat de meeste afgelezen vogels afkomstig zijn uit Nederland (en ook in meerderheid
van Griend).
herkomst 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 totaal percentage
Nederland 169 275 120 176 33 29 61 863 90,7
België 8 14 10 23 0 5 5 65 6,8
Engeland 3 2 1 1 0 2 1 10 1,1
Spanje 0 3 0 3 0 0 0 6 0,6
Denemarken 1 1 1 1 0 0 0 4 0,4
Duitsland 1 0 0 0 0 0 0 1 0,1
Italië 1 0 0 0 0 0 0 1 0,1
Namibië 0 0 0 0 0 0 1 1 0,1
Totaal 183 295 132 204 33 36 68 951
Tabel 8. Herkomst van afgelezen geringde Grote Sterns (adult) op Griend in de periode 2002 tot en met 2008.
Veel juveniele Grote Sterns worden na het verlaten van de kolonies op Griend, in de periode juliaugustus,
teruggemeld uit het oostelijke deel van het Nederlandse Waddengebied, maar ook uit
Duitsland en Denemarken. Een enkeling bereikt Zuid-Noorwegen en Zuid-Zweden. Van de dit seizoen
geringde jongen werd er ook een (1431740) teruggemeld uit de Golf van Gdansk in Polen (ring aldaar
afgelezen met telescoop, 8 augustus 2008, afgelegde afstand 908 kilometer). Sinds 2006 bevindt zich
hier in Polen een kleine broedkolonie (160-400 paar), waar inmiddels 3-4 Grote Sterns zijn
waargenomen met een Nederlandse ring.
Met de metaaldetector vonden we op 9 juli twee losse ringen op het strand, in de nabijheid van de
Lichtopstand. Zij lagen meerdere centimeters diep in een laag schelpengruis, dat bloot was komen te
liggen nadat de lage duintjes van de oude schoorwal aldaar waren weggeslagen. Beide ringen zijn op
28 juni 1970 omgelegd bij jonge Grote Sterns.
Noordse Stern
Het erg lage broedsucces van de Noordse Stern op Griend is terug te zien in de afgelezen ringen. De
aflezingen betreffen grotendeels vogels in hun elfde kalenderjaar of ouder (18 van 21 levend in of
nabij de kolonies door ons afgelezen vogels in de periode 2002-2008, die als pul op Griend zijn
geringd). Meer dan de helft (13 van de 21) is zelfs in zijn zestiende kalenderjaar of ouder. De oudste
53

geringde Noordse Stern lazen we op 24 juni af. Deze vogel was op 27 juni 1978 als pul op Griend
geringd, en bevindt zich daarmee nu in zijn 31 e kalenderjaar.
Omdat er waarschijnlijk slechts een geringe uitwisseling is met andere populaties (6 van 66 afgelezen
of dood gevonden vogels was niet op Griend geringd), zal de aanwas grotendeels moeten komen van
de eigen broedvogels. In de periode 2002 tot en met 2006 zijn er nagenoeg geen jongen vliegvlug
geworden. Alleen 2007 en 2008 waren redelijk succesvolle jaren met een broedsucces van circa 0,3
vliegvlugge jongen per paar. Dit is waarschijnlijk niet voldoende om de populatie op peil te houden.
Postduif
De lijst is iets langer dan in voorgaande jaren. Op de vaste eetplaats van een Slechtvalk werden
meerdere restanten van duiven gevonden. Ook de metaaldetector leverde een aantal ringvondsten op.
De Nederlandse duiven konden worden getraceerd met behulp van de internet-website
www.duiven.net. Hier wordt het telefoonnummer van de eigenaar gegeven. Het adres kan dan worden
achterhaald met behulp van de website www.zoeknummerinfo.nl.
ringnummer datum bijzonderheden herkomst
FR 06 022996 17-4 Prooi Slechtvalk, zuidrand Noorddijk, oost
van Hals. Minder dan een week dood.
Frankrijk
NL 2007 1842468 17-4 Prooi Slechtvalk, zuidrand Noorddijk, oost Hendrik Ido Ambacht, Zuidvan
Hals. Meer dan een week dood. Holland, Nederland
NL 2007 1992642 1-5 Prooi Slechtvalk, zuidrand Noorddijk, oost Waspik, Noord-Brabant,
van Hals. 1 Dag dood.
Nederland
NL 2007 2016824 4-5 Dood aangespoeld Zuidhaak. Meer dan 1 Rosmalen, Noord-Brabant,
week dood.
Nederland
NL 2008 1507264 2-7 Bij huis, aanwezig tot en met 3 juli. Rotterdam, Zuid-Holland,
Nederland
NL 1990 4225705 18-7 Westelijke voet Huisdijk, noord van Herkomst niet te achterhalen,
Huispad. Met metaaldetector gevonden aangezien eigenaar inmiddels is
losse ring met bot er nog in.
overleden.
NL 2008 1447983 8-9 Niet vers dood op strand bij Palenrijen Monster, Zuid/Holland,
gevonden met metaaldetector.
Nederland
Tabel 9. Herkomst van in 2008 op Griend waargenomen en gevonden Postduiven.
Grasmus
Op 22 mei vingen we een Grasmus, die op 25 augustus 2007 als 1kj was geringd op Vlieland.
54

5.6 Vondsten van dode vogels
Gedurende het gehele seizoen is het eiland afgezocht op dode vogels, om een beeld te krijgen van de
sterfte van adulte vogels in de loop van het seizoen. Alle vondsten zijn genoteerd, met uitzondering
van al dan niet vliegvlugge jongen van op het eiland broedende soorten. Om dubbeltellingen te
voorkomen werden de vogels gemarkeerd door beide vleugelpunten af te knippen. Een vogel werd
geteld als minimaal een vleugelpaar werd gevonden. De meeste dood gevonden vogels waren, zeker
na de beginperiode, maximaal 1-2 weken dood. De resultaten staan in tabel 10, waarbij de aantallen
per halve maand zijn gegroepeerd.
Evenals in voorgaande jaren is de soortensamenstelling van de dood gevonden vogels een redelijke
afspiegeling van wat er op en rond het eiland aan vogels voorkomt. Sinds 2002 schommelden de
aantallen tussen 329 (2007) en 603 (2006). In deze periode werd steeds met dezelfde inspanning naar
dode vogels gezocht. De verschillen tussen de seizoenen worden voornamelijk bepaald door de
aantallen in de eerste twee decades van een seizoen.
Dit jaar werden slechts 248 dode vogels gevonden. Mogelijk is de zachte winter er de oorzaak van dat
er aan het begin van dit seizoen nagenoeg geen dode vogels op het eiland lagen. Ook kunnen veel
vogels door de hoge waterstanden zijn weggespoeld. Ook het aantal dood gevonden Kokmeeuwen was
dit jaar laag. Gedurende de piek in de sterfte, in mei, vonden we dit jaar 47 Kokmeeuwen. Sinds 2002
schommelde dit aantal tussen 49 (2003) en 93 (2006).
soort 9-15 april 16-30 april 1-15 mei 16-31 mei 1-15 juni 16-30 juni 1-15 juli 16-25 juli totaal
Noordse Stormvogel 0 0 0 0 0 1 0 0 1
Jan-van-gent 0 0 0 0 0 0 0 1 1
Aalscholver 0 0 0 0 0 0 0 1 1
Rotgans 0 0 0 0 1 0 0 0 1
Bergeend 0 1 0 0 0 1 0 0 2
Krakeend 0 0 1 0 0 0 0 0 1
Eider 10 9 10 3 5 1 4 2 44
Zwarte Zee-eend 0 0 1 0 0 0 0 0 1
Waterral 0 0 1 0 0 0 0 0 1
Scholekster 1 3 2 3 1 2 2 3 17
Zilverplevier 1 0 0 0 0 0 0 0 1
Kanoet 0 0 3 1 2 2 1 0 9
Drieteenstrandloper 0 0 0 0 0 2 0 0 2
Bonte Strandloper 0 0 1 0 0 1 0 0 2
Rosse Grutto 2 0 3 3 1 0 1 2 12
Wulp 1 2 2 2 1 0 0 0 8
Tureluur 0 0 3 1 0 0 0 0 4
Steenloper 0 0 0 2 0 0 0 0 2
Kokmeeuw 0 3 26 21 11 11 8 4 84
Stormmeeuw 1 0 0 0 0 2 0 1 4
Kleine Mantelmeeuw 0 1 0 0 1 0 0 2 4
Zilvermeeuw 0 2 1 0 0 0 0 0 3
Grote Mantelmeeuw 1 0 0 0 0 1 0 0 2
Grote Stern 1 2 1 6 0 1 3 0 14
Visdief 0 0 0 5 2 0 1 0 8
Noordse Stern 0 0 0 7 3 2 0 0 12
Holenduif/Postduif 0 0 0 1 1 0 0 0 2
Postduif 0 2 2 0 0 0 0 0 4
Kauw 0 0 0 0 1 0 0 0 1
totaal 18 25 57 55 30 27 20 16 248
Tabel 10. Aantallen dood gevonden vogels op Griend in 2008 (9 april t/m 25 juli).
55

Tot 14 mei waren met regelmatig 1-3 Slechtvalk aanwezig. Hoewel een enkele prooi ten onrechte aan
Slechtvalken kan zijn toegeschreven, is het in die periode wel de meest algemene roofvogelsoort die
ook op het eiland jaagt. Als prooien werden vastgesteld: Wulp (4), Grote Stern (3), Kanoet (3),
Kokmeeuw (3), Rosse Grutto (3), Postduif (2), Scholekster (1) en Tureluur (1).
De prooiresten later in het sezoen waren voornamelijk toe te schrijven aan de Velduilen. We noteerden
Noordse Stern (7), Visdief (7), Grote Stern (3) en Rosse Grutto (1). De sterns waren ook dit jaar voor
een groot deel adulten die (waarschijnlijk ’s nachts) op het nest werden geslagen.
Van de meeste dood gevonden vogels is geen directe doodsoorzaak bekend. Een gebroken vleugel
werd vastgesteld bij een Kokmeeuw, een Kleine Mantelmeeuw en een Visdief. Een Noordse Stern zat
met een vleugel vast in een wirwar van plantenwortels. Olieslachtoffers werden dit seizoen niet
gezien.
Hoewel niet dood gevonden, willen we hier nog de vondst door Ben Hoentjen c.s. vermelden van een
adulte Zilvermeeuw op 1 augustus. Deze had een leeg aluminium doosje voor luchtbukskogeltjes met
tape om de nek gebonden. Het doosje leek opzettelijk aangebracht.
In de periode van 8 tot en met 12 september vonden we 32 dode vogels. Anders dan in tabel 10 zijn
hier ook alle juveniele vogels meegeteld. De volgende aantallen werden geknipt:
soort aantal soort aantal
Aalscholver 5 Wulp 2
Bergeend 2 Stormmeeuw 1
Eider 8 Kleine Mantelmeeuw 1
Scholekster 1 Zilvermeeuw 8
Zilverplevier 1 Visdief 1
Bonte Strandloper 1 Zeekoet 1
Tabel 11. Aantallen dood gevonden vogels op Griend in de periode van 8 tot en met 12 september 2008.
56

6 OVERIGE FAUNA
In dit hoofdstuk wordt een samenvatting gegeven van de waarnemingen, vangsten en vondsten van
dieren uit andere groepen. Er bestaat een groot verschil in de volledigheid van de inventarisaties. Dit
wordt grotendeels veroorzaakt door verschillen in het gemak waarmee soorten op naam kunnen
worden gebracht en door onze kennis van de betreffende soortengroepen. Ook de periode waarin
dieren actief zijn speelt een rol. Zo zullen soorten die voor half april en na half juli actief zijn sterk
ondervertegenwoordigd zijn in de lijsten. Ook verschilt per seizoen soms de intensiteit waarmee naar
een bepaalde groep wordt gekeken.
Daarnaast speelt de hoeveelheid beschikbare tijd na afloop van het seizoen een grote rol. Van de dit
seizoen verzamelde dieren is tot op heden slechts een klein gedeelte gedetermineerd. Ook zijn
gegevens opgenomen van waarnemingen van vorige seizoenen, die nog niet in het betreffende rapport
konden worden opgenomen. Van deze eerdere waarnemingen is bij de datum ook het jaartal
weergegeven.
De voor een zekere determinatie noodzakelijke verzamelde exemplaren bevinden zich grotendeels in
de collectie van de auteurs. Een kleiner deel is opgenomen in de collecties van specialisten die
sommige dieren voor ons op naam hebben gebracht.
CNIDARIA (NETELDIEREN)
SCYPHOZOA (KWALLEN)
Alleen de datum van de eerste vondst wordt hier vermeld.
Cyanea lamarckii (Blauwe haarkwal)
30-5 4 Kleine exemplaren aangespoeld Baai en Zuidstrand.
Aurelia aurita (Oorkwal)
30-5 15 Aangespoeld Baai en Zuidstrand.
Rhizostoma pulmo (Bloemkoolkwal)
11-7 3 Kleine exemplaren aangespoeld.
Chrysaora isosceles (Kompaskwal)
22-5 1 Aangespoeld in Baai.
MOLLUSCA (WEEKDIEREN)
In het materiaal van 2005 vonden we nog een leeg huisje van de zoetwaterslak Viviparus contextus
(Spitse moerasslak). Verzameld gruis in 2007 en 2008 bevatte enkele fragmenten van Abra tenuis
(Tere dunschaal). Tenslotte bevatte meegenomen materiaal uit 2007 nog een nieuwe soort voor het
eiland: een aangespoelde losse klep van Anodonta cygnaea cygnaea (Brede zwanemossel), wederom
een zoetwatersoort.
In bijlage 4 is een overzicht te vinden van alle waarnemingen van mollusken, zowel aangespoelde als
levend waargenomen soorten, in de periode 2002-2008. Er zijn in 2008 geen nieuwe soorten aan de
lijst toegevoegd.
ANNELIDA (GELEDE WORMEN)
Dit is een groep waar we over het algemeen weinig naar kijken. Alleen enkele opvallende soorten
staan in de lijst, en we noemen ze niet elk jaar.
57

Dit seizoen was het opmerkelijk dat we geen eikapsels van Phyllodoce maculata (Gestippelde
dieseltreinworm) aantroffen.
Lanice conchilega (Schelpkokerworm)
De Schelpkokerworm is zo’n vergeten soort, die we niet eerder genoteerd hebben. Plaatselijk komt hij
(zeer) algemeen voor op het wad rondom het eiland.
ARTHROPODA (GELEEDPOTIGEN)
ARACHNIDA (SPINACHTIGEN)
Araneae (Spinnen)
Sinds 2002 hebben we regelmatig spinnen gevangen, en voor zover noodzakelijk voor determinatie,
ook verzameld. Veel daarvan zijn door tijdgebrek nog niet gedetermineerd; het aantal op naam
gebrachte soorten bedraagt nu 19 (tabel 12), en zal minimaal op circa 25 soorten uitkomen.
Het aantal soorten per seizoen zegt weinig over de mate van voorkomen in de tijd, maar is meer een
afspiegeling van de tijd die we hebben kunnen steken in het zoeken en determineren van spinnen.
In de wintervloedmerken huisden in 2007 en 2008 aanmerkelijk minder spinnen dan in voorgaande
jaren. Dit zal met de hoge waterstanden van de afgelopen herfst/winter te maken hebben.
Wetenschappelijke naam Nederlandse naam 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Amaurobius similis Muurkaardespin +
Drassodes cupreus Gewone muisspin + + + + + + +
Enoplognatha ovata Gewone tandkaak +
Episinus angulatus Gewone kabelspin +
Larinioides cornutus Rietkruisspin + + + + + + +
Marpissa nivoyi Helmmarpissa +
Pardosa nigriceps Graswolfspin +
Phlegra fasciata Gestreepte springspin + +
Pholcus phalangioides Grote trilspin + + + + + +
Salticus scenicus Huiszebraspin + + + +
Steatoda bipunctata Koffieboonspin + + + +
Stemonyphantes lineatus Paardekopje +
Tetragnatha extensa Gewone strekspin + + + + + +
Thanatus striatus Duinrenspin +
Theridion bimaculatum Witbandkogelspin +
Trochosa terricola Gewone nachtwolfspin + + + +
Xysticus cristatus Gewone krabspin +
Xysticus erraticus Graskrabspin +
Zygiella x-notata Venstersectorspin + + + + +
Totaal 7 5 11 11 10 6 5
Tabel 12. Spinnen van Griend in de bewakingsseizoenen 2002 - 2008.
Een aantal soorten was gebonden aan het oude huisje. Zo werd de Venstersectorspin alleen op de
raamkozijnen gezien. De Koffieboonspin vonden we alleen in het huisje en rondom de wc. De
Huiszebraspin zat op de muren van het huisje en de wc. Alle drie de soorten zijn in 2007, het eerste
seizoen in het nieuwe huis, niet gezien.
Dit jaar zagen we wel weer twee Huiszebraspinnen op de buitenmuur van het huis (23 juli).
58

De Grote trilspin is ook een soort van menselijke behuizingen. Dit seizoen zagen we twee volwassen
vrouwtjes in huis.
Opiliones (Hooiwagens)
Ook in de periode 2002-2006 vonden we af en toe enkele juveniele hooiwagens. Het lukt toen niet
deze eveneens onvolwassen dieren te determineren. Van de gevonden dieren in 2007 is een exemplaar
opgestuurd naar Hay Wijnhoven.
Opilio saxatilis
Een niet zo gewone soort, die volgens Spoek (1975) alleen bekend is van Noord- en Zuid-Holland,
Limburg en Groningen. In de eerste twee provincies wordt de soort aangetroffen op of bij de grond, in
de duinen, met een voorkeur voor open, droge terreinen met verspreid voorkomende lage struiken.
15-7-2007 10-Tallen juvenielen onder houten planken bij huis. Determinatie Hay Wijnhoven.
CRUSTACEA (KREEFTACHTIGEN)
Isopoda (Pissebedden)
Philoscia muscorum (Mospissebed)
Ook dit seizoen was de soort in aantal te vinden bij huis en in het Bos. De Mospissebed is bezig zich
verder over het eiland te verspreiden. Zo zaten er tientallen onder het wintervloedmerk langs de
westrand van de Huisdijk, 100-200 meter noord van het huis. Ook vonden we vijf dieren onder een
stuk hout in het wintervloedmerk langs de noordrand van de Noorddijk (145.949-585.288). Nog iets
verder oost (146,188-585.253) zaten de twee verst van het huis verwijderde exemplaren tot dusverre,
onder een houten pallet.
Porcellio scaber (Ruwe pissebed)
Een nieuwe pissebedsoort voor Griend. Op 21 mei werd een exemplaar gevonden onder een houten
pallet, iets onder het wintervloedmerk langs de noordhelling van de Noorddijk (146.188-585.253). Een
op 31 mei verzameld (onder hout, 146.632-585.163), maar vervolgens verloren gegaan exemplaar
behoorde zeer waarschijnlijk tot dezelfde soort. In Nederland is de Ruwe pissebed uiterst algemeen.
Amphipoda (Vlokreeften)
Orchestia gammarella (Kwelderspringer)
Zeer algemeen onder allerlei voorwerpen op de lagere delen van de dijk en de hogere delen van de
kwelder.
Decapoda (Krabben, kreeften en garnalen)
Crangon crangon (Gewone garnaal)
Overal rondom het eiland zeer algemeen.
Cancer pagurus (Noordzeekrab)
9-7 Linker schaarpoot van een middelgroot exemplaar in de vloedlijn, zuidoosthoek Baai.
Carcinus maenas (Strandkrab)
Vrij algemeen rondom het eiland aanwezig. Aantallen in de Baai zijn de laatste paar jaren sterk
afgenomen. Als oorzaak lijkt de verzanding en het ondieper worden van de Baai aannemelijk.
Diplopoda (Miljoenpoten)
Cylindroiulus latestriatus
Regelmatig in kleine aantallen op de hogere delen van het eiland onder hout etc. en in strooisel. Zowel
in 145-585 als in 146-585 gevonden.
59

Hoewel de determinatie nog bevestigd moet worden, gaat het zeer waarschijnlijk om deze soort. Ook
in eerdere seizoenen in klein aantal waargenomen. Een in Nederland algemene soort die ook drogere
omstandigheden verdraagt.
INSECTA (INSECTEN)
Odonata (Libellen)
In de periode van 8 tot en met 12 september werden vele 10-tallen libellen gezien. De grootste
aantallen vlogen rond bij de plasjes langs de rietvelden op het Noordstrand. Het is aannemelijk dat hier
nog enkele soorten zijn gemist.
Lestes barbarus (Zwervende pantserjuffer)
De soort is eerder gemeld voor Griend in de periode 1990-1997 (Nederlandse Vereniging voor
Libellenstudie 2002).
8-9 1 Man in heenveld bij Bos.
Aeshna mixta (Paardenbijter)
9-9 4 In de wilg langs de Zuidbak en 2 bij huis (zie foto pagina 108).
10-9 2 Bij huis.
Libellula quadrimaculata (Viervlek)
10-5 1 Vallei noordrand Noorddijk (146-585).
11-5 1 Bij huis.
Sympetrum vulgatum
9-9 1 Vrouw bij plasjes langs rietvelden Noordstrand, eieren afzettend.
Dermaptera (Oorwormen)
Forficula auriculata
De soort komt overal op de hogere delen van het eiland in kleine aantallen voor. Ze worden het meest
waargenomen bij huis en onder allerlei (houten) voorwerpen in en rondom de wintervloedmerken.
Orthoptera (Sprinkhanen)
Volgens Kleukers et al. (1997) komen op Griend twee soorten sprinkhanen voor, de Kustsprinkhaan
(Chorthippus albomarginatus) en het Knopsprietje (Myrmeleotettix maculatus). Het Knopsprietje is
door ons niet teruggevonden. Wel vonden we in 2002 een voor het eiland nieuwe soort, Gewoon
spitskopje of Rietsprinkhaan (Conocephalus dorsalis). Deze soort bleek vooral in de riet- en
heenvelden algemeen voor te komen en zal ook vóór 2002 aanwezig zijn geweest.
De ook algemeen voorkomende Kustsprinkhaan bereikt de hoogste dichtheden op de hoge kwelder en
lage duinen en heeft daarmee een iets meer gelijkmatige verspreiding dan de Rietsprinkhaan.
In de periode 2004-2006 vonden we drie nieuwe sprinkhaansoorten voor het eiland: Grote groene
sabelsprinkhaan (Tettigonia viridissima), Bruine sprinkhaan (Chorthippus brunneus), en Ratelaar
(Chorthippus biguttulus). Van deze drie soorten lijkt alleen van de Bruine sprinkhaan een populatie
op Griend aanwezig.
In 2008 werden de eerste nymfen van de Kustsprinkhaan gezien op 1 juni. De eerste zingende
Kustsprinkhaan hoorden we op 4 juli.
De Rietsprinkhaan was evenals in 2007 een stuk minder algemeen dan in de jaren daarvoor. De soort
heeft mogelijk last gehad van de hoge waterstanden in de afgelopen twee winters.
Alleen in de periode van 8 tot en met 12 september zagen en hoorden we enkele Bruine sprinkhanen.
60

Phthiraptera (Luizen)
Pectinopygus bassani
Op 19 juli zaten er vele 10-tallen levende exemplaren op een vers dode Jan-van-gent, vooral op kop en
hals van de vogel.
Coleoptera (Kevers)
Carabidae (Loopkevers)
Cicindela maritima
Na een paar jaren van afwezigheid, zagen we op 2 mei weer eens een kever lopen op het onbegroeide
westelijke deel van het Huispad.
Broscus cephalotes
6-6 1 Tussen rommel onder huis.
25-6 2 Onder dode Grote Mantelmeeuw, strandwal bij Lichtopstand.
30-6 2 Tussen rommel onder huis.
Ook tussen 8 en 12 september werden enkele exemplaren gezien, maar niet genoteerd.
Bembidion varium
Een algemene, vochtminnende soort, vooral op kleigronden. Zowel op kwelders als langs zoet water.
2-7 5 In Skinnerval bij huis.
Agonum thoreyi
Een algemene soort die vooral voorkomt in rietlanden, op vochtige, vaak kleiige, dichtbegroeide
oevers. De gevangen kevers behoren tot de var. puellum.
2-7 3 In Skinnerval bij huis.
Pseudoophonus rufipes (Aardbeiloopkever)
2-7 Vele 10-tallen (minstens 30) in en bij Skinnerval bij huis.
Dicheirotrichus gustavii
2-7 Vele 10-tallen (minstens 30) in en bij Skinnerval bij huis.
Demetrias monostigma
27-4 1 Onder houten paal bij Bos.
19-5 1 In aangespoeld eikapsel van Wulk.
Hydrophilidae (Spinnende watertorren)
Hydrobius fuscipes (Roodpootwatertor)
Een zeer algemene waterkever die goed kan vliegen en ook regelmatig op licht wordt gevangen.
Nieuw voor Griend.
2-7 1 In Skinnerval bij huis.
Hydrophilus piceus (Spinnende watertor)
2-5 1 Achterlijf aangespoeld Zuidstrand.
Silphidae (Aaskevers)
Necrophorus investigator
10-9 1 In vlinderval bij huis.
61

Thanatophilus sinuatus
16-7 2 Onder niet vers dood jong van Zilvermeeuw of Kleine Mantelmeeuw, bij rietvelden
Noordstrand.
Staphylinidae (Kortschildkevers)
Cafius xantholoma (Strandkortschildkever)
Een algemene soort aan de kust; in zand onder aangespoeld materiaal en zeewier. Nieuw voor Griend.
11-9 1 Loopt rond de hoogwaterlijn op het oostelijke puntje van het schelpenrif op het Noordstrand
145-585).
Ocypus olens
10-9 1 In buitenste vegetatierand van vallei ten noorden van Noorddijk (146-585).
Melyridae
Psilothrix viridicoeruleus (Duinbloemweekschildkever)
19-5 De eerste 10-tallen op bloeiend Biggenkruid. Nadien algemeen.
Elateridae (Kniptorren)
Agriotes lineatus
10-4 2 Onder plank, noordrand Bootpad.
Heteroceridae (Oevergraafkevers)
Heterocerus obsoletus
2-7 1 In Skinnerval bij huis. Een zoutminnende soort.
Coccinellidae (Lieveheersbeestjes)
Coccinella septempunctata en Coccinella undecimpunctata werden ook dit jaar in kleine aantallen
gezien, maar werden niet genoteerd.
Harmonia axyridis (Veelkleurig aziatisch lieveheersbeestje)
Een exoot die is ingevoerd voor de bestrijding van bladluizen. Inmiddels in het grootste deel van
Nederland ingeburgerd. Recent zijn ook de eerste individuen op de Waddeneilanden gezien. De
aantallen op Griend nemen toe.
10-4 1 In huis op raam.
2-6 1 Dood aangespoeld Zuidstrand, oost van Hals.
Myzia oblongoguttata (Gestreept lieveheersbeestje)
De soort leeft op dennenbomen, voornamelijk in het zuiden en oosten van Nederland. Recente
waarnemingen zijn afkomstig van de Veluwe, Utrechtse Heuvelrug en het Noordhollands
Duinreservaat.
Op 25 juli zat een kever op de kleding van Roos Meijering toen zij bij de Palenrijen het eiland op liep.
Het is niet bekend waar de kever is opgepikt.
Anthicidae
Notoxus monoceros (Eenhoornige snoerhalskever)
mei Eind mei ergens op het eiland 1 verzameld.
62

Scarabaeidae (Mestkevers)
Anomala dubia
15-6 1 Noordhaak.
Aphodius rufipes (Roodpootveldmestkever)
De soort wordt vaker in kleine aantallen gevangen, maar niet altijd genoteerd.
10-9 4 In lichtval bij huis.
Chrysomelidae (Haantjes)
Cassida vittata
3-5 3 Onder planken bij huis. Ook later in het seizoen regelmatig in kleine aantallen gevonden
onder aanspoelsel en dode vogels.
Planipennia (Gaasvliegen)
Chrysoperla carnea (Goudoogje)
De eerste twee exemplaren werden in huis gezien op 9 april. Later in deze maand in zeer klein aantal
in de vlinderval op de veranda van het huis. Later in het seizoen zijn waarnemingen van de soort niet
meer bijgehouden.
Siphonaptera (Vlooien)
Siphonaptera spec.
Van een niet nader gedetermineerde vlo vonden we op 11 april twee exemplaren op een vers dode
Roodborst bij huis.
Hymenoptera (Vliesvleugeligen)
Bombus muscorum (Moshommel)
De Moshommel kwam vroeger in het hele land verspreid voor, maar is zeer sterk in aantal afgenomen.
Nu is ze nagenoeg alleen nog te vinden in het Waddengebied en in de Zeeuwse Delta. Inmiddels staat
ze op de Rode Lijst (Peeters et al. 2003) en geldt als bedreigd.
Het aantal waargenomen Moshommels was dit seizoen, in vergelijking met voorgaande jaren, erg
laag. De onderstaande opsomming van waarnemingen is nagenoeg volledig. Alle waarnemingen zijn
gedaan in kilometerhok 146-585, met uitzondering die van 4 juni en 9 september.
2-5 2 Langsvliegend Noorddijk.
28-5 2 Langsvliegend zuidrand Noorddijk.
31-5 1 Vallei noordrand Noorddijk.
1-6 1 Op Melkkruid, kwelder oost van Hals.
1-6 1 Op Vogelwikke, vallei noordrand Noorddijk.
4-6 1 Zuidrand Noorddijk, rondvliegend bij Zeeraket (147-585).
5-6 1 Op Melkkruid, kwelder oost van Hals.
9-6 1 Langsvliegend, zuidrand Noorddijk, oost van Hals.
9-6 1 Op Vlasbekje, vallei noordrand Noorddijk.
4-7 3 Op Vogelwikke, vallei noordrand Noorddijk.
9-9 1 Op Zeemelkdistel, Noorddijk (145-585).
9-9 1 Op Zulte, zuidrand Noorddijk (146-585).
Bombus terrestris/lucorum (Aardhommel/Kleine aardhommel)
Op 1 na konden alle waargenomen aardhommels worden geidentificeerd als Bombus terrestris.
Af en toe werden enkelingen gezien, in iets kleinere aantallen dan de Moshommel. De waarnemingen
zijn niet systematisch genoteerd. Het eerste exemplaar zagen we op 10 april.
63

Colletes halophilus (Schorzijdebij)
De Schorzijdebij is een in Nederland zeldzame bij van het kustgebied. De vliegtijd ligt tussen eind
augustus en eind september. Er wordt voornamelijk gefoerageerd op Zulte (Aster tripolium). De
Schorzijdebij is bekend van de Zeeuwse Delta en het Waddengebied (Terschelling, Schiermonnikoog,
Rottumeroog) (Peeters et al. 1999, Raemakers 2000). Tijdens een excursie in september 2006 werd de
soort ook in aantal op Ameland aangetroffen (K. de Kraker, schriftelijke mededeling).
De Schorzijdebij is sinds september 2003 bekend van Griend (Lutterop & Kasemir 2004).
Hoewel zeldzaam, staat de soort niet op de Rode Lijst (Peeters & Reemer 2003, zeldzaam maar thans
niet bedreigd). Het is echter wel een van de vijf kustsoorten waarvoor Nederland gezien de Europese
verspreiding internationale verantwoording draagt.
Na eerdere tellingen in 2003 en 2006, hebben we ook dit jaar geprobeerd een beeld te krijgen van de
aanwezige nesten van de Schorzijdebij. Daartoe hebben we het eiland van 8 tot en met 12 september
bezocht. In deze periode werden zoveel mogelijk geschikt geachte terreinen afgezocht op de
aanwezigheid van nesten van deze soort.
Het aantal waargenomen Schorzijdebijen viel iets tegen. Mogelijk dat dit werd veroorzaakt door de
weersomstandigheden. Alleen op de Zultevelden in de noordoosthoek van de Baai telden we circa 200
dieren, ongeveer evenveel mannetjes als vrouwtjes. Op de andere locaties met Zulte lagen de aantallen
beduidend lager.
We vonden dit jaar 1206 nesten, ruim meer dan de “enkele honderden” in 2003 en de 655 (schatting
700-800) in 2006. De grootste kolonies bestonden uit 325 nesten (buitenste vegetatierand vallei ten
noorden van de Noorddijk), 301 nesten (Huispad) en 220 nesten (noordoostzijde van de Baai, iets west
van de Kam). Zie figuur 9 voor de ligging van alle kolonies.
Figuur 9. Ligging van de kolonies en aantal nesten per kolonie van de Schorzijdebij op Griend in 2008. De
kolonies zijn geteld in de periode 8 tot en met 12 september 2008.
Omdat soms meerdere honderden nesten op een erg kleine oppervlakte bijeen gevonden kunnen
worden, en een compleet afzoeken van alle mogelijke kolonieplekken niet uitvoerbaar is, moet er altijd
rekening mee worden gehouden dat het aantal werkelijk aanwezige nesten hoger is. Voor 2008
schatten we het totale aantal nesten op 1250-1300.
64

Daarmee lijkt de Schorzijdebij een permanente bewoner van Griend te zijn. Ook is het aannemelijk dat
de aantallen in de periode 2003-2008 zijn toegenomen, hoewel minder sterk dan de getallen doen
vermoeden. Met name in 2003 en 2006 zal het aantal nesten namelijk enigszins onderschat zijn.
Wanneer de soort zich hier heeft gevestigd is onbekend. Er zijn geen meldingen van vóór 2003, maar
het is niet onmogelijk dat de soort hier ook toen al voorkwam.
Nog zeldzamer dan de Schorzijdebij zelf, is de Schorviltbij (Epeolus tarsalis), die als Koekoeksbij bij
eerstgenoemde parasiteert. Deze Schorviltbij is recent op enkele plaatsen in de Zeeuwse Delta
aangetroffen, maar op Griend (nog) niet gesignaleerd.
Trichoptera (Kokerjuffers)
In Nederland zijn 180 soorten Kokerjuffers vastgesteld, waarvan er 24 na 1950 niet meer zijn
gevonden (Higler 2005).
Van voor 2002 is van Griend slechts 1 kokerjuffer-waarneming bekend. Op 14 april 1994 vond Harry
Smit een larve van Limnephilus affinis in een duinvalleitje bij huis (schriftelijke mededeling B.
Higler).
Kokerjuffers zijn door ons op Griend slechts incidenteel verzameld. Zowel het aantal aanwezige
soorten als ook de aantallen per soort kunnen dan ook groter zijn dan hier weergegeven.
In alle gevallen gaat het om imago’s. Op het eiland zijn geschikte (zoet)watermilieus die geschikt zijn
voor de voortplanting zeer schaars of afwezig.
In de periode 2002-2007 hebben we 13 soorten op Griend gevonden, waarvan er vier op de Rode Lijst
staan. De vangsten zijn voornamelijk in en bij de lichtval (Skinnerval) bij huis gedaan.
Dit seizoen werd alleen gericht op nieuwe soorten verzameld. Dit leverde zes soorten op, waarvan drie
nieuw voor Griend. Een van de nieuwe soorten, Stenophylax permistus, staat op de Rode Lijst.
Ecnomidae
Ecnomus tenellus
Een zeer algemene soort, met op de Waddeneilanden alleen recente waarnemingen van Texel. Nieuw
voor Griend.
2-7 1 Vrouw in lichtval bij huis.
Hydroptilidae
Agraylea sexmaculata
Een algemene soort, waarvan de larven in allerlei stilstaande en langzaam stromende wateren leven.
Van de Waddeneilanden alleen bekend van Texel. Nieuw voor Griend.
2-7 1 Man in lichtval bij huis.
Limnephilidae
Limnephilus affinis
De meest waargenomen kokerjuffer op Griend. Ook dit jaar werd de soort regelmatig gezien. De data
hieronder betreffen alleen verzamelde dieren.
9-5 1 Vrouw in lichtval bij huis (er zijn er meer).
28-5 1 Man in lichtval bij huis.
Limnephilus auricula
Een minder algemene soort, die ook al in 2006 door ons werd gevangen.
6-5 1 Vrouw in huis.
65

Limnephilus binotatus
Een vrij zeldzame soort van venige wateren, die na de jaren zeventig van de vorige eeuw
waarschijnlijk sterk achteruit is gegaan. Op de Waddeneilanden alleen een recente waarneming van
Texel en een oude van Terschelling. Staat op de Rode Lijst (kwetsbaar).
2-7 2 Vrouwen verzameld van totaal minstens 4 exemplaren in lichtval bij huis.
Stenophylax permistus
Een (vrij) zeldzame soort die niet bekend is van de waddeneilanden, Friesland en Groningen. Staat op
de Rode Lijst (bedreigd). De larven leven in tijdelijke beekjes. De adulten zijn goede vliegers. Nieuw
voor Griend.
31-5 1 Vrouw, vliegt ’s avonds rond in huis.
Lepidoptera (Vlinders)
Voor zover ons bekend, bestaat er van Griend alleen een goed beeld van de dagvlinders (Hoentjen &
Meijering 1994). Van de nachtvlinders is op enkele incidentele waarnemingen na, nagenoeg niets
bekend. Sinds we ons vanaf 2002 vrij intensief bezig houden met de nachtvlinderfauna van het eiland,
zijn er nu totaal 252 vlindersoorten bekend van Griend. Daarvan behoren 121 soorten tot de micronachtvlinders,
21 soorten tot de dagvlinders en 110 soorten tot de macro-nachtvlinders.
Na zeven seizoenen beginnen we een redelijk goed beeld te krijgen van de vlinderfauna van Griend.
Daarbij moet echter bedacht worden dat het bewakingsseizoen eindigt voor de hoofdvliegtijd (eind juli
– eind augustus) van veel vlindersoorten. Ook de soorten die in de herfst en het vroege voorjaar
vliegen worden gemist. Het werkelijke aantal aanwezige soorten zal daardoor zeker hoger zijn.
Veel nachtvlinders werden gevangen op licht. In voorgaande jaren werd hiervoor gebruik gemaakt van
een 12 volt Heath-vlinderval, met een 6W “actinic” UV-lamp. Dit seizoen werd alleen gewerkt met
een koffermodel Skinnerval met een 125W HPL-lamp (230 volt), waarin de dieren, evenals in de
andere val, levend gevangen werden. Deze opstelling werd dit jaar alleen op de balustrade van het huis
gebruikt.
Micro nachtvlinders
Nadat het eiland in 1938 en 1991 door microlepidopterologen was bezocht waren er van Griend acht
soorten micro’s bekend (Kuchlein 1993). De eerste exemplaren van Coleophora deviella en
Coleophora salicorniae in Nederland werden in de periode 1936 - 1938 op Griend gevangen.
Tabel 13 geeft een volledig overzicht van alle ons bekende micro-waarnemingen. Hier zijn ook
aanvullingen opgenomen van de lijsten in de rapporten van voorgaande jaren (2002 t/m 2007).
Naamgeving, soortvolgorde en nummers in de tabel corresponderen met die in Kuchlein & De Vos
(1999).
Voor 2008 zijn tot dusverre 38 soorten op naam gebracht, waarvan 9 nieuw zijn voor Griend. Een
groot aantal verzamelde exemplaren dient nog nader onderzocht te worden.
Het totale aantal soorten micro’s, bekend van Griend, komt daarmee op 121. Dit is 9% van de in
Nederland voorkomende soorten (n=1370, Kuchlein 1993). In tabel 13 staan de soorten, waarvan
zeker is (door vondsten van mijnen, eieren, rupsen en/of poppen) dat ze zich in de periode 2002 –
2008 op het eiland hebben voortgeplant, vet gedrukt.
66

soort nummer Kuchlein
1993
67
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Tinea pellionella 0168 +
Tinea dubiella 0169 +
Niditinea fuscella 0175 + + + + +
Monopis laevigella 0177 + + + + +
Monopis obviella 0179 + +
Monopis monachella 0182 + + + + + + +
Whittleia retiella 0204 + +
Bucculatrix maritima 0217 + + + +
Yponomeuta evonymella 0318 + + + +
Yponomeuta rorrella 0322 +
Ochsenheimeria taurella f. mediopectinellus 0379 + +
Plutella xylostella 0382 + + + + + +
Agonopterix heracliana 0412 +
Agonopterix subpropinquella 0428 +
Depressaria daucella 0437 + +
Depressaria pastinacella 0439 + +
Endrosis sarcitrella 0464 +
Hofmannophila pseudospretella 0465 + + + + + +
Elachista maculicerusella 0507 +
Elachista argentella 0508 + + + + + +
Goniodoma limoniella 0537 + +
Coleophora taeniipennella 0609 + +
Coleophora asteris 0614 +
Coleophora saxicolella 0615 + +
Coleophora sternipennella 0616 + +
Coleophora versurella 0617 + + +
Coleophora vestianella 0618 +
Coleophora atriplicis 0619 +
Coleophora deviella 0620 + + + +
Coleophora adspersella 0632 +
Coleophora clypeiferella 0634 +
Coleophora salicorniae 0636 + + +
Mompha epilobiella 0652 + + + +
Oegoconia bacescui 0675 + + + + +
Chrysoestia drurella 0684 +
Chrysoestia sexguttella 0685 + +
Isophryctis striatella 0687 +
Monochroa tertagonella 0698 +
Monochroa palustrella 0702 + + + + +
Bryotropha senectella 0715 + +
Bryotropha affinis 0718 +
Teleiodes fugitivella 0731 +
Chionodes distinctella 0758 +
Chionodes fumatella 0760 +
Scrobipalpa salinella 0773 + + + +
Scrobipalpa instabilella 0774 + + +
Scrobipalpa obsoletella 0775 + +
Scrobipalpa nitentella 0776 + + + + +
Caryocolum marmorea 0784 + + + +
Caryocolum blandulella 0787 +
Brachmia inornatella 0813 +
Helcystogramma lutatella 0814 +
Phalonidia affinitana 0854 + + + +
Gynnidimorpha vectisana 0855 + + +
Agapeta hamana 0859 + +
Aethes smeathmanniana 0869 +
Tortrix viridana 0892 +
Cnephasia stephensiana 0927 +
Cnephasia longana 0932 + + +
Archips podana 0944 +
Archips xylosteana 0946 +
Pandemis cerasana 0957 +
Clepsis spectrana 0969 + + + +
Bactra lancealana 0977 + +

soort nummer Kuchlein
1993
68
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Bactra furfurana 0978 + + +
Apotomis semifasciana 1000 +
Argyroploce schulziana 1016 +
Celypha striana 1023 +
Lobesia abscisana 1033 + +
Epinotia abbreviana 1057 +
Gypsonoma dealbana 1085 +
Epiblema roborana 1096 +
Eucosma cana 1111 + + + + + +
Eucosma obumbratana 1112 + + + + + +
Eucosma lacteana 1115 + +
Eucosma tripoliana 1118 + + +
Eucosma campoliliana 1121 +
Spilonota ocellana 1123 +
Cydia splendana 1167 +
Anthophila fabriciana 1204 +
Agdistis bennetii 1216 + +
Platyptilia calodactyla 1228 +
Pterophorus pentadactyla 1239 + +
Aphomia zelleri 1256 + + + + +
Synaphe punctalis 1259 +
Orthopygia glaucinalis 1260 +
Pyralis farinalis 1261 + + +
Aglossa pinguinalis 1263 +
Endotricha flammealis 1264 + +
Sciota adelphella 1274 +
Dioryctria abietella 1278 + + +
Pyla fusca 1286 + +
Myelois circumvoluta 1301 + + + +
Gymnancyla canella 1303 + + +
Nyctegretis lineana 1309 +
Phycitodes binaevella 1315 + + + + + + +
Phycitodes saxicola 1317 + + +
Ephestia elutella 1322 +
Anerastia lotella 1325 + + +
Scoparia ambigualis 1328 + + + +
Eudonia mercurella 1334 + + + +
Witlesia pallida 1335 + + + + +
Chilo phragmitella 1338 + + +
Chrysoteuchia culmella 1341 + + + + + + +
Crambus ericella 1345 +
Crambus lathoniellus 1347 + + + + + + +
Crambus perlella 1349 + + + + + + +
Agriphila straminella 1355 + + + + +
Agriphila geniculea 1356 + +
Catoptria pinella 1359 +
Catoptria margaritella 1360 +
Pediasia aridella 1368 + + + + + +
Schoenobius gigantella 1371 +
Schoenobius forficella 1372 +
Evergestis extimalis 1386 +
Pyrausta despicata 1391 +
Loxostege sticticalis 1395 +
Ostrinia nubilalis 1402 + + + + + +
Phlyctaenia perlucidalis 1406 +
Nomophila noctuella 1421 + + +
Pleuroptya ruralis 1426 + +
Totaal aantal soorten 8 32 35 29 44 67 48 38
Tabel 13. Microlepidoptera van Griend.

Hieronder volgt een korte beschrijving van bijzondere waarnemingen en nieuw gevonden soorten. De
gegevens zijn ontleend aan Kuchlein (1993), tenzij anders vermeld.
Coleophora asteris
Onlangs kon een vrouwtje, dat op 10 juni 2007 in de vlinderval bij huis werd gevangen, aan de hand
van een genitaalpreparaat worden gedetermineerd als Coleophora asteris. Het is een soort van
zoutmoerassen, waar de larven leven op Zulte (Aster tripolium). Het is een zeldzame soort, die
voornamelijk in de Zeeuwse Delta wordt gevonden. Ook van het Waddengebied zijn enkele meldingen
bekend. Nieuw voor Griend.
Coleophora clypeiferella
Op 21 juli 2007 werden twee mannetjes verzameld in de lichtval bij huis. Inmiddels is het door
genitaalonderzoek komen vast te staan dat het om deze zeldzame soort gaat, die voornamelijk in de
zuidelijke helft van het land wordt gevonden. Er zijn slechts enkele 10-tallen vondsten bekend. De
larven leven op Melganzenvoet. Nieuw voor Griend.
Pandemis cerasana
Op 8 juni zat een vlinder in de Skinnerval bij huis. Een algemene soort waarvan de rupsen op een
grote verscheidenheid aan loofbomen leven. Nieuw voor Griend.
Argyroploce schulziana
Op 28 mei zat een vlinder in de Skinnerval bij huis. Een minder algemene soort, die voornamelijk in
Drenthe en op de Veluwe wordt gevonden. Ook bekend van onder meer Terschelling. De rupsen leven
op Struikhei en Kleine veenbes. Nieuw voor Griend.
Celypha striana
Op 30 juni zat een vlinder in de Skinnerval bij huis. Een algemene soort van graslanden. De rupsen
boren in de wortels van Paardenbloem en Smalle weegbree. Nieuw voor Griend.
Gypsonoma dealbana
Op 2 juli zat een vlinder in de Skinnerval bij huis. Een algemene soort waarvan de larven op
verschillende soorten loofbomen leven. Nieuw voor Griend.
Eucosma campoliliana
Op 2 juli zat een vlinder in de Skinnerval bij huis. Een vrij algemene soort, voornamelijk langs de
kust. De rupsen van deze bladroller leven op Jacobskruiskruid. Nieuw voor Griend.
Ephestia elutella
Op 15 juli 2007 vingen we een mannetje in de Skinnerval bij huis. Het is een vrij algemene soort; de
rupsen leven van een bonte verscheidenheid aan voorraden en opgeslagen materialen, waaronder
cacao en tabak. Nieuw voor Griend.
Crambus ericella
Op 2 juli zat een vlinder in de Skinnerval bij huis. Het is een niet algemene soort van de hogere delen
van het vasteland. Op de Waddeneilanden alleen op Terschelling en Texel. De larven leven op
grassoorten die niet bekend zijn van Griend, zoals Buntgras, Bochtige smele en Schapengras. Nieuw
voor Griend.
Schoenobius forficella
Op 30 juni zat een (bleke) vlinder in de Skinnerval bij huis. Een algemene soort van moerassige
gebieden met Riet, een van de belangrijkste waardplanten. Nieuw voor Griend.
69

Evergestis extimalis
Op 8 september zat een vlinder in de Skinnerval bij huis. Het is een vrij algemene soort, die
voornamelijk in de zuidelijke helft van het land voorkomt. De rupsen leven op allerlei soorten
kruisbloemen. Nieuw voor Griend.
Pyrausta despicata
Op 22 juli vingen we een vlinder in de Skinnerval bij huis. Een vrij algemene soort, die verspreid over
het land voorkomt. De rupsen leven op weegbree-soorten. Nieuw voor Griend.
Dagvlinders
Er werden dit seizoen 12 soorten dagvlinders waargenomen. Het totale aantal soorten dagvlinders,
bekend van Griend, bedraagt 21 (Hoentjen & Meijering 1994, Lutterop & Kasemir 2003 t/m 2008).
2008 Was voor de dagvlinders van Griend geen goed jaar. Er werden relatief weinig soorten gezien, en
ook de aantallen per soort waren laag. Het zeer droge voorjaar zal hier mede verantwoordelijk voor
zijn geweest.
Zo was de Atalanta dit seizoen erg schaars. De eerste vlinder zagen we pas op 26 juni.
Eind juli werden vrij grote aantallen geteld van Distelvlinder (21 op 28 juli) en Dagpauwoog (28 op 28
juli). 28 Juli was ook de dag waarop een Resedawitje werd gezien in de Zeeraket-vegetatie langs de
westzijde van het Huispad.
Er werden geen voortplantingsactiviteiten of rupsen gezien.
Tabel 14 geeft de maandmaxima van de waargenomen soorten (alleen imago’s). Het betreft hier
werkelijk getelde aantallen; er is dus geen gebruik gemaakt van extrapolaties.
In deze tabel zijn ook de vlinderwaarnemingen van Ben Hoentjen c.s. in de periode 25 juli tot en met 8
augustus verwerkt.
soort eerste datum totaal aantal waarneemdagen apr mei jun jul aug sep
Zwartsprietdikkopje 1-7 20 0 0 0 21 5 2
Groot koolwitje 23-4 6 1 1 0 2 0 1
Klein koolwitje 23-4 41 1 8 1 8 9 8
Klein geaderd witje 9-9 1 0 0 0 0 0 1
Resedawitje 28-7 1 0 0 0 1 0 0
Kleine vuurvlinder 10-7 2 0 0 0 1 0 1
Icarusblauwtje 31-7 3 0 0 0 1 1 0
Bruin zandoogje 5-7 1 0 0 0 1 0 0
Atalanta 26-6 9 0 0 1 3 1 2
Distelvlinder 31-5 18 0 1 3 21 1 0
Dagpauwoog 26-7 8 0 0 0 28 2 0
Kleine vos 23-4 13 1 2 2 2 0 4
Tabel 14. Maandmaxima dagvlinders (alleen imago’s) op Griend, 9 april t/m 8 augustus & 8 t/m 12 september
2008.
Macro nachtvlinders
Op Griend is waarschijnlijk niet eerder uitgebreid naar macro-nachtvlinders gekeken. In de voorlopige
atlas van de dagactieve nachtvlinders van Nederland (Groenendijk et al. 1999) wordt alleen het
voorkomen van de Gamma-uil (Autographa gamma) op Griend genoemd (in de periode voor 1950).
Ook Brouwer et al. (1950) noemen alleen deze soort voor de periode 1936-1938.
70

De lijst voor 2008 telt tot dusverre 71 soorten. Daarvan zijn 14 soorten nieuw voor Griend. Het is
verleidelijk om de toename van het aantal soorten toe te schrijven aan de nieuwe vanglamp, maar
zeker is dit niet.
Het totale aantal waargenomen soorten op Griend bedraagt nu 110. In tabel 15 staan de soorten,
waarvan zeker is (door vondsten van rupsen of uit rupsen en/of poppen uitgekweekte vlinders) dat ze
zich in de periode 2002 – 2008 op het eiland hebben voortgeplant, vet gedrukt. In werkelijkheid zal dit
aantal veel groter zijn, aangezien slechts terloops naar rupsen is gezocht.
De wetenschappelijke namen, soortvolgorde en nummers in de tabel corresponderen met die in
Kuchlein & De Vos (1999). De Nederlandse namen, evenals de gegevens over het voorkomen in
Nederland, zijn ontleend aan Waring et al. (2006).
soort nummer 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Malacosoma castrensis Heideringelrups 1436 +
Lasiocampa trifolii Kleine hageheld 1437 + +
Euthrix potatoria Rietvink 1441 + +
Mimas tiliae Lindepijlstaart 1452 +
Agrius convolvuli Windepijlstaart 1455 + +
Macroglossum stellatarum Kolibrievlinder 1463 + +
Chiasmia clathrata Klaverspanner 1606 +
Crocallis elinguaria Kortzuiger 1628 +
Bupalus piniaria Dennenspanner 1661 +
Cabera exanthemata Bruine grijsbandspanner 1663 +
Scopula emutaria Witroze stipspanner 1715 + + + +
Idaea dimidiata Vlekstipspanner 1726 +
Idaea aversata Grijze stipspanner 1730 + +
Xanthorhoe fluctuata Zwartbandspanner 1751 + + + + + + +
Camptogramma bilineata Gestreepte goudspanner 1759 + + + + + + +
Pelurga comitata Kajatehoutspanner 1764 +
Eulithis pyraliata Gele agaatspanner 1771 +
Chloroclysta siterata Papegaaitje 1774 +
Thera obeliscata Naaldboomspanner 1781 +
Hydriomena impluviata Groenbandspanner 1790 +
Eupithecia linariata Vlasbekdwergspanner 1825 + + + + + +
Eupithecia centaureata Zwartvlekdwergspanner 1835 + + + + + + +
Eupithecia succenturiata Witvlakdwergspanner 1849 +
Gymnoscelis rufifasciata Zwartkamdwergspanner 1866 +
Clostera pigra Donkere wapendrager 1891 +
Furcula furcula Kleine hermelijnvlinder 1896 + +
Pheosia tremula Brandvlerkvlinder 1908 +
Simyra albovenosa Kleine rietvink 1935 + + + + + +
Callistege mi Mi-vlinder 1961 + + + + + +
Scoliopteryx libatrix Roesje 1964 +
Diachrysia chrysitis Koperuil 1975 +
Plusia festucae Goudvenstertje 1978 +
Autographa gamma Gamma-uil 1980 + + + + + + +
Chrysodeixis chalcites Turkse uil 1986 +
Abrostola triplasia Donker brandnetelkapje 1988 + +
Protodeltote pygarga Donkere marmeruil 1991 + +
Deltote bankiana Zilverstreep 1994 +
Cucullia umbratica Grauwe monnik 2001 + +
Cucullia asteris Astermonnik 2003 + + + + +
Amphipyra tragopoginis Boksbaardvlinder 2011 + +
Caradrina morpheus Morpheusstofuil 2026 +
Hoplodrina octogenaria Gewone stofuil 2029 +
Hoplodrina ambigua Zuidelijke stofuil 2032 + + + +
Thalpophila matura Geelvleugeluil 2041 +
Trachea atriplicis Meldevlinder 2042 + +
Phlogophora meticulosa Agaatvlinder 2044 + + + +
Parastichtis ypsillon Wilgenschorsvlinder 2053 +
Xanthia gilvago Iepengouduil 2064 +
Lithophane semibrunnea Bruine essenuil 2090 +
Apamea monoglypha Graswortelvlinder 2109 + + + + + + +
71

soort nummer 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Apamea crenata Variabele grasuil 2112 + +
Apamea remissa Grauwe grasuil 2118 + + +
Oligia fasciuncula Oranjegeel halmuiltje 2128 + +
Mesoligia furuncula Zandhalmuiltje 2129 + + + +
Mesapamea secalis Halmrupsvlinder 2131 + + + + + +
Luperina testacea Gewone grasuil 2135 + + +
Rhizedra lutosa Herfst-rietboorder 2137 + + +
Hydraecia micacea Aardappelstengelboorder 2141 + + +
Celaena leucostigma Gele-lisboorder 2146 + + + + + + +
Archanara neurica Witkraagrietboorder 2150 +
Arenostola phragmitidis Egale rietboorder 2155 + + + +
Chortodes elymi Zandhaverboorder 2159 + + + + + +
Chortodes brevilinea Stippelrietboorder 2160 +
Discestra trifolii Spurrie-uil 2162 + +
Lacanobia oleracea Groente-uil 2166 + + + + + + +
Lacanobia suasa Variabele w-uil 2169 + + + +
Sideridis albicolon Tandjesuil 2180 + +
Melanchra pisi Erwtenuil 2183 +
Mamestra brassicae Kooluil 2184 + +
Mythimna straminea Spitsvleugelgrasuil 2195 + + +
Mythimna impura Stompvleugelgrasuil 2196 + + + + + +
Mythimna pallens Bleke grasuil 2197 + + +
Mythimna comma Komma-uil 2200 +
Mythimna litoralis Helmgrasuil 2202 +
Orthosia gothica Nunvlinder 2208 +
Orthosia gracilis Sierlijke voorjaarsuil 2214 +
Cerapteryx graminis Bonte grasuil 2218 + + + +
Tholera cespitis Donkere grasuil 2219 + +
Axylia putris Houtspaander 2222 + +
Ochropleura plecta Haarbos 2223 + + + +
Diarsia rubi Gewone breedvleugeluil 2227 + +
Noctua pronuba Huismoeder 2228 + + + + + + +
Noctua comes Volgeling 2230 + + + + +
Noctua fimbriata Breedbandhuismoeder 2231 + + + + +
Noctua janthina Kleine breedbandhuismoeder 2232 + +
Noctua interjecta Kleine huismoeder 2234 + + + + +
Lycophotia porphyrea Granietuil 2236 +
Rhyacia simulans Bruine grasuil 2237 + + +
Xestia c-nigrum Zwarte-c-uil 2244 + + + + +
Xestia xanthographa Vierkantvlekuil 2250 + + +
Euxoa tritici Graanworteluil 2264 + + + +
Agrotis ripae Duinworteluil 2267 + + + +
Agrotis puta Puta-uil 2268 + + +
Agrotis ipsilon Grote worteluil 2269 + + + + +
Agrotis exclamationis Gewone worteluil 2271 + + + + + +
Agrotis segetum Gewone velduil 2273 + +
Euproctis chrysorrhoea Bastaardsatijnvlinder 2285 + + + + + +
Leucoma salicis Satijnvlinder 2288 +
Nola aerugula Licht visstaartje 2295 +
Nycteola revayana Variabele eikenuil 2296 + + +
Earias clorana Kleine groenuil 2300 + + + + +
Thumatha senex Rondvleugelbeertje 2303 +
Pelosia obtusa Klein muisbeertje 2307 +
Atolmis rubricollis Zwart beertje 2308 + +
Eilema complana Streepkokerbeertje 2313 + + + + + +
Eilema pygmaeola Klein kokerbeertje 2314 + + + + + +
Phragmatobia fuliginosa Kleine beer 2321 + + + + + +
Spilosoma lubricipeda Witte tijger 2324 + + + +
Arctia caja Grote beer 2329 + + + + + + +
Tyria jacobaeae Sint-jacobsvlinder 2334 + + + + + + +
Totaal 25 35 36 39 52 68 71
72

Tabel 15. Macro nachtvlinders van Griend. Van de vet weergegeven soorten is bekend dat zij zich in de periode
2002-2008 op het eiland hebben voortgeplant.
Hieronder volgt een korte beschrijving van enkele bijzondere waarnemingen en/of (nieuwe) soorten.
Lasiocampa trifolii (Kleine hageheld)
Op 4 juli liep een volgroeide rups op het Huispad ter hoogte van het Bos. Vorig seizoen hebben we in
deze omgeving een aantal eieren rondgestrooid, die door de beide vrouwtjes in de val bij de rietvelden
op het Noordstrand waren gelegd.
Crocallis elinguaria (Kortzuiger)
Op 22 juli zat er een Kortzuiger in de Skinnerval bij huis. Het is een gewone soort die verspreid over
het land voorkomt. De rupsen leven op diverse struiken, met name vlier en klimop. Nieuw voor
Griend.
Eulithis pyraliata (Gele agaatspanner)
Een exemplaar van deze gele spanner vonden we op 23 juni in de Skinnerval bij huis. Het is een vrij
gewone soort die verspreid over het land voorkomt, met de meeste waarnemingen in de duinen. De
rupsen voeden zich met diverse soorten walstro. Nieuw voor Griend.
Chloroclysta siterata (Papegaaitje)
Op 21 september fotografeerde Dick Schermer deze nieuwe soort voor Griend, die hij aantrof op een
meetpaal op de kwelder. Het is een zeldzame soort die verspreid over het land voorkomt.
Waarnemingen uit het uiterste noordwesten van het land (inclusief de Waddeneilanden) waren nog
niet bekend. Door ons zelf werd op 14 september 2001 een exemplaar op Rottumeroog verzameld. De
rupsen leven op verschillende soorten loofbomen, met een voorkeur voor eiken.
Pheosia tremula (Brandvlerkvlinder)
Twee vlinders zaten op 10 mei in de Skinnerval bij huis. Het is een vrij gewone soort die verspreid
over het hele land voorkomt. De rupsen leven op populier, wilg en berk. Nieuw voor Griend.
Scoliopteryx libatrix (Roesje)
De soort werd zowel op 9 mei (1) als op 1 juli (2) aangetroffen in de Skinnerval bij huis. Het Roesje is
een gewone soort die verspreid over het hele land voorkomt. De rupsen leven op wilg en populier.
Nieuw voor Griend.
Diachrysia chrysitis (Koperuil)
Op 10 september zat een Koperuil in de Skinnerval bij huis. Het betrof de nominaatvorm met een
ononderbroken donkere middenband over de vleugel. Een in Nederland heel gewone soort die
verspreid over het hele land voorkomt. De rupsen leven op allerlei kruidachtige planten, die deels ook
op Griend voorkomen. Nieuw voor Griend.
Plusia festucae (Goudvenstertje).
Op 10 september vonden we twee vlinders in de Skinnerval bij huis, op 11 september één. Het is een
in Nederland gewone soort, die verspreid over het hele land voorkomt. Hij heeft een voorkeur voor
vochtige plaatsen. De rupsen leven onder meer op diverse zeggesoorten. Nieuw voor Griend.
Chrysodeixis chalcites (Turke uil)
De Turkse uil is in 1976 voor het eerst in Nederland waargenomen. Hij wordt regelmatig aangetroffen
in verwarmde kassen, maar staat ook te boek als trekvlinder vanuit Zuid-Europa. Op 28 mei troffen
we een vlinder aan in de Skinnerval bij huis. De rupsen leven op een grote verscheidenheid aan
kruidachtige planten. Nieuw voor Griend.
73

Hoplodrina octogenaria (Gewone stofuil)
Omdat de Gewone stofuil niet altijd eenvoudig is te onderschiden van andere Hoplodrina-soorten, kan
de soort in het verleden gemist zijn. Op 30 juni zaten er evenwel twee duidelijke octogenaria in de
Skinnerval bij huis. Op 1 juli waren dit er vier, en op 2 juli 1. Het is een gewone soort die verspreid
over het hele land voorkomt. De rupsen voeden zich met met diverse kruidachtige planten. Nieuw
voor Griend.
Lithophane semibrunnea (Bruine essenuil)
De eerste nachtvlinder in de Skinnerval dit seizoen, op 9 april, was tevens een nieuwe soort voor
Griend. De Bruine essenuil is een zeldzame soort in Nederland, en kan verspreid over het hele land
worden waargenomen. De rupsen leven op Gewone es, mogelijk ook op Eik en Sleedoorn.
Mesapamea secalis (Halmrupsvlinder)
Deze soort is op uiterlijke kenmerken veelal niet te onderscheiden van Mesapamea didyma. Aangezien
we nog geen zekere didyma op Griend hebben aangetroffen, worden beide soorten hier onder de
verzamelnaam M. secalis gepresenteerd.
Lacanobia suasa (Variabele w-uil)
Evenals vorig jaar werd ook nu een rups gevonden. Op 9 september liep deze door kaal zand aan de
buitenrand van de pionierduintjes ten noorden van de rietvelden op het Noordstrand (145,92-585,34).
De volgende dag begon hij zich te verpoppen. Aan de hand van een foto kon de rups op naam worden
gebracht door Jeroen Voogd.
Mythimna pallens (Bleke grasuil)
Van deze soort vonden we dit jaar voor het eerst een rups. Deze zat onder een plank op de
noordhelling van de Noorddijk (146,24-585,24). Begin juni kwam de vlinder uit.
Mythimna comma (Komma-uil)
Op 23 juni zat er een Komma-uil in de Skinnerval bij huis. Het is een gewone soort die verspreid over
het hele land voorkomt. De rupsen leven van diverse grassen. Nieuw voor Griend.
Orthosia gothica (Nunvlinder)
Een erg afgevlogen vlinder zat op 27 april in de Skinnerval bij huis. In Nederland is het een gewone
soort die verspreid over het hele land voorkomt. De rupsen leven op een groot aantal verschillende
soorten kruiden, struiken en bomen. Nieuw voor Griend.
Orthosia gracilis (Sierlijke voorjaarsuil)
Op 25 april zat een exemplaar van deze voorjaarsuil in de Sinnerval bij huis. De soort is alleen in het
westen van het land vrij gewoon, elders komt hij locaal voor. De rupsen leven op diverse kruiden,
struiken en bomen. Een nieuwe soort voor Griend.
Euproctis chrysorrhoea (Bastaardsatijnvlinder)
In april bevonden zich twee bewoonde spinselnesten in de rozenstruiken langs de Zuidbak. Samen
herbergden ze circa 70 rupsen. Voor het eerst werden ook spinselnesten (vier) gevonden op de
rozenstruiken op de Noorddijk (146-585). Op 8 september vonden we twee nieuwe spinselnesten in
de rozenstruiken langs de Zuidbak.
Leucoma salicis (Satijnvlinder)
Een niet meer erg fris ogend mannetje Satijnvlinder zat op 6 juni op het Noordstrand bij de rietvelden.
De soort is zeldzaam, en komt verspreid over het hele land voor. Alleen in de duinen is hij minder
zeldzaam. De rupsen leven op populieren en wilgen. Nieuw voor Griend.
74

Diptera (Muggen en Vliegen)
Nematocera (Muggen)
Bibionidae (Zwarte vliegen)
Dit zijn de soms massaal in het voorjaar (april, mei) zwermende op vliegen lijkende zwarte muggen,
die ten onrechte ook wel Maartse vliegen worden genoemd. Ook op Griend meerdere malen in aantal
gezien. Het gaat tot dusverre om de volgende twee soorten. Beide soorten zijn in Nederland zeer
algemeen.
Bibio marci
17-4 Minstens 7 mannetjes bij het Bos.
23-4 5 Langs Bootpad, 5 bij huis en 10 bij Bos, waarvan 1 paar in copula.
4-5 1 Op schelpenrif Noordstrand.
Dilophus febrilis
De soort is hier meestal beduidend minder algemeen dan Bibio marci, maar dit seizoen zijn de rollen
omgedraaid.
4-5 Massaal dood aangespoeld, Noordstrand omgeving Oostpunt. Voorzichtige schatting – circa 2
miljoen exemplaren.
10-5 Honderden op Noorddijk (146-585).
11-5 Massaal binnenvliegend; ook het Griltje zit er vol mee.
Brachycera (Vliegen)
Tabanidae (Dazen)
Haematopota pluvialis (Gewone regendaas)
Na een toename van de aantallen vanaf 2005, bleef de overlast van stekende vrouwtjes dit seizoen
beperkt. Dit zal samenhangen met de droogte, aangezien de larven zich ontwikkelen in vochtige
grond.
De eerste Regendaas, een mannetje, zagen we dit jaar op 2 juli. Daarna werd tussen 5 en 15 juli drie
keer een steekpoging van een vrouwtje verijdeld.
Ook werden drie vrouwtjes genoteerd tussen 9 en 11 september.
Nemotelus notatus
21-7 1 Vrouwtje in huis; het enige exemplaar dat we dit seizoen zagen.
Asilidae (Roofvliegen)
Philonicus albiceps (Zandroofvlieg)
Het eerste genoteerde exemplaar van dit seizoen zat op 15 juni op de Noordhaak. Daarvoor was tussen
10 en 15 juni al een Zandroofvlieg gezien op het Huispad. Vervolgens overal in (vrij) kleine aantallen
aangetroffen. Ook meerdere copula’s.
Syrphidae (Zweefvliegen)
Tot en met 2001 waren er 19 soorten zweefvliegen bekend van Griend. Brouwer et al. (1950) noemen
9 soorten voor de periode 1936-1938. De Voorlopige atlas van de Nederlandse zweefvliegen (NJN
1998) vermeldt 13 soorten zweefvliegen voor Griend. Barendregt (1991) voegt daar nog zes soorten
aan toe.
In de seizoenen 2002 tot en met 2007 vonden wij 16 nieuwe soorten. Daarmee komt het totale aantal
soorten, bekend van Griend, op 35 (Tabel 16).
Evenals 2007 was ook 2008 een vrij slecht seizoen voor zweefvliegen. Er werden slechts 8 soorten
gezien (er moeten echter nog een aantal dieren gedetermineerd worden), de meeste daarvan in (zeer)
75

kleine aantallen. Melangyna cincta is een nieuwe soort voor het eiland, waarmee het totale aantal
soorten uitkomt op 36.
soort
Brouwer et al. NJN
1950
1998
1936-1938 voor 1950-
1950 1980
76
Barendregt
1991
2002-2005 2006 2007 2008
Episyrphus balteatus + + + + + + +
Eristalinus aeneus + + +
Eristalis abusiva + +
Eristalis horticola +
Eristalis pertinax + + + + +
Eristalis tenax + + + +
Eupeodes corollae + + + + + + +
Eupeodes lapponicus + +
Eupeodes latifasciatus + +
Eupeodes lundbecki +
Eupeodes luniger + + +
Helophilus hybridus +
Helophilus pendulus + + +
Helophilus trivittatus + + + + + + +
Melangyna cincta +
Melanostoma mellinum + + +
Melanostoma scalare + +
Meliscaeva auricollis + + +
Parasyrphus punctulatus +
Platycheirus albimanus +
Platycheirus angustatus +
Platycheirus clypeatus + +
Platycheirus fulviventris +
Platycheirus manicatus +
Platycheirus peltatus + +
Platycheirus scambus + +
Platycheirus scutatus +
Pyrophaena granditarsa +
Scaeva pyrastri + + + + + +
Scaeva selenitica + + +
Sphaerophoria rueppelli + + +
Sphaerophoria scripta + + + + + +
Syritta pipiens + +
Syrphus ribesii + + +
Syrphus torvus + +
Syrphus vitripennis + + +
Aantal soorten 9 2 11 17 17 14 8 8
Tabel 16. Zweefvliegen van Griend.
Hieronder volgt een korte beschrijving van enkele bijzondere waarnemingen en/of soorten.
Eristalinus aeneus
Op 10 april zat het eerste exemplaar te zonnen op een kaal stuk zand bij het kleidepot van de
zuidelijke Huisdijk. Daarna tot en met 3 mei, 5 data met 1 zonnend bij huis en Bos.

Melangyna cincta
Op 1 juli zat een vrouwtje van deze nieuwe soort voor Griend in de Skinnerval bij huis.
Agromyzidae (Mineervliegen)
Pegomya cf. hyoscyami
Op 31 mei verzamelden we een aantal bladeren van Spiesmelde (Atriplex prostrata), waarin diverse
blaasmijnen met levende vliegenmaden. Met behulp van de tabel op www.bladmineerders.nl konden
deze worden geïdentificeerd als een Pegomya-soort, waarschijnlijk hyoscyami. Helaas lukt het niet de
vliegen uit te kweken.
Hippoboscidae (Luisvliegen)
Ornithomya chloropus
Op 8 september vloog van een zojuist bij huis gevangen Graspieper (AN 62337) een luisvlieg op. Met
behulp van Schuurmans Stekhoven (1969) kon deze vlieg eenvoudig op naam worden gebracht. Deze
luisvlieg komt op verschillende vogelsoorten (waaronder steltlopers en zangvogels) voor en schijnt
een voorkeur te hebben voor open terrein.
Muscidae (Echte vliegen)
Anthomyia cf. procellaris
Deze opvallende Anthomyiidae waren in juni en juli massaal aanwezig rondom het huis en op de
rozenstruiken langs de Zuidbak. Vanaf een foto werden ze op www.diptera.info gedetermineerd door
Michael Ackland als zijnde waarschijnlijk Anthomyia procellaris. Ook in de jaren 2005-2008 zijn ze
hier regelmatig waargenomen.
Musca domestica (Huisvlieg)
Gehele seizoen waargenomen; de eerste vier exemplaren op 23 april in en bij huis. Geen hinderlijk
grote aantallen dit jaar.
Scathophagidae (Strontvliegen)
Scathophaga stercoraria
De bekende strontvlieg die onder meer massaal te vinden is op uitwerpselen van koeien en paarden.
Tot dusverre werd de soort niet genoteerd. Met name de mannetjes zijn goed te herkennen aan de
lange goudgele beharing en de zwarte antennen.
De soort is in alle jaren vanaf 2002 wel op het eiland aangetroffen, meestal niet in grote aantallen.
28-5 Enkele exemplaren in Skinnerval bij huis. Ook op andere data waargenomen.
Calliphoridae (Bromvliegen)
Calliphora vicina (Bromvlieg)
Gedurende het hele seizoen algemeen. Eerste exemplaar op 9 april.
Cynomya mortuorum (Lijkenvlieg)
5-6 1 Bij huis; overigens zeer schaars.
16-7 1 Westrand rietvelden Noordstrand.
Pollenia rudis
Een algemene soort, waarvan de larven leven van regenwormen en vlinderpoppen.
12-4 1 Vrouw in huis op raam.
77

BRYOZOA (MOSDIERTJES)
Flustra foliacea (Bladachtig hoornwier)
Seizoen 2006 Vooral aan de westzijde van het eiland spoelden 100-en dode kolonies aan.
ECHINODERMATA (STEKELHUIDIGEN)
Echinoidea (Zee-egels)
Echinocardium cordatum (Hartegel)
10-4 Enkele 100-en halfwas exemplaren aangespoeld.
Asteroidea (Zeesterren)
Asterias rubens (Gewone zeester)
Op 1 mei lag een kluwen van enkele 10-tallen dode zeesterren in de vloedlijn bij de Oostpunt.
Mogelijk uitgebraakt door een meeuw?
CHORDATA (CHORDADIEREN)
CHONDRICHTHYES (KRAAKBEENVISSEN)
Pleurotremata (Haaien)
Scyliorhinus canicula (Hondshaai)
7-6 1 Eikapsel langs de noordelijke voet van de Noorddijk.
Hypotremata (Roggen)
In de periode 2002 t/m 2007 vonden we totaal 49 eikapsels van Roggen. Het ging daarbij om de
volgende soorten: Raja clavata (Stekelrog, totaal 34), Raja radiata (Sterrog, totaal 10) en Raja
montagui (Gevlekte rog, totaal 5).
In 2008 vonden we 2 eikapsels van de Stekelrog en 2 van de Sterrog.
OSTEICHTHYES (BEENVISSEN)
Agonus cataphractus (Harnasmannetje)
9-7 1 Niet vers dood (9 cm.) in oude hoogwaterlijn, 40 meter oost van Lichtopstand.
Ammodytes tobianus (Kleine zandspiering)
20-5 1 Vers dood op Huispad (108 mm.), waarschijnlijk laten vallen door Visdief.
Chelon labrosus (Diklipharder)
De eerste hardersporen werden op 12 mei in de Baai gezien. De aantallen in de Baai bleven dit seizoen
erg laag, waarschijnlijk als gevolg van de veranderingen die in dit gebied plaatsvinden (voornamelijk
verzanding). Ook elders rondom het eiland waren de aantallen lager dan in voorgaande jaren.
Opmerkelijk waren de compacte scholen van totaal meer dan 500 vissen, die vanaf 9 juni af en toe in
de Baai werden gezien. Hoewel het niet is gelukt een exemplaar te vangen, deden het gedrag en
uiterlijk ons erg denken aan Harders. In voorgaande jaren hebben we dergelijke scholen niet
opgemerkt.
Clupea harengus (Haring)
10-6 1 vers dood exemplaar naast huis (140 mm.); laten vallen door stern.
Hyperoplus lanceolatus (Smelt)
27-6 1 Zeer vers dood bij huis (213 mm., 22 gram), laten vallen door stern.
78

Pleuronectes platessa (Schol)
Ook dit seizoen zijn regelmatig jonge Schollen in de Visdiefkolonies gevonden, waar ze vaak een te
grote prooi voor de jongen bleken te zijn. Op 9 juni hebben we vier dode exemplaren meegenomen uit
een Visdiefkolonie, met lengtes van 46, 55, 61 en 65 mm.
MAMMALIA (ZOOGDIEREN)
Rodentia (Knaagdieren)
Muridae (Muizen en ratten)
Apodemus sylvaticus (Bosmuis)
Nadat de soort vorig jaar extreem schaars was, hebben we dit seizoen weer grotere aantallen kunnen
noteren. Op allerlei hoger gelegen plaatsen waren in april al uitwerpselen te vinden. Later in het
seizoen lieten ze zich ook geregeld zien, en vonden we op veel plaatsen vers gegraven holen. Ook bij
huis zagen we regelmatig een Bosmuis.
Dat de Bosmuizen op Griend flink kunnen uitgroeien bewees een mannetje, dat we vers dood in een
net bij huis aantroffen. Deze woog 33,5 gram. Maximaal kunnen Bosmuizen 35 gram wegen (Lange et
al. 1994).
Carnivora (Roofdieren)
Felis catus (Huiskat)
2-6 Niet vers dode rode kater aangespoeld Noordstrand; grotendeels kaal met nog paar plukken
rood haar op de rug.
Pinnipedia (Zeehonden)
Phoca vitulina (Gewone zeehond)
Op de meest nabij gelegen ligplaats, een zandbank langs de Blauwe Slenk, ten zuiden van het huis,
werden maximaal 17 exemplaren geteld op 20 juli.
19-5 1 Pup, prematuur mannetje, vers dood aangespoeld Noordstrand; lengte 74 cm. (exclusief
staart).
5-7 1 (≥ 2 kj) Zwemt bij de punt van de Noordhaak.
6-7 1 (≥ 2 kj) Zwemt vlak onder de kant bij Bootpad.
Halichoerus grypus (Grijze zeehond)
Evenals in 2007, zijn ook dit jaar zes jonge Grijze zeehonden geboren op Griend. Arie Baas, Theo
Baas en Frank Koster troffen de dieren op 13 december aan op het Noordstrand. Naast de zes moeders
met jongen, waren ook drie mannetjes aanwezig. Zie ook de foto’s op de omslag en op pagina 6.
Omdat er, anders dan vorig jaar, in deze periode geen zware stormen waren, mag worden aangenomen
dat de nu waargenomen dieren niet van de Richel of een van de andere vaste ligplaatsen zijn gespoeld
of verdreven, maar uit eigen beweging Griend als plaats voor het zogen van hun jongen hebben
uitgekozen. De aanwezigheid van de mannetjes wijst ook op een mogelijke permanente vestiging. Zij
wachten op het moment dat de jongen zijn afgespeend, om met de vrouwtjes te kunnen paren.
Hiermee wordt ook de vondst van een pas geboren dood jong van deze soort op 21 april 2006
interessant. Deze lag bij aanvang van het seizoen op het Noordstrand bij het Bootpad. Hoewel we
aanvankelijk aannamen dat het jong was aangespoeld, zou het ook een ter plaatse geboren jong
geweest kunnen zijn. Overige aanwijzingen dat de Grijze zeehond zich ook al in 2006 op Griend heeft
voortgeplant zijn er niet.
79

Cetacea (Walvissen)
Phocoena phocoena (Bruinvis)
Een dood vrouwtje (lengte 110 cm.), compleet, maar in vergaande staat van ontbinding, lag op 27 april
op het wad tussen de Haakpunt en de Palenrijen. Zie ook de foto op pagina 80.
Op 21 juli spoelde een in staat van ontbinding verkerende Bruinvis (lengte 85 cm.) aan op de
zuidelijke strandwal, circa 100 meter west van de Lichtopstand. Als gevolg van de erg hoge
waterstand die dag, belandde het dier in de vegetatie, waar het waarschijnlijk niet zo snel weer zal
wegspoelen.
Dode Bruinvis op het wad tussen Haakpunt en Palenrijen Griend 27 april 2008.
80

7 FLORA
7.1 Tracheophytina (Vaatplanten)
Na voltooiing van de aanleg van de nieuwe dijken in 1988 is het aantal plantensoorten op Griend
aanzienlijk toegenomen (figuur 10). In 2004 werd het recordaantal van 165 soorten vaatplanten
gevonden. Nadat de afgelopen twee winters het eiland een aantal ke keren ren grotendeels onder water heeft
gestaan, en er ook grote delen zijn weggeslagen, neemt het aantal l waargenomen soorten weer af.
Werden in 2007 nog 138 soorten geteld, in 2008 was dit aantal verder afgenomen tot 129 soorten.
Voor een deel zal deze afname ook ok veroorzaakt zijn door de grote droogte tijdens het seizoen 2008.
Tabel 17 geeft een overzicht van de aangetroffen soorten. De naamgeving van de planten volgt de 23
editie van de Flora van Nederland (van der Meijden 2005).
e
aantal soorten/jaar
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Figuur 10. Het aantal per jaar op Griend gevonden soorten hogere planten, het totaal aantal vastgestelde
soorten vanaf 1869 en het jaarlijks aantal voor het eerst aangetroffen soorten in de periode 1987 1987, 1990 t/m
2008 (Bronnen: Norde 1988; Lutterop erop & Kasemir 2003 t/m 2008 en Hoentjen, in voorbereiding).
Om een indruk te geven van de mate van voorkomen hebben we alle soorten per kilometerhok een
abundantiegetal gegeven.
De ontwikkeling van flora en vegetatie wordt niet alleen gevolgd door jaar jaarlijks lijks een zo compleet
mogelijke soortenlijst van de hogere planten samen te stellen, maar ook door in 31 proefvlakken
(permanente quadraten of pq’s) de samenstelling van de vegetatie en de mate van voorkomen van de
aanwezige soorten daarin (bedekking) vas vast t te stellen. Op deze door Ben Hoentjen c.s. uitgevoerde
werkzaamheden zal hier niet verder worden ingegaan.
7.1.1 Nieuwe soorten
jaartotaal
nieuwe soorten
bekende soorten
Er werden dit seizoen geen nieuwe soorten gevonden gevonden.
De vorig jaar nieuw gevonden Zeealant (Inula crithmoides) was ook dit jaar weer bloeiend aanwezig
(zie foto op pagina 93). . De plant van Griend is de tweede voor Nederland, nadat in augustus 2006 het
81
250
200
150
100
50
0
bekende soorten (alle jaren)

eerste exemplaar werd gevonden in Zuid-Holland (Kwade Hoek). Inmiddels is in 2008 ook het derde
exemplaar voor ons land gevonden, en wel in de Schorren op Texel.
7.1.2 Rode Lijst
De volgende zes soorten uit tabel 17 staan op de Rode Lijst. Ze komen allen (vrij) algemeen op het
eiland voor, met uitzondering van Viola canina, waarvan op twee locaties totaal 15 exemplaren
werden gevonden.
Gevoelig:
Odontites vernus ssp. serotinus – Rode ogentroost
Viola canina - Hondsviooltje
Kwetsbaar:
Cochlearia officinalis ssp. anglica – Engels lepelblad
Plantago maritima - Zeeweegbree
Sagina nodosa – Sierlijke vetmuur
Seriphidium maritimum - Zeealsem
Een aantal soorten dat nog wel prijkte op de FLORON-Rode Lijst uit 1990 komt nu niet meer op de
Rode Lijst (Rode Lijst 2000) voor, als gevolg van recente landelijke vooruitgang. Het lijkt zinvol het
voorkomen van deze soorten op Griend toch te blijven volgen. Het gaat om de volgende soorten:
Calystegia soldanella – Zeewinde
Evenals in 2007 was de groeiplaats bedekt met een dikke laag vloedmerk. Half juli konden we slechts
drie zeer kleine plantjes ontdekken, die zich door het dikke pakket van voornamelijk plantaardig
materiaal heen hadden gewerkt. Er is geen bloei geconstateerd.
Crambe maritima – Zeekool
De bekende plant in de begroeiing op het Noordstrand, bij de rietvelden, kon daar dit jaar niet
teruggevonden worden. Ook de andere eerder gevonden planten waren niet meer aanwezig.
We vonden twee nieuwe planten, waaronder een bloeiend exemplaar langs het zelfde vloedmerk waar
ook de Zeewinde staat (145.665-585.257). In dit zelfde kilometerhok stond ook een kleine niet
bloeiende plant (145.511-585.227).
In september spoelden op diverse plaatsen langs het Zuidstrand afgebroken takken aan, met
zaaddragende bloeistengels. Deze takken zijn mogelijk afkomstig van de Afsluitdijk, waar de soort
tegenwoordig in groot aantal voorkomt. De komende jaren is daardoor mogelijk een toename van de
soort op Griend te verwachten.
Eryngium maritimum – Blauwe zeedistel
Dit jaar waren alleen de twee kleine exemplaren langs de noordelijke voet van de Noorddijk aanwezig.
Een van hen is dit jaar uitgegroeid tot een vrij forse plant, en had in juli 17 bloemen. Het kleinere
exemplaar er naast heeft niet gebloeid.
Wetenschappelijke naam Nederlandse naam 145-584 146-584 145-585 146-585 147-585
Achillea millefolium Duizendblad - - 1 - -
Agrostis stolonifera Fioringras 3 5 5 5 2
Ammophila arenaria Helm 4 4 5 5 4
Anthriscus caucalis Fijne kervel - - - 2 -
Anthriscus sylvestris Fluitenkruid - - 1 - -
Arabidopsis thaliana Zandraket 2 - 3 3 -
Arenaria serpyllifolia Gewone zandmuur - - 2 2 -
Artemisia maritima Zeealsem 4 4 4 4 2
82

Wetenschappelijke naam Nederlandse naam 145-584 146-584 145-585 146-585 147-585
Aster tripolium Zulte 4 4 5 5 2
Atriplex littoralis Strandmelde 5 5 5 5 3
Atriplex portulacoides Gewone zoutmelde 4 4 4 4 -
Atriplex prostrata Spiesmelde 3 3 4 4 3
Bellis perennis Madeliefje - - - 2 -
Beta vulgaris ssp. maritima Strandbiet 1 1 2 1 -
Bolboschoenus maritimus Heen - - 4 3 -
Bromus hordeaceus ssp. hordeaceus Zachte dravik - - 2 - -
Cakile maritima Zeeraket 4 3 4 4 3
Calamagrostis epigejos Duinriet - - 3 - -
Capsella bursa-pastoris Herderstasje 2 2 4 2 1
Cardamine hirsuta Kleine veldkers - 1 3 3 -
Carex arenaria Zandzegge - - - 4 -
Carex distans Zilte zegge - - - 1 -
Carex extensa Kwelderzegge - - 2 1 -
Cerastium diffusum Scheve hoornbloem - - - 2 -
Cerastium fontanum ssp. vulgare Gewone hoornbloem 1 - 2 3 -
Cerastium semidecandrum Zandhoornbloem - - 2 2 -
Chamerion angustifolium Wilgenroosje - - 1 - -
Chenopodium album Melganzenvoet 4 4 5 5 4
Cirsium arvense Akkerdistel 2 - 3 2 1
Cirsium vulgare Speerdistel 2 - 2 3 -
Cochlearia danica Deens lepelblad - - 5 4 -
Cochlearia officinalis ssp. anglica Engels lepelblad 3 4 3 3 -
Convolvulus arvensis Akkerwinde - - 2 - -
Convolvulus sepium Haagwinde - - 4 2 -
Convolvulus soldanella Zeewinde - - 1 - -
Conyza canadensis Canadese fijnstraal 3 2 3 3 -
Crambe maritima Zeekool - - 1 - -
Crepis capillaris Klein streepzaad - - 3 4 -
Dactylis glomerata Kropaar - - 3 3 -
Daucus carota Wilde peen - - - 1 -
Dryopteris filix-mas Mannetjesvaren - - 1 2 -
Elytrigia atherica Zeekweek 4 4 5 5 4
Elytrigia juncea ssp. boreoatlantica Biestarwegras 4 4 5 5 3
Elytrigia repens Kweek 5 3 5 4 -
Epilobium tetragonum Kantige basterdwederik - - - 2 -
Erigeron acer Scherpe fijnstraal - - - 1 -
Eryngium maritimum Blauwe zeedistel - - - 1 -
Festuca rubra Rood zwenkgras 3 3 4 4 3
Galium aparine Kleefkruid - - 2 1 -
Galium verum Geel walstro - - - 2 -
Geranium molle Zachte ooievaarsbek 1 - 3 3 2
Geranium pusillum Kleine ooievaarsbek - - 1 - -
Glaux maritima Melkkruid 2 3 5 4 2
Hieracium aurantiacum Oranje havikskruid - - - 3 -
Hieracium laevigatum Stijf havikskruid - - - 2 -
Hieracium umbellatum Schermhavikskruid - - 3 4 -
Honckenya peploides Zeepostelein 5 4 4 5 4
Hypochaeris radicata Gewoon biggekruid 4 - 4 5 4
Inula crithmoides Zeealant - 1 - - -
Jacobaea vulgaris subsp. dunensis Duinkruiskruid - - 3 4 1
Juncus ambiguus Zilte greppelrus - - 2 - -
83

Wetenschappelijke naam Nederlandse naam 145-584 146-584 145-585 146-585 147-585
Juncus gerardii Zilte rus - - 3 3 -
Juncus maritimus Zeerus - - - 1 -
Lamium hybridum Ingesneden dovenetel - - 1 1 -
Leontodon autumnalis Vertakte leeuwentand - - - 1 -
Leontodon saxatilis Kleine leeuwentand - - 3 3 -
Lepidium ruderale Steenkruidkers - - 1 1 -
Leymus arenarius Zandhaver 4 4 5 5 4
Limonium vulgare Lamsoor 3 5 4 5 1
Linaria vulgaris Vlasbekje - - 3 4 -
Lolium perenne Engels raaigras - - 3 1 -
Lonicera periclymenum Wilde kamperfoelie - - - 1 -
Lotus corniculatus var. corniculatus Gewone rolklaver - - - 2 -
Matricaria chamomilla Echte kamille - - 1 - -
Myosotis ramosissima Ruw vergeet-mij-nietje - - 3 3 -
Odontites vernus ssp. serotinus Rode ogentroost - - 4 3 -
Oenothera glazioviana Grote teunisbloem 2 - 3 3 1
Oenothera oakesiana Duinteunisbloem 2 - 2 - -
Persicaria lapathifolia Beklierde duizendknoop - - 2 1 1
Phragmites australis Riet 2 3 5 4 3
Plantago coronopus Hertshoornweegbree 3 3 4 4 3
Plantago major Grote weegbree - - 3 - -
Plantago maritima Zeeweegbree 3 2 3 2 3
Poa annua Straatgras - - 3 3 -
Poa pratensis Veldbeemdgras - - 3 4 2
Polygonum aviculare Gewoon varkensgras 1 2 3 3 2
Polypodium vulgare Gewone eikvaren - - 3 4 2
Potentilla anserina Zilverschoon - - 4 4 1
Prunella vulgaris Gewone brunel - - - 2 -
Puccinellia distans Bleek kweldergras - - 2 - -
Puccinellia maritima Gewoon kweldergras 4 4 5 5 2
Ranunculus bulbosus Knolboterbloem - - 2 1 -
Raphanus raphanistrum Knopherik - - 1 - -
Rosa rubiginosa Egelantier - - 1 - -
Rosa rugosa Rimpelroos 2 - 2 2 -
Rumex acetosa Veldzuring 2 - 3 3 -
Rumex acetosella Schapenzuring - - - 3 -
Rumex crispus Krulzuring 3 2 4 4 2
Sagina nodosa Sierlijke vetmuur - - 2 2 -
Salicornia europaea Kortarige zeekraal 3 4 5 5 -
Salicornia procumbens Langarige zeekraal 3 4 5 5 -
Salix cinerea ssp. cinerea Grauwe wilg 1 - - - -
Salsola kali ssp. Kali Stekend loogkruid - - 1 1 -
Sedum acre Muurpeper - - 3 3 2
Senecio sylvaticus Boskruiskruid - - 3 3 2
Senecio vulgaris Klein kruiskruid - - 4 4 3
Silene latifolia ssp. alba Avondkoekoeksbloem - - 1 - -
Sisymbrium officinale Gewone raket 3 1 2 2 -
Solanum dulcamara Bitterzoet 1 - 3 2 -
Solanum tuberosum Aardappel - - 1 - -
Sonchus arvensis var. maritimus Zeemelkdistel 1 3 4 4 3
Sonchus asper Gekroesde melkdistel 3 - 2 2 -
Sonchus oleraceus Gewone melkdistel 4 2 4 3 3
Spartina anglica Engels slijkgras 3 4 3 4 1
84

Wetenschappelijke naam Nederlandse naam 145-584 146-584 145-585 146-585 147-585
Spergularia marina Zilte schijnspurrie 2 1 4 2 -
Spergularia media ssp. angustata Gerande schijnspurrie 5 5 4 4 3
Stellaria media Vogelmuur 2 - 2 2 -
Suaeda maritima Klein schorrenkruid 5 5 5 5 2
Taraxacum officinale Paardenbloem 2 - 4 4 2
Trifolium arvense Hazenpootje 1 - 3 3 -
Trifolium repens Witte klaver - - 1 2 -
Triglochin maritima Schorrenzoutgras 3 3 4 4 -
Tripleurospermum maritimum Reukeloze kamille 2 3 3 4 2
Urtica dioica Grote brandnetel 3 - 4 4 -
Valerianella locusta Veldsla - - - 4 -
Veronica arvensis Veldereprijs - - 2 2 -
Vicia cracca Vogelwikke - - - 2 -
Vicia sativa ssp. nigra Smalle wikke - - - 2 -
Viola canina Hondsviooltje - - - 2 -
Tabel 17. Floralijst Griend 2008. In 2008 voor het eerst waargenomen soorten staan vet gedrukt. Per
kilometerhok staan per soort de abundantiegetallen vermeld: 1 = 1-5 exx., 2 = 6-50 exx., 3 = 51-500 exx., 4 =
501-5000 exx., 5 = meer dan 5000 exx.
7.2 Fungi (Schimmels)
Hoewel eigenlijk niet behorend tot de planten, wordt de enige schimmelsoort die we dit jaar in het
rapport opnemen toch in het flora-hoofdstuk behandeld. We vonden het te veel eer om er een apart
hoofdstuk aan te wijden.
Uromyces limonii (Lamsoorroest)
De voor de soort kenmerkende roestplekken op Lamsoor hebben we op Rottumerplaat in de periode
1988-2001 in groot aantal aangetroffen. Op Griend zijn ze tot dusverre niet bewust waargenomen.
Dit jaar vonden we voor het eerst enkele 10-tallen bladeren met roest op de kwelder, circa 100 meter
oost van het Baken.
85

8 LITERATUUR
Naast in de tekst aangehaalde literatuur, bevat deze lijst ook titels welke anderszins werden
geraadpleegd bij de totstandkoming van dit rapport.
Adema, J.P.H.M. 1991. De krabben van Nederland en België (Crustacea, Decapoda, Brachyura).
Nationaal Natuurhistorisch Museum, Leiden.
Anonymus 2000. Soorten, namen en soortvolgorde. SOVON-Nieuws 13(1): 21.
Barendregt, A. 2001. Zweefvliegentabel. Jeugdbondsuitgeverij, Utrecht.
Becker, P.H. & R. Specht 1991. Body mass fluctuations and mortality in Common Tern Sterna
hirundo chicks dependent on weather and tide in the Wadden Sea. Ardea 79(1): 45-56.
Beintema, A. 1992. Mayfield moet: oefeningen in het berekenen van uitkomstsucces. Limosa 65:
155-162.
Bellmann, H. 1993. Libellen: beobachten, bestimmen. Naturbuch Verlag, Augsburg.
Berg, M.P. & H. Wijnhoven 1997. Landpissebedden. Een tabel voor de landpissebedden (Crustacea;
Oniscidae) van Nederland en België. Wetenschappelijke Mededeling van de Koninklijke
Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, nummer 221.
van den Berg, A.B. & C.A.W. Bosman 1999. Avifauna van Nederland 1. Zeldzame vogels van
Nederland met vermelding van alle soorten. GMB uitgeverij, Haarlem & Stichting Uitgeverij
van de KNNV, Utrecht.
Beuk, P.L.Th. 2002. Checklist of the Diptera of the Netherlands. KNNV Uitgeverij, Utrecht.
Bijlsma, R.G., F. Hustings & C.J. Camphuysen 2001. Avifauna van Nederland 2. Algemene en
schaarse vogels van Nederland. GMB Uitgeverij, Haarlem & KNNV Uitgeverij, Utrecht.
van der Blom, J.1996. De Hommels van Nederland. Jeugdbondsuitgeverij, Utrecht.
Boeken, M., K. Desender, B. Drost, T. van Gijzen, B. Koese, J. Muilwijk, H. Turin & R.J. Vermeulen
2002. De loopkevers van Nederland & Vlaanderen (Coleoptera: Carabidae). Stichting
Jeugdbondsuitgeverij, Utrecht.
de Boer, T.W. & R.H. de Bruyne 1991. Schelpen van de Friese Waddeneilanden. Fryske Akademy,
Ljouwert.
Bor, P.H.F. 1998. Eikapsels van haaien en roggen. Wetenschappelijke Mededeling van de Koninklijke
Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, nummer 223.
Brouwer, G.A., J.W. van Dieren, W. Feekes, G.W. Harmsen, J.G. ten Houten, W.J. Kabos, J.P.
Mazure, A. Scheygrond, P. Tesch & A. van der Werff 1950. Griend. Het vogeleiland in de
Waddenzee. Martinus Nijhoff, ’s-Gravenhage.
de Bruyne, R.H., R.A. Bank, J.P.H.M. Adema & F.A. Perk 1994. Nederlandse naamlijst van de
weekdieren (Mollusca) van Nederland en België. Backhuys Publishers, Leiden.
86

Cramp, S. (ed.) 1983. Handbook of the birds of the Western Palearctic. Volume III. Oxford University
Press, Oxford.
Devriese, R., T. Warmoes & B. Vercoutere 1997. Land- en zoetwatermollusken van de Benelux.
Jeugdbond voor Natuurstudie en Milieubescherming, Gent.
Dekker, W. 1978. Strandvlooien (Talitridae). Tabellenserie van de Strandwerkgemeenschap van de
Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, nummer 24.
van Dijk, A.J. & F. Hustings 1996. Broedvogelinventarisatie Kolonievogels en Zeldzame Soorten
(handleiding Landelijk Soortonderzoek Broedvogels). SOVON, Beek-Ubbergen.
van Dijk, A.J., A. Boele, F. Hustings, K. Koffijberg & C.L. Plate 2008. Broedvogels in Nederland
in 2006. SOVON-monitoring-rapport 2008/01. SOVON Vogelonderzoek Nederland,
Beek-Ubbergen.
van Dijk, A.J., A. Boele, F. Hustings, K. Koffijberg & C.L. Plate 2009. Broedvogels in Nederland
in 2007. SOVON-monitoring-rapport 2009/01. SOVON Vogelonderzoek Nederland,
Beek-Ubbergen.
Drost, M.B.P., H.P.J.J. Cuppen, E.J. van Nieukerken & M. Schreijer 1992. De waterkevers van
Nederland. Uitgeverij KNNV, Utrecht.
Duijm, M. & G. Kruseman 1983. De krekels en sprinkhanen in de Benelux. Bibliotheek van de
Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, uitgave nr. 34.
Dutmer, G. & F. Duijm 1977. Libellen. Tabellen voor de Nederlandse imago’s en larven.
Jeugdbondsuitgeverij, Utrecht.
Freude, H., K.W. Harde & G.A. Lohse 1964. Die Käfer Mitteleuropas. Band 4. Staphylinidae 1.
Goecke & Evers, Krefeld.
Freude, H., K.W. Harde & G.A. Lohse 1971. Die Käfer Mitteleuropas. Band 3. Adephaga 2,
Palpicornia, Histeroidea, Staphylinoidea. Goecke & Evers, Krefeld.
Freude, H., K.W. Harde & G.A. Lohse 1979. Die Käfer Mitteleuropas. Band 6. Diversicornia. Goecke
& Evers, Krefeld.
Gittenberger, E., W. Backhuys & Th.E.J. Ripken 1984. De landslakken van Nederland.
Natuurhistorische Bibliotheek van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging,
nummer 37.
Goater, B. 1986. British Pyralid Moths. A guide to their identification. Harley Books, England.
van der Goot, V.S. 1985. De snavelvliegen (Rhagionidae), roofvliegen (Asilidae) en aanverwante
families van Noordwest-Europa. Wetenschappelijke Mededeling van de Koninklijke
Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, nummer 171.
Groenendijk, D. & M.P. van Zuijen 1999. Voorlopige atlas van de dagactieve nachtvlinders van
Nederland. De Vlinderstichting, Wageningen, rapport VS 99.
De Gunst, J.H. 1978. De Nederlandse Lieveheersbeestjes (Coleoptera – Coccinellidae).
Wetenschappelijke Mededeling van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische
Vereniging, nummer 125.
87

van Halder, I. 1995. De Rode Lijst Dagvlinders. Vlinders 10(3): 5-7.
Hälterlein, B. , D.M. Fleet, H.R. Henneberg, Th. Mennebäck, L.M. Rasmussen, P. Südbeck, O.
Thorup & R. L. Vogel 1995. Handleiding voor het inventariseren van kustvogels in het
Waddengebied. Wadden Sea Ecosystem no. 3. Common Wadden Sea Secretariat, Trilateral
Monitoring and Assesment Group & Joint Monitoring Group for Breeding Birds in the
Wadden Sea, Wilhelmshaven.
Harde, K.W. & F. Severa 1984. Kevers. Thieme, Baarn.
Hayward, P.J. & J.S. Ryland 1996. Handbook of the Marine Fauna of North-West Europe. Oxford
University Press, Oxford.
Higler, B. 2005. De Nederlandse kokerjufferlarven. KNNV Uitgeverij, Utrecht.
Higler, L.W.G. 2008. Verspreidingsatlas Nederlandse kokerjuffers (Trichoptera). EIS-Nederland,
Leiden.
Hoentjen, B. (in voorbereiding). Flora- en vegetatieontwikkeling op Griend vanaf 1987.
Hoentjen, B. & R. Meijering 1994. Dagvlinders op Griend. Vlinders 9(1): 7-10.
Hustings, M.F.H., R.G.M. Kwak, P.F.M. Opdam & M.J.S.M. Reijnen 1985. Vogelinventarisatie.
Achtergronden, richtlijnen en verslaglegging. Pudoc, Wageningen.
Jonsson, L. 1994. Vogels van Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten. Thieme, Baarn.
Kabos, W.J. & B. van Aartsen 1984. De Nederlandse Boorvliegen (Tephritidae) en Prachtvliegen
(Otitidae). Wetenschappelijke Mededeling van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische
Vereniging, nummer 163.
Kleukers, R.M.J.C., E.J. van Nieukerken, B. Odé, L.P.M. Willemse & W.K.R.E. van Wingerden.
De sprinkhanen en krekels van Nederland (Orthoptera). Nederlandse Fauna I.
Nationaal Natuurhistorisch Museum, KNNV Uitgeverij & EIS-Nederland, Leiden.
De Kraker, C. 2009. Grevelingenverslag 2008. Onderzoek aan flora en fauna van de Hompelvoet en
andere gebieden in de Grevelingen. Rapport Ecologisch adviesbureau Sandvicensis, Burgh-
Haamstede.
Kuchlein, J.H. 1993. De kleine vlinders. Pudoc, Wageningen.
Kuchlein, J.H. & R.G. de Vos. 1999. Geannoteerde naamlijst van de Nederlandse vlinders.Backhuys
Publishers, Leiden.
Lacourt, A.W. 1978. De Nederlandse mariene mosdiertjes – Bryozoa (Ectoprocta, Gymnolaemata).
Wetenschappelijke Mededeling van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische
Vereniging, nummer 129.
Lange, R., P. Twisk, A. van Winden & A. van Diepenbeek 1994. Zoogdieren van West-Europa.
KNNV-uitgeverij, Utrecht.
Lutterop, D. & G. Kasemir 2003-2008. Griend, vogels en bewaking 2002-2007. Natuurmonumenten,
’s-Graveland.
van der Meijden, R. 2005. Heukels’ Flora van Nederland. Wolters-Noordhoff, Groningen.
88

van der Meijden, R. 1999. Heukels’ Interactieve Flora van Nederland. Wolters-Noordhoff, Groningen
en ETI/Rijksherbarium, Leiden.
van der Meijden, R., B. Odé, C. L. G. Groen, J.-P. M. Witte & D. Bal 2000. Bedreigde en kwetsbare
vaatplanten in Nederland. Basisrapport met voorstel voor de Rode Lijst. Gorteria 26(4):
85-208.
Muus, B.J. & J.G. Nielsen 1999. Zeevissen van Noord- en West-Europa. Schuyt & Co, Haarlem.
Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie 2002. De Nederlandse libellen (Odonata). Nederlandse
Fauna 4. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & European
Invertebrate Survey-Nederland, Leiden.
van Nieukerken, E.J. & A.J. van Loon 1995. Biodiversiteit in Nederland. Nationaal Natuurhistorisch
Museum, Leiden.
Nijssen, H. & S.J. de Groot 1980. Zeevissen van de Nederlandse kust. Wetenschappelijke Mededeling
van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, nummer 143.
Peeters, T.M.J., I.P. Raemakers & J. Smit 1999. Voorlopige atlas van de Nederlandse bijen (Apidae).
European Invertebrate Survey – Nederland, Leiden.
Peeters, T.M.J. & M. Reemer 2003. Bedreigde en verdwenen bijen in Nederland (Apidae s.l.).
Basisrapport met voorstel voor de Rode Lijst. Stichting E.I.S. – Nederland, Leiden.
Peterson, R.T., G. Mountfort & P.A.D. Hollom 1984. Petersons Vogelgids. Elsevier, Amsterdam.
Plant, C.W., 1997. A key to the adults of British lacewings and their allies. Field Studies Council,
Shropshire.
Raemakers, I. 2000. Enkele bijzondere bijenwaarnemingen (Hymenoptera: Apidae). Nederlandse
Faunistische Mededelingen 11: 145-146.
Reinboud, W., T. de Groot & M. Wasscher 2002. ODON-tabel voor het op naam brengen van libellen
zonder te vangen. Jeugdbondsuitgeverij, Utrecht.
Roberts, M.J. 1998. Spinnengids. Tirion, Baarn.
Rognes, K. 1991. Blowflies (Diptera, Calliphoridae) of Fennoscandia and Denmark. E.J. Brill
Leiden.
San Martin, G. 2005. Gaasvliegentabel voor de Benelux. Jeugdbond voor Natuur en Milieu, Gent.
Schilthuizen, M. & H. Vallenduuk 1998. Kevers op kadavers. Wetenschappelijke Mededeling van de
Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, nummer 222.
Schuurmans Stekhoven, J.H. 1969. Luisvliegen. Nycteribiidae en Hippoboscidae. Wetenschappelijke
Mededeling van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, nummer 16.
Skinner, B. 1984. Colour identification guide to moths of the British Isles. Penguin Books Ltd.,
Harmondsworth, Middlesex, England.
Spoek, G.L. 1975. De Hooiwagens (Opilionida) van Nederland. Wetenschappelijke Mededeling van
de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, nummer 50.
89

Staav, R. & T. Fransson 2006. Euring list of longevity records for European birds.
Www.euring.org/data_and_codes/longevity-voous.htm.
Svensson, L. 1992. Identification guide to European passerines. Zweden, Stockholm
Turin, H. 2000. De Nederlandse loopkevers, verspreiding en oecologie (Coleoptera: Carabidae).
Nederlandse Fauna 3. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij &
EIS-Nederland, Leiden.
Veen, J. 2003. Natuurvisie Griend. Vereniging Natuurmonumenten, ’s-Graveland.
Veen, J. & J. van de Kam. 1988. Griend. Vogeleiland in de Waddenzee. Vereniging tot Behoud van
Natuurmonumenten/Uitgeverij Terra, ’s-Graveland/Zutphen.
van Veen, M.P. 1996. De roofvliegen van Nederland. Wetenschappelijke Mededeling van de
Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, nummer 216.
van Veen, M.P. 2004. Hoverflies of Northwest Europe. Identification keys to the Syrphidae. KNNV
Uitgeverij, Utrecht.
van Veen, M. & Th. Zeegers 1993. Insektenbasisboek. Jeugdbondsuitgeverij, Utrecht.
Veerman, C.P. 2004. Besluit Rode Lijsten flora en fauna. Ministerie van Landbouw, Natuur en
Voedselkwaliteit.
Zeegers, T. 1997. Een veldtabel voor de inheemse zwarte vliegen (Bibionidae). Vliegenmepper 6(2):
4-9.
Zeegers, T. & T. van Haaren 2000. Dazen en dazenlarven. Wetenschappelijke Mededeling van de
Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, nummer 225.
90

Bijlage 1 – Weergegevens Griend 2008
De weerdata zijn dagelijks verzameld om 10:00 uur.
datum tempera- neerslag
tuur (ºC) (mm.)
luchtdruk
(rel., hPa)
windrichting
windkracht
(B.)
bewol-
king (%)
91
zicht bijzonderheden
1)
9-4 bij aankomst 16 mm. in regenmeter
10-4 0 ZW 2 0 + max. ongeveer 10 ºC
11-4 5,5 0 998,8 ZO 3-4 40 ± lichte sluierbewolking
12-4 8,0 0,5 1000,9 ZW 6 100 ± geheel bewolkt na regen
13-4 8,6 0 1007,5 WZW 4 20 +
14-4 8,4 0 1011,5 NO 1 80 +
15-4 6,6 1 1019,1 N 3 10 + voormiddag korte hagelbui (blijft niet liggen)
16-4 7,0 0 1022,4 N 3 100 +
17-4 6,8 0 1012,3 NO 3 15 +
18-4 6,9 0 1004,9 O 5 100 +
19-4 7,3 0 1001,5 O 5-6 0 + lichte sluierbewolking; wind later O 6; ijzige dag
20-4 9,2 0 1006,6 ZO 4-5 100 ±
21-4 9,8 0 1006,9 NO 5 0 + wind later NO 6-7
22-4 9,6 0 1010,0 O 5 0 + wind later O-NO 6
23-4 9,4 0 1016,2 O 3-4 50 + middag wind naar Z 1; avond veel wind
24-4 11,1 0 1019,4 ZW 3 100 - nevelig; avond 1 mm. regen
25-4 10,7 1 1023,9 WNW 4 50 +
26-4 12,6

datum tempera- neerslag
tuur (ºC) (mm.)
luchtdruk
(rel., hPa)
windrichting
windkracht
(B.)
bewol-
king (%)
92
zicht bijzonderheden
1)
27-5 10,9 2 1013,2 O 6 100 ± s middags plotseling ZO wind, afnemend in kracht;
motregen, beetje zwoel weer; temperatuur naar 16,5 ºC
28-5 18,3 0 1007,3 ZO 5 80 ±
29-5 17,4 0,5 1013,6 N 3 100 +
30-5 18,4 0 1008,4 NNW 2 100 -
31-5 13,6 0 1013,3 WNW 3 100 ±
1-6 16,9 15 1013,7 ZW 2 100 ± afgelopen nacht onweer en regen
2-6 18,1 0 1012,0 NO 3 5 ±
3-6 19,9 4 1007,3 ZW 2 100 ± s ochtends vroeg onweer
4-6 15,3 7 1014,4 W 1 100 ± neerslag is van gistermiddag, inclusief onweer
5-6 14,9 1 1014,4 NW 3-4 100 ±
6-6 20,3 0 1012,7 ZO 2 80 + erg warm
7-6 20,0 0 1013,7 NO 2-3 10 + erg warm
8-6 21,0 0 1018,9 NO 2 0 + erg warm
9-6 18,9 0 1022,6 NO 3-4 5 +
10-6 18,5 0 1018,7 NW 4 60 +
11-6 15,6 0 1017,2 NW 4-5 95 + middag wind naar NW 5-6
12-6 14,1 0,5 1012,2 NW 3 99 ++ neerslag (van gisteravond) enigszins geschat, want
Graspieper had regenmeter volgepoept
13-6 13,5 1,5 1011,8 NW 3-4 100 + afgelopen nacht regen en af en toe windkracht 6-7
14-6 12,8 0 1011,6 W 4 10 ++
15-6 14,0 0 1007,5 WNW 3-4 15 ++
16-6 14,6 0,5 1008,5 NW 4 100 +
17-6 14,2 0,5 1012,3 Z 2 0 ++ neerslag van gistermiddag
18-6 16,4 0 1011,3 WZW 4-5 30 + middag wind naar ZW 6; namiddag regen
19-6 14,6 0,5 1004,2 ZW 6 100 - hele ochtend regen
20-6 16,2 4 1014,1 W 4 75 + regen is van gisterochtend/middag; sluierbewolking
21-6 17,2 0 1018,2 N 0-1 50 + schapenwolkjes
22-6 20,8 0 1008,0 Z 4 30 + later op de dag ZW 6-7
23-6 14,1 0 1013,2 W 6-7 100 + heeft hele komende nacht doorgestormd
24-6 16,5 0 1020,2 ZO 2 ? + bewolking vergeten
25-6 16,8 0 1011,1 ZZO 2 20 +
26-6 17,4 0 1016,5 W 3-4 30 + na de ochtend wind W 5-7, komende nacht kracht 7
27-6 15,2 3,5 1010,7 WNW 7 100 + regen van afgelopen nacht
28-6 17,9 1 1012,2 W 4-5 90 +
29-6 18,3 0 1013,9 W 4 50 +
30-6 16,8 0 1017,7 W 4 5 +
1-7 17,9 0 1016,8 Z 2 5 + hete dag; nauwelijks wind; max. 25 ºC
2-7 22,6 0 1007,5 Z 3 25 ± max. 29 ºC
3-7 22,7 0 1005,9 ZW 3 75 - sluierbewolking
4-7 18,2 1 1012,7 NW 3 90 +
5-7 17,6 0 1013,7 ZO 1 5 ++ tot halverwege middag heet; namiddag en avond af
en toe regen
6-7 20,2 1 1005,0 O 3 100 +
7-7 16,4 2,5 998,2 ZW 5 100 ± regen, na hele nacht ZW6 en regen; 's avonds een
klap onweer
8-7 16,3 7 1001,6 W 3-4 95 + afgelopen nacht en ochtend buien; 's middags wind
naar W6
9-7 16,8 0 1009,2 W 5-6 100 +
10-7 18,8 2 1005,6 WZW 5-6 95 + afgelopen nacht regen en weer toenemende wind na
rustige avond
11-7 17,4 0 1003,6 W 5 80 +
12-7 12,9 12 1002,7 W 4 100 + afgelopen nacht felle buien met veel wind en onweer;
ook in de ochtend buien en aantrekkende wind tot W 5-6
13-7 15,9 0 1009,5 W 3-4 70 +
14-7 16,9 0 1017,7 ZW 3 0 +
15-7 20,4 0 1021,2 WZW 4 100 + rest van de dag windkracht 5; avond motregen
16-7 16,5 3 1016,7 WNW 4-5 100 + neerslag van afgelopen avond/nacht; middag windkracht 6
17-7 17,2 0 1011,5 W 3 100 +
18-7 17,6 2 1007,4 W 4 75 +

datum tempera- neerslag
tuur (ºC) (mm.)
luchtdruk
(rel., hPa)
windrichting
windkracht
(B.)
bewol-
king (%)
93
zicht bijzonderheden
1)
19-7 17,1 6 1001,1 W 5-6 100 ± lichte motregen
20-7 12,9 1,5 1009,1 NW 4 80 ++ wind 's middags naar NW 6, avond NW 6-7; buien
21-7 12,5 6 1009,5 WNW 7 100 - hoogste waterstand dit seizoen; ruim 1,80 m. boven NAP
22-7 14,9 0 1020,9 NW 3-4 95 +
23-7 18,4 0 1023,9 W 1 0 +
24-7 18,4 0 1021,5 O 2 10 +
25-7 18,6 0 1013,6 ZO 4 100 ±
1) Voor het zicht worden de volgende categorieën onderscheiden: ++ = zeer goed; + = goed; ± = redelijk;
- = slecht; -- = zeer slecht; ? = onbekend
Tabel 18. Weergegevens Griend 2008.
Bloeiende Zeealant bij Zuidpunt Griend 10 september 2008.

Bijlage 2 – Chronologisch overzicht van waargenomen vogelsoorten Griend 2008
datum soort
9-4 Aalscholver
Lepelaar
Rotgans
Bergeend
Wilde Eend
Eider
Waterral
Scholekster
Drieteenstrandloper
Rosse Grutto
Wulp
Tureluur
Kokmeeuw
Kleine Mantelmeeuw
Zilvermeeuw
Grote Mantelmeeuw
Grote Stern
Visdief
Graspieper
Roodborst
Zwarte Kraai
10-4 Wntertaling
Slechtvalk
Zilverplevier
Kanoet
Steenloper
Stormmeeuw
Witte Kwikstaart
Winterkoning
Zwarte Roodstaart
Merel
Zanglijster
Ringmus
11-4 Middelste Zaagbek
Bonte Strandloper
12-4 Smient
Watersnip
Veldleeuwerik
13-4 Brilduiker
Tjiftjaf
14-4 Zwartkopmeeuw
Noordse Stern
16-4 Tapuit
17-4 Brandgans
18-4 Groenpootruiter
Grote Jager
20-4 Heggenmus
21-4 Blauwe Reiger
Slobeend
Dwergmeeuw
Beflijster
22-4 Blauwe Kiekendief
Dwergstern
Boerenzwaluw
23-4 Gekraagde Roodstaart
Keep
24-4 Zwartkop
Spreeuw
26-4 Grote Bonte Specht
27-4 Postduif
28-4 Braamsluiper
94
datum soort
Fitis
29-4 Grasmus
1-5 Krakeend
Bruine Kiekendief
4-5 Bontbekplevier
Krombekstrandloper
Rietzanger
Tuinfluiter
5-5 Turkse Tortel
6-5 Smelleken
7-5 Kievit
9-5 Knobbelzwaan
10-5 Oeverloper
Zwarte Stern
Koekoek
15-5 Grauwe Kiekendief
Buizerd
16-5 Fuut
17-5 Velduil
23-5 Visarend
Torenvalk
Zeekoet (†)
25-5 Gierzwaluw
31-5 Nijlgans
Grauwe Vliegenvanger
1-6 Gele Kwikstaart
3-6 Kauw (†)
4-6 Spotvogel
20-6 Noordse Stormvogel (†)
Drieteenmeeuw (†)
18-7 Jan-van-gent
19-7 Regenwulp
27-7 IJsvogel
27-7 Zwarte Ruiter
28-7 Witgat
5-8 Grutto
7-8 Holenduif
8-9 Pijlstaart
9-9 Kluut
11-9 Bonte Vliegenvanger
12-9 Grauwe Gans
Houtduif
Totaal 103 soorten
Tabel 19. Waargenomen vogelsoorten (pleisterend,
overvliegend en dood gevonden) in de periodes 9
april tot en met 8 augustus 2008 en 8 tot en met 12
september 2008. Aangegeven is de eerste
waarneemdatum (voor ook dood gevonden soorten
de eerste datum van een levende vogel). Per datum
staan de soorten in systematische volgorde. Cursief
= soort alleen overvliegend waargenomen. † =
soort alleen dood gevonden.

Bijlage 3 – Maandmaxima pleisterende vogels 2002-2008
In onderstaande tabel 20 zijn per maand de hoogste aantallen aanwezige pleisterende vogels tijdens het
bewakingsseizoen in de periode 2002 – 2008 weergegeven. Per jaar zijn de gegevens afkomstig uit de
periodes 12 april tot en met 27 juli (2002), 10 april tot en met 26 juli; 12 tot en met 15 september
(2003), 21 april tot en met 31 juli (2004), 15 april tot en met 1 augustus (2005), 19 april tot en met 5
augustus; 9 tot en met 12 september (2006), 17 april tot en met 24 juli, 17 tot en met 20 augustus
(2007), 9 april tot en met 8 augustus; 8 tot en met 12 september (2008).
soort april mei juni juli augustus september
Fuut 0 2 1 1 0 0
Jan-van-gent 0 0 0 1 0 0
Aalscholver 160 752 1987 1375 640 936
Kleine Zilverreiger 0 1 0 0 0 0
Blauwe Reiger 1 1 4 3 1 1
Ooievaar 0 0 1 0 0 0
Zwarte Ibis 0 1 0 0 0 0
Lepelaar 2 12 10 15 20 7
Kleine Flamingo 0 0 2 0 0 0
Chileense Flamingo 0 0 1 1 0 0
Knobbelzwaan 0 13 0 1 0 0
Grauwe Gans 0 5 7 0 0 6
Kleine Canadese Gans 0 1 0 0 0 0
Brandgans 4 2 4 0 0 0
Witbuikrotgans 0 1 0 0 0 0
Rotgans 727 1132 708 11 1 2
Nijlgans 1 2 2 2 0 0
Casarca 0 0 2 1 0 1
Bergeend 195 700 1100 3300 863 2470
Smient 33 2 0 1 0 34
Krakeend 3 3 3 1 0 3
Wintertaling 36 2 2 5 0 12
Wilde Eend 39 39 18 6 35 81
Soepeend 3 4 1 1 0 8
Pijlstaart 4 1 0 0 0 8
Slobeend 1 2 2 0 0 0
Eider 4500 3000 3508 4886 1412 1805
IJseend 1 1 0 0 0 0
Brilduiker 1 0 0 0 0 0
Middelste Zaagbek 91 37 78 55 58 39
Wespendief 0 0 1 0 0 0
Bruine Kiekendief 1 2 2 1 2 2
Blauwe Kiekendief 1 0 1 1 0 1
Grauwe Kiekendief 0 1 1 0 0 0
Sperwer 1 0 0 0 0 1
Buizerd 1 1 0 0 0 0
Visarend 0 1 0 1 0 0
Torenvalk 0 1 1 1 1 1
Smelleken 1 1 0 0 0 0
Boomvalk 0 1 1 1 0 0
Slechtvalk 3 1 0 0 0 1
Kwartel 0 0 1 0 0 0
Waterral 12 12 10 10 6 6
Waterhoen 1 0 0 0 0 0
Scholekster 3335 2230 2600 13200 8520 14900
Kluut 2 2 3 3 0 118
Kleine Plevier 1 0 0 0 0 0
95

soort april mei juni juli augustus september
Bontbekplevier 2 18 14 30 116 519
Goudplevier 1 0 0 1 1 0
Zilverplevier 1051 2720 400 185 314 443
Kievit 0 2 1 2 0 1
Kanoet 12700 12050 12000 10950 6030 6900
Drieteenstrandloper 650 4000 2155 253 1155 4870
Kleine Strandloper 0 0 0 1 0 0
Krombekstrandloper 2 3 0 705 921 5
Bonte Strandloper 32000 43000 330 16770 12820 4375
Kemphaan 0 0 0 1 0 0
Bokje 1 0 0 0 0 0
Watersnip 4 1 0 7 24 4
Houtsnip 1 0 0 0 0 0
Grutto 0 0 0 0 4 0
Rosse Grutto 39700 39750 3282 5400 1690 2276
Regenwulp 0 18 0 2 1 0
Wulp 7235 1600 4721 6500 3703 5905
Zwarte Ruiter 1 1 3 6 1 2
Tureluur 610 135 30 550 464 1333
Groenpootruiter 68 69 70 550 295 120
Witgat 0 0 0 6 6 1
Oeverloper 0 4 1 9 6 1
Steenloper 92 95 98 177 134 62
Grauwe Franjepoot 0 1 0 0 0 0
Rosse Franjepoot 0 1 0 0 1 0
Kleine Jager 0 0 0 1 0 0
Grote Jager 1 1 0 0 0 0
Zwartkopmeeuw 8 5 6 3 0 0
Dwergmeeuw 5 3 0 0 0 0
Kokmeeuw 65000 65000 60000 30000 4885 11150
Stormmeeuw 1212 160 600 4310 1365 6000
Kleine Mantelmeeuw 45 115 180 98 10 11
Zilvermeeuw 4979 3900 3165 1450 1161 3130
Grote Mantelmeeuw 65 100 130 104 52 123
Drieteenmeeuw 0 1 0 0 0 0
Grote Stern 12000 21000 20000 15000 50 235
Visdief 1700 3000 3000 1250 299 210
Noordse Stern 100 750 750 375 0 0
Dwergstern 5 3 2 20 51 16
Zwarte Stern 0 1 1 5 18 6
Postduif 1 3 7 2 1 0
Holenduif 2 1 0 2 1 0
Houtduif 5 1 0 0 0 1
Turkse Tortel 2 29 8 3 0 0
Koekoek 0 1 0 1 1 0
Ransuil 1 0 0 0 0 0
Velduil 2 2 5 3 1 2
IJsvogel 0 0 0 1 0 0
Grote Bonte Specht 1 0 0 0 0 0
Draaihals 0 1 0 0 0 0
Veldleeuwerik 3 1 1 1 0 0
Boerenzwaluw 2 4 1 10 2 0
Huiszwaluw 0 20 0 5 0 0
Boompieper 0 1 0 0 0 0
Graspieper 100 100 75 50 25 40
Gele Kwikstaart 1 0 1 0 0 1
Noordse Kwikstaart 0 1 0 0 0 0
Witte Kwikstaart 2 2 1 1 0 1
96

soort april mei juni juli augustus september
Winterkoning 2 1 0 1 0 0
Heggenmus 1 0 0 0 0 0
Roodborst 12 1 0 0 1 1
Nachtegaal 1 0 0 0 0 0
Blauwborst 0 1 1 0 0 0
Zwarte Roodstaart 2 1 2 2 0 1
Gekraagde Roodstaart 3 2 1 2 0 1
Paapje 0 1 0 0 0 2
Tapuit 3 2 1 1 1 4
Roodborsttapuit 0 0 0 1 0 0
Beflijster 1 1 1 0 0 0
Merel 3 1 0 1 0 0
Kramsvogel 15 2 0 0 0 0
Zanglijster 7 3 0 1 0 1
Koperwiek 2 0 0 0 0 0
Rietzanger 0 1 1 2 0 0
Bosrietzanger 0 1 0 0 0 0
Kleine Karekiet 0 0 1 1 0 0
Spotvogel 0 0 1 0 0 0
Braamsluiper 1 1 0 1 1 0
Grasmus 2 3 1 1 1 1
Tuinfluiter 0 3 1 0 0 3
Zwartkop 6 1 1 1 0 4
Tjiftjaf 5 3 2 0 0 0
Fitis 2 2 0 2 2 1
Goudhaan 1 0 0 0 0 0
Vuurgoudhaan 1 0 1 0 0 1
Grauwe Vliegenvanger 0 1 1 0 0 1
Bonte Vliegenvanger 0 1 0 0 0 1
Boomkruiper 0 0 0 1 0 0
Grauwe Klauwier 0 1 1 1 0 0
Kauw 1 11 0 0 0 0
Roek 1 1 0 0 0 0
Zwarte Kraai 2 2 0 0 0 0
Spreeuw 11 11 450 550 200 30
Huismus 0 0 1 1 0 0
Ringmus 7 1 0 0 0 0
Vink 1 0 0 0 0 2
Keep 1 1 0 0 0 0
Kneu 2 1 0 0 0 0
Kruisbek 0 0 0 2 0 0
Rietgors 2 1 0 0 2 0
Tabel 20. Maandmaxima pleisterende vogels Griend; bewakingsseizoenen 2002-2008.
97

Bijlage 4 – Totaallijst waargenomen taxa
Deze bijlage bevat een totaallijst van alle door ons sinds 2002 op Griend waargenomen dier- en
plantensoorten. Daarnaast bevinden zich in onze collecties nog grote hoeveelheden niet
gedetermineerd materiaal.
In tabel 21 zijn ook enkele soorten opgenomen die vanaf 2002 door anderen zijn gevonden. Deze
soorten zijn herkenbaar aan een cijfer in de derde kolom. Dit cijfer correspondeert met de volgende
bronnen:
1 - J.D. Kruijer & C. Hesse. Mossen. Bewakingsrapport Griend 2003.
2 - C. Hesse. Korstmossen. Bewakingsrapport Griend 2003.
3 - M.M. Nauta & L. Jalink. Macrofungi. Bewakingsrapport Griend 2003.
4 - waarneming B. Hoentjen c.s. Bewakingsrapport Griend 2003.
5 - waarneming B. Hoentjen c.s. Bewakingsrapport Griend 2004.
6 - waarneming B. Hoentjen c.s. Bewakingsrapport Griend 2005.
7 - waarneming B. Hoentjen c.s. Bewakingsrapport Griend 2007.
8 - waarneming B. Kers c.s. Bewakingsrapport Griend 2007.
9 – waarneming Dick Schermer 2008.
Soorten die alleen dood, of waarvan alleen resten werden gevonden staan cursief gedrukt.
Wetenschappelijke naam Nederlandse naam
CNIDARIA NETELDIEREN
SCYPHOZOA KWALLEN
Cyanea lamarckii Blauwe haarkwal
Aurelia aurita Oorkwal
Rhizostoma pulmo Bloemkoolkwal
Chrysaora isosceles Kompaskwal
CTENOPHORA RIBKWALLEN
Beroe gracilis Meloenkwalletje
Pleurobrachia pileus Zeedruif
MOLLUSCA WEEKDIEREN
POLYPLACOPHORA KEVERSLAKKEN
Lepichitona cinerea Asgrauwe keverslak
GASTROPODA SLAKKEN
Viviparus contectus Spitse moerasslak
Bittium reticulatum Muizekeutel
Turritella communis Penhoren
Littorina littorea Alikruik
Lacuna vincta Scheefhoren
Rissoa membranacea Vliezige drijfhoren
Alvania lactea Melkwitte traliedrijfhoren
Peringia ulvae Wadslakje
Bithynia tentaculata Grote diepslak
Crepidula fornicata Muiltje
Euspira catena Tepelhoren
Euspira nitida Glanzende tepelhoren
Epitonium clathrus Wenteltrap
Buccinum undatum Wulk
Nassarius reticulatus Gevlochten fuikhoren
Oenopota turricula Trapgevel
Retusa obtusa Oubliehoren
Ovatella myosotis Muizeoortje
Pupilla muscorum Mostonnetje
Vitrina pellucida Doorschijnende glasslak
Deroceras reticulatum Gevlekte akkerslak
Cepaea nemoralis Tuinslak
Helix aspersa Segrijnslak
BIVALVIA TWEEKLEPPIGEN
Mytilus edulis Mossel
Modiolus modiolus Paardemossel
Pododesmus squamula Schilferige dekschelp
Ostrea edulis Oester
Crassostrea gigas Japanse oester
Unio pictorum Schildersmossel
Anodonta cygnaea cygnaea Brede zwanemossel
98
Wetenschappelijke naam Nederlandse naam
Mysella bidentata Tweetandschelp
Acanthocardia echinata Gedoornde hartschelp
Acanthocardia tuberculata Geknobbelde hartschelp
Laevicardium crassum Noorse hartschelp
Cerastoderma edule Kokkel
Spisula solida Stevige strandschelp
Spisula subtruncata Halfgeknotte strandschelp
Mactra corallina
Fossiele grote strandschelp
plistoneerlandica
Ensis americanus Amerikaanse zwaardschede
Tellina tenuis Tere platschelp
Tellina fabula Rechtsgestreepte platschelp
Macoma balthica Nonnetje
Donax vittatus Zaagje
Scrobicularia plana Platte slijkgaper
Abra tenuis Tere dunschaal
Abra alba Witte dunschaal
Chamelea striatula Venusschelp
Paphia aurea senescens Grijze tapijtschelp
Tapes decussatus Geruite tapijtschelp
Venerupis senegalensis Tapijtschelp
Petricola pholadiformis Amerikaanse boormossel
Mya arenaria Strandgaper
Mya truncata Afgeknotte gaper
Saxicavella jeffreysi Geplooide rotsboorder
Barnea candida Witte boormossel
Zirfaea crispata Ruwe boormossel
CEPHALOPODA INKTVISSEN
Sepia elegans Sierlijke zeekat
Sepia officinalis Zeekat
Sepia orbignyana Gedoornde zeekat
Alloteuthis subulata Dwergpijlinktvis
ANNELIDA GELEDE WORMEN
Arenicola marina Zeepier
Lanice conchilega Schelpkokerworm
Phyllodoce maculata Gestippelde dieseltreinworm
ARTHROPODA GELEEDPOTIGEN
ARACHNIDA SPINACHTIGEN
Araneae Spinnen
Amaurobius similis Muurkaardespin
Drassodes cupreus Gewone muisspin
Enoplognatha ovata Gewone tandkaak
Episinus angulatus Gewone kabelspin
Larinioides cornutus Rietkruisspin

Wetenschappelijke naam Nederlandse naam
Marpissa nivoyi Helmmarpissa
Phlegra fasciata Gestreepte springspin
Pholcus phalangioides Grote trilspin
Salticus scenicus Huiszebraspin
Steatoda bipunctata Koffieboonspin
Stemonyphantes lineatus Paardekopje
Tetragnatha extensa Gewone strekspin
Theridion bimaculatum Witbandkogelspin
Trochosa terricola Gewone nachtwolfspin
Xysticus cristatus Gewone krabspin
Xysticus erraticus Graskrabspin
Zygiella x-notata Venstersectorspin
Pseudoscorpionida Bastaardschorpioenen
Dactylochelifer latreillei
Opiliones Hooiwagens
Phalangiinae sp.
CRUSTACEA KREEFTACHTIGEN
Cirripedia Rankpotigen
Balanus perforatus Vulkaantje
Lepas anatifera Eendenmossel
Isopoda Pissebedden
Euridice pulchra Agaatpissebed
Idotea balthica Gewone zeepissebed
Philoscia muscorum Mospissebed
Porcellio scaber Ruwe pissebed
Amphipoda Vlokreeften
Corophium volutator Slijkgarnaal
Orchestia gammarella Kwelderspringer
Talorchestia deshayesii Bestippelde strandvlo
Decapoda Krabben
Cancer pagurus Noordzeekrab
Carcinus maenas Strandkrab
Liocarcinus holsatus Gewone zwemkrab
Crangon crangon Gewone garnaal
Pisidia longicornis Porceleinkrabbetje
Chilopoda Duizendpoten
Lithobius forficatus
Diplopoda Miljoenpoten
Cylindroiulus latestriatus
INSECTA INSECTEN
Collembola Springstaarten
Isotoma anglicana
Zygentoma Zilvervisjes
Lepisma saccharina
Odonata Libellen
Lestes barbarus Zwervende pantserjuffer
Lestes viridis Houtpantserjuffer
Coenagrion sp. Waterjuffer sp.
Ischnura pumilio Tengere grasjuffer
Aeshna mixta Paardenbijter
Libellula quadrimaculata Viervlek
Sympetrum flaveolum Geelvlekheidelibel
Sympetrum striolatum Bruinrode heidelibel
Sympetrum vulgatum Steenrode heidelibel
Dermaptera Oorwormen
Forficula auriculata
Orthoptera Sprinkhanen
Conocephalus dorsalis Gewoon spitskopje
Tettigonia viridissima Grote groene sabelsprinkhaan
Chorthippus brunneus Bruine sprinkhaan
Chorthippus biguttulus Ratelaar
Chorthippus albomarginatus Kustsprinkhaan
Heteroptera Wantsen
Corixidae
Corixa punctata
Gerridae
Gerris sp.
Miridae
Calocoris norvegicus
Liocoris tripustulatus Brandnetelwants
Acanthosomatidae
Elasmostethus interstinctus Berkenschildwants
Phthiraptera Luizen
Pectinopygus bassani
99
Wetenschappelijke naam Nederlandse naam
Coleoptera Kevers
Carabidae Loopkevers
Cicindela maritima
Calosoma inquisitor Kleine poppenrover
Notiophilus substriatus
Elaphrus riparius
Broscus cephalotes
Bembidion varium
Pterostichus strenuus
Calathus erratus
Calathus fuscipes
Agonum thoreyi
Pseudoophonus rufipes Aardbeiloopkever
Dicheirotrichus gustavii
Badister lacertosus
Demetrias monostigma
Paradromius linearis
Gyrinidae Schrijvertjes
Gyrinus paykulli
Dytiscidae Waterroofkevers
Rhantus suturalis
Rhantus frontalis
Dytiscus circumflexus
Hydrophilidae Spinnende watertorren
Sphaeridium lunatum
Hydrobius fuscipes Roodpootwatertor
Hydrophilus piceus Spinnende watertor
Histeridae Spiegelkevers
Saprinus semistriatus
Silphidae Aaskevers
Necrodes littoralis Oeveraaskever
Necrophorus investigator
Thanatophilus rugosus
Thanatophilus sinuatus
Staphylinidae Kortschildkevers
Cafius xantholoma Strandkortschildkever
Ocypus olens
Cantharidae
Cantharis sp.
Malachiidae
Malachius marginellus
Melyridae
Psilothrix viridicoeruleus Duinbloemweekschildkever
Dolichosoma lineare Smalle
duinbloemweekschildkever
Elateridae Kniptorren
Agriotes lineatus
Heteroceridae Oevergraafkevers
Heterocerus obsoletus
Dermestidae Spektorren
Dermestes frischii
Coccinellidae Lieveheersbeestjes
Adalia bipunctata Tweestippelig
lieveheersbeestje
Adalia decempunctata Tienstippelig
lieveheersbeestje
Anatis ocellata Oogvleklieveheersbeestje
Chilocorus renipustulatus Wilgenlieveheersbeestje
Coccinella septempunctata Zevenstippelig
lieveheersbeestje
Coccinella undecimpunctata Elfstippelig lieveheersbeestje
Harmonia axyridis Veelkleurig aziatisch
lieveheersbeestje
Myzia oblongoguttata Gestreept lieveheersbeestje
Psyllobora
Citroenlieveheersbeestje
vigintiduopunctata
Rhyzobius litura
Anthicidae
Notoxus monoceros Eenhoornige snoerhalskever
Tenebrionidae Zwartlijven
Crypticus quisquilius
Melanimon tibiale
Phaleria cadaverina
Scarabaeidae Mestkevers

Wetenschappelijke naam Nederlandse naam
Anomala dubia
Aphodius rufipes Roodpootveldmestkever
Cerambycidae
Criocephalus rusticus
Boktorren
Chrysomelidae
Melasoma tremulae
Psylliodes marcida
Cassida vittata
Haantjes
Curculionidae
Apion frumentarium
Snuitkevers
Curculio nucum
Philopedon plagiatus
Hazelnootboorder
Planipennia Gaasvliegen
Chrysoperla carnea Goudoogje
Nineta flava Gele gaasvlieg
Siphonaptera
Siphonaptera spec.
Vlooien
Hymenoptera Vliesvleugelen
Tenthredinidae
Athalia sp.
Echte bladwespen
Formicidae Mieren
Lasius niger Wegmier
Myrmica rubra Gewone steekmier
Myrmica scabrinodis Moerassteekmier
Myrmica sabuleti Zandsteekmier
Braconidae
Braconidae sp.
Schildwespen
Cynipidae
Phanacis hypochoeridis
Eurytomidae
Tetramesa hyalipennis
Galwespen
Sphecidae
Crabro peltarius
Crossocerus ovalis
Graafwespen
Mellinus arvensis
Oxybelus uniglumis
Pemphedron lugubris
Gewone vliegendoder
Vespidae Plooivleugelwespen
Dolichovespula media Middelste wesp
Vespula rufa Rode wesp
Vespula vulgaris Gewone wesp
Apidae Bijen
Andrena fulva Vosje
Anthidium manicatum Grote wolbij
Bombus campestris Gewone koekoekshommel
Bombus lapidarius Steenhommel
Bombus lucorum Kleine aardhommel
Bombus muscorum Moshommel
Bombus pascuorum
Akkerhommel
moorselensis
Bombus pratorum Weidehommel
Bombus terrestris Aardhommel
Colletes halophilus Schorzijdebij
Dasypoda hirtipes Pluimvoetbij
Nomada flava Gewone wespbij
Trichoptera Kokerjuffers
Ecnomidae
Ecnomus tenellus
Hydropsychidae
Hydropsyche
bulgaromanorum
Hydroptilidae
Agraylea sexmaculata
Leptoceridae
Mystacides longicornis
Oecetis ochracea
Limnephilidae
Grammotaulius
nigropunctatus
Limnephilus affinis
Limnephilus auricula
Limnephilus binotatus
Limnephilus flavicornis
Limnephilus griseus
100
Wetenschappelijke naam Nederlandse naam
Limnephilus marmoratus
Limnephilus rhombicus
Stenophylax permistus
Phryganeidae
Agrypnia pagetana
Agrypnia varia
Lepidoptera Vlinders
Tinea pellionella
Tinea dubiella
Niditinea fuscella
Monopis laevigella
Monopis obviella
Monopis monachella
Whittleia retiella
Bucculatrix maritima
Yponomeuta evonymella
Yponomeuta rorrella
Ochsenheimeria taurella f.
mediopectinellus
Plutella xylostella Koolmotje
Agonopterix heracliana
Agonopterix subpropinquella
Depressaria daucella
Depressaria pastinacella
Endrosis sarcitrella
Hofmannophila
pseudospretella
Elachista maculicerusella
Elachista argentella
Goniodoma limoniella
Coleophora taeniipennella
Coleophora saxicolella
Coleophora sternipennella
Coleophora versurella
Coleophora vestianella
Coleophora atriplicis
Coleophora deviella
Coleophora adspersella
Coleophora clypeiferella
Coleophora salicorniae
Mompha epilobiella
Oegoconia bacescui
Chrysoestia sexguttella
Isophrictis striatella
Monochroa tetragonella
Monochroa palustrella
Bryotropha senectella
Bryotropha affinis
Teleoides fugitivella
Chionodes distinctella
Chionodes fumatella
Scrobipalpa salinella
Scrobipalpa instabilella
Scrobipalpa obsoletella
Scrobipalpa nitentella
Caryocolum marmorea
Caryocolum blandulella
Brachmia inornatella
Helcystogramma lutatella
Phalonidia affinitana
Gynnidomorpha vectisana
Agapeta hamana
Aethes smeathmanniana
Tortrix viridana
Cnephasia stephensiana
Cnephasia longana
Archips podana
Archips xylosteana
Pandemis cerasana
Clepsis spectrana
Bactra lancealana
Bactra furfurana
Apotomis semifasciana
Argyroploce schulziana

Wetenschappelijke naam Nederlandse naam
Celypha striana
Lobesia abscisana
Epinotia abbreviana
Gypsonoma dealbana
Epiblema roborana
Eucosma cana
Eucosma obumbratana
Eucosma lacteana
Eucosma tripoliana
Eucosma campoliliana
Spilonota ocellana
Cydia splendana
Anthophila fabriciana
Agdistis bennetii
Platyptilia calodactyla
Pterophorus pentadactyla
Aphomia zelleri
Synaphe punctalis
Orthopygia glaucinalis
Pyralis farinalis
Aglossa pinguinalis
Endotricha flammealis
Sciota adelphella
Dioryctria abietella Sparappelboorder
Pyla fusca
Myelois circumvoluta
Gymnancyla canella
Nyctegretis lineana
Phycitodes binaevella
Phycitodes saxicola
Ephestia elutella
Anerastia lotella
Scoparia ambigualis
Eudonia mercurella
Witlesia pallida
Chilo phragmitella
Chrysoteuchia culmella
Crambus ericella
Crambus lathoniellus
Crambus perlella
Agriphila straminella
Agriphila geniculea
Catoptria pinella
Catoptria margaritella
Pediasia aridella
Schoenobius gigantella
Schoenobius forficella
Evergestis extimalis
Loxostege sticticalis
Ostrinia nubilalis
Phlyctaenia perlucidalis
Nomophila noctuella
Pleuroptya ruralis
Thymelicus lineola Zwartsprietdikkopje
Gonepteryx rhamni Citroenvlinder
Pieris brassicae Groot koolwitje
Pieris rapae Klein koolwitje
Pieris napi Klein geaderd witje
Pontia daplidice Resedawitje
Lycaena phlaeas Kleine vuurvlinder
Polyommatus icarus Icarusblauwtje
Pararge aegeria Bont zandoogje
Lasiommata megera Argusvlinder 4
Coenonympha pamphilus Hooibeestje
Maniola jurtina Bruin zandoogje
Hipparchia semele Heivlinder
Vanessa atalanta Atalanta
Vanessa cardui Distelvlinder
Inachis io Dagpauwoog
Aglais urticae Kleine vos
Polygonia c-album Gehakkelde aurelia 5
Malacosoma castrensis Heideringelrups
Lasiocampa trifolii Kleine hageheld
Euthrix potatoria Rietvink
101
Wetenschappelijke naam Nederlandse naam
Mimas tiliae Lindepijlstaart
Agrius convolvuli Windepijlstaart
Macroglossum stellatarum Kolibrievlinder
Chiasmia clathrata Klaverspanner
Crocallis elinguaria Kortzuiger
Bupalus piniaria Dennenspanner
Cabera exanthemata Bruine grijsbandspanner
Scopula emutaria Witroze stipspanner
Idaea dimidiata Vlekstipspanner
Idaea aversata Grijze stipspanner
Xanthorhoe fluctuata Zwartbandspanner
Camptogramma bilineata Gestreepte goudspanner
Pelurga comitata Kajatehoutspanner
Eulithis pyraliata Gele agaatspanner
Chloroclysta siterata Papegaaitje 9
Thera obeliscata Naaldboomspanner
Hydriomena impluviata Groenbandspanner
Eupithecia linariata Vlasbekdwergspanner
Eupithecia centaureata Zwartvlekdwergspanner
Eupithecia succenturiata Witvlakdwergspanner
Gymnoscelis rufifasciata Zwartkamdwergspanner
Clostera pigra Donkere wapendrager
Furcula furcula Kleine hermelijnvlinder
Pheosia tremula Brandvlerkvlinder
Simyra albovenosa Kleine rietvink
Callistege mi Mi-vlinder
Scoliopteryx libatrix Roesje
Diachrysia chrysitis Koperuil
Plusia festucae Goudvenstertje
Autographa gamma Gamma-uil
Chrysodeixis chalcites Turkse uil
Abrostola triplasia Donker brandnetelkapje
Protodeltote pygarga Donkere marmeruil
Deltote bankiana Zilverstreep
Cucullia umbratica Grauwe monnik
Cucullia asteris Astermonnik
Amphipyra tragopoginis Boksbaardvlinder
Caradrina morpheus Morpheusstofuil
Hoplodrina octogenaria Gewone stofuil
Hoplodrina ambigua Zuidelijke stofuil
Thalpophila matura Geelvleugeluil
Trachea atriplicis Meldevlinder
Phlogophora meticulosa Agaatvlinder
Parastichtis ypsillon Wilgenschorsvlinder
Xanthia gilvago Iepengouduil
Lithophane semibrunnea Bruine essenuil
Apamea monoglypha Graswortelvlinder
Apamea crenata Variabele grasuil
Apamea remissa Grauwe grasuil
Oligia fasciuncula Oranjegeel halmuiltje
Mesoligia furuncula Zandhalmuiltje
Mesapamea secalis Halmrupsvlinder
Luperina testacea Gewone grasuil
Rhizedra lutosa Herfst-rietboorder
Hydraecia micacea Aardappelstengelboorder
Celaena leucostigma Gele-lisboorder
Archanara neurica Witkraagrietboorder
Arenostola phragmitidis Egale rietboorder
Chortodes elymi Zandhaverboorder
Chortodes brevilinea Stippelrietboorder
Discestra trifolii Spurrie-uil
Lacanobia oleracea Groente-uil
Lacanobia suasa Variabele w-uil
Sideridis albicolon Tandjesuil
Melanchra pisi Erwtenuil
Mamestra brassicae Kooluil
Mythimna straminea Spitsvleugelgrasuil
Mythimna impura Stompvleugelgrasuil
Mythimna pallens Bleke grasuil
Mythimna comma Komma-uil
Mythimna litoralis Helmgrasuil
Orthosia gothica Nunvlinder
Orthosia gracilis Sierlijke voorjaarsuil
Cerapteryx graminis Bonte grasuil

Wetenschappelijke naam Nederlandse naam
Tholera cespitis Donkere grasuil
Axylia putris Houtspaander
Ochropleura plecta Haarbos
Diarsia rubi Gewone breedvleugeluil
Noctua pronuba Huismoeder
Noctua comes Volgeling
Noctua fimbriata Breedbandhuismoeder
Noctua janthina Kleine breedbandhuismoeder
Noctua interjecta Kleine huismoeder
Lycophotia porphyrea Granietuil
Rhyacia simulans Bruine grasuil
Xestia c-nigrum Zwarte-c-uil
Xestia xanthographa Vierkantvlekuil
Euxoa tritici Graanworteluil
Agrotis ripae Duinworteluil
Agrotis puta Puta-uil
Agrotis ipsilon Grote worteluil
Agrotis exclamationis Gewone worteluil
Agrotis segetum Gewone velduil
Euproctis chrysorrhoea Bastaardsatijnvlinder
Leucoma salicis Satijnvlinder
Nola aerugula Licht visstaartje
Nycteola revayana Variabele eikenuil
Earias clorana Kleine groenuil
Thumatha senex Rondvleugelbeertje
Pelosia obtusa Klein muisbeertje
Atolmis rubricollis Zwart beertje
Eilema complana Streepkokerbeertje
Eilema pygmaeola Klein kokerbeertje
Phragmatobia fuliginosa Kleine beer
Spilosoma lubricipeda Witte tijger
Arctia caja Grote beer
Tyria jacobaeae Sint-jacobsvlinder
Diptera Muggen en Vliegen
Nematocera Muggen
Bibionidae Zwarte vliegen
Bibio marci
Dilophus febrilis
Cecidomyiidae Galmuggen
Cystiphora sonchi
Dasineura urticae
Culicidae Steekmuggen
Aedes dorsalis
Brachycera Vliegen
Tabanidae Dazen
Haematopota pluvialis Gewone regendaas
Stratiomyidae Wapenvliegen
Chloromya formosa
Microchrysa flavicornis
Nemotelus notatus
Asilidae Roofvliegen
Philonicus albiceps Zandroofvlieg
Therevidae Viltvliegen
Thereva cinifera
Dolichopodidae Slankpootvliegen
Dolichopus brevipennis
Dolichopus diadema
Syrphidae Zweefvliegen
Episyrphus balteatus Snorzweefvlieg
Eristalinus aeneus Kustvlekoog
Eristalis pertinax Kegel-bijvlieg
Eristalis tenax Blinde bij
Eupeodes corollae Terrasjes-kommazwever
Eupeodes lundbecki Noordse kommazwever
Eupeodes luniger Grote kommazwever
Helophilus hybridus Moeras-pendelvlieg
Helophilus pendulus Gewone pendelvlieg
Helophilus trivittatus Citroen-pendelvlieg
Melangyna cincta Spits elfje
Melanostoma mellinum Gewone driehoekzweefvlieg
Melanostoma scalare Slanke driehoekzweefvlieg
Meliscaeva auricollis Gestreept variabel elfje
Parasyrphus punctulatus Gevlekt roetneusje
Platycheirus albimanus Mica-platvoetje
102
Wetenschappelijke naam Nederlandse naam
Platycheirus angustatus Slank platvoetje
Platycheirus clypeatus Gewoon platvoetje
Platycheirus fulviventris Geel platvoetje
Platycheirus manicatus Snuit-platvoetje
Platycheirus scutatus Schaduw-platvoetje
Pyrophaena granditarsa Klompvoetje
Scaeva pyrastri Witte halvemaanzwever
Scaeva selenitica Gele halvemaanzwever
Sphaerophoria rueppelli Kleine langlijf
Sphaerophoria scripta Grote langlijf
Syritta pipiens Menuetzweefvlieg
Syrphus ribesii Bessen-bandzwever
Syrphus torvus Bos-bandzwever
Syrphus vitripennis Kleine bandzwever
Pallopteridae
Palloptera muliebris
Tephritidae Boorvliegen
Paroxyna plantaginis Zeeasterboorvlieg
Xyphosia miliaria Akkerdistelboorvlieg
Ulidiidae Prachtvliegen
Melieria omissa
Agromyzidae Mineervliegen
Calycomyza humeralis
Chromatomyia cf.
syngenesiae
Pegomya cf. hyoscyami
Hippoboscidae Luisvliegen
Ornithomya chloropus
Muscidae Echte vliegen
Anthomyia cf. procellaris
Musca domestica Huisvlieg
Stomoxys calcitrans Stalvlieg
Scathophagidae Strontvliegen
Scathophaga stercoraria
Calliphoridae Bromvliegen
Calliphora vicina Bromvlieg
Cynomya mortuorum Lijkenvlieg
Lucilia sericata
Pollenia rudis
Protophormia terraenovae
Sarcophagidae Dambordvliegen
Miltogramma germari
Tachinidae Sluipvliegen
Eriothrix rufomaculata
BRYOZOA MOSDIERTJES
Flustra foliacea Bladachtig hoornwier
ECINODERMATA STEKELHUIDIGEN
ECHINOIDEA ZEE-EGELS
Echinocardium cordatum Hartegel
Echinocyamus pusillus Zeeboontje
Psammechinus miliaris Gewone zeeappel
ASTEROIDEA ZEESTERREN
Asterias rubens Gewone zeester
OPHIUROIDEA SLANGSTERREN
Ophiuroidea sp. Slangster sp.
CHORDATA CHORDADIEREN
CHONDRICHTHYES KRAAKBEENVISSEN
Pleurotremata Haaien
Scyliorhinus canicula Hondshaai
Hypotremata Roggen
Raja clavata Stekelrog
Raja montagui Gevlekte rog
Raja radiata Sterrog
OSTEICHTHYES BEENVISSEN
Abramis bjoerkna Kolblei
Acerina cernua Pos
Agonus cataphractus Harnasmannetje
Ammodytes tobianus Kleine zandspiering
Belone belone Geep
Chelon labrosus Diklipharder
Clupea harengus Haring
Cyclopterus lumpus Snotolf
Dicentrarchus labrax Zeebaars
Hyperoplus lanceolatus Smelt

Wetenschappelijke naam Nederlandse naam
Perca fluviatilis Baars
Platichthys flexus Bot
Pleuronectes platessa Schol
Pomatoschistus microps Brakwatergrondel
Rutilus rutilus Blankvoorn
Solea solea Tong
Sprattus sprattus Sprot
Syngnathus acus Grote zeenaald
Syngnathus rostellatus Kleine zeenaald
Zoarces viviparus Puitaal
AVES VOGELS
Gavia stellata Roodkeelduiker
Podiceps cristatus Fuut
Fulmarus glacialis Noordse Stormvogel
Morus bassanus Jan-van-gent
Phalacrocorax carbo Aalscholver
Egretta garzetta Kleine Zilverreiger
Ardea cinerea Blauwe Reiger
Ciconia ciconia Ooievaar
Plegadis falcinellus Zwarte Ibis
Platalea leucorodia Lepelaar
Phoenicopterus minor Kleine Flamingo
Phoenicopterus chilensis Chileense Flamingo
Cygnus olor Knobbelzwaan
Cygnus atratus Zwarte Zwaan 7
Anser anser Grauwe Gans
Branta hutchinsii Kleine Canadese Gans
Branta canadensis Grote Canadese Gans
Branta leucopsis Brandgans
Branta hrota Witbuikrotgans
Branta bernicla Rotgans
Alopochen aegyptiacus Nijlgans
Tadorna ferruginea Casarca
Tadorna tadorna Bergeend
Mareca penelope Smient
Mareca strepera Krakeend
Anas crecca Wintertaling
Anas platyrhynchos Wilde Eend
Anas acuta Pijlstaart
Anas clypeata Slobeend
Aythya fuligula Kuifeend
Somateria mollissima Eider
Clangula hyemalis IJseend
Melanitta nigra Zwarte Zee-eend
Bucephala clangula Brilduiker
Mergus serrator Middelste Zaagbek
Pernis apivorus Wespendief
Circus aeruginosus Bruine Kiekendief
Circus cyaneus Blauwe Kiekendief
Circus pyrargus Grauwe Kiekendief
Accipiter nisus Sperwer
Buteo buteo Buizerd
Pandion haliaetus Visarend
Falco tinnunculus Torenvalk
Falco columbarius Smelleken
Falco subbuteo Boomvalk
Falco peregrinus Slechtvalk
Coturnix coturnix Kwartel
Rallus aquaticus Waterral
Gallinula chloropus Waterhoen
Fulica atra Meerkoet
Haematopus ostralegus Scholekster
Recurvirostra avosetta Kluut
Charadrius hiaticula Bontbekplevier
Charadrius dubius Kleine Plevier
Pluvialis apricarius Goudplevier
Pluvialis squatarola Zilverplevier
Vanellus vanellus Kievit
Calidris canutus Kanoet
Calidris alba Drieteenstrandloper
Calidris minuta Kleine Strandloper
Calidris ferruginea Krombekstrandloper
Calidris alpina Bonte Strandloper
Philomachus pugnax Kemphaan
103
Wetenschappelijke naam Nederlandse naam
Lymnocryptes minimus Bokje
Gallinago gallinago Watersnip
Scolopax rusticola Houtsnip
Limosa lapponica Rosse Grutto
Numenius phaeopus Regenwulp
Numenius arquata Wulp
Tringa erythropus Zwarte Ruiter
Tringa totanus Tureluur
Tringa nebularia Groenpootruiter
Tringa ochropus Witgat
Actitis hypoleucos Oeverloper
Arenaria interpres Steenloper
Phalaropus lobatus Grauwe Franjepoot
Phalaropus fulicarius Rosse Franjepoot
Stercorarius parasiticus Kleine Jager
Stercorarius skua Grote Jager
Larus melanocephalus Zwartkopmeeuw
Larus minutus Dwergmeeuw
Larus ridibundus Kokmeeuw
Larus canus Stormmeeuw
Larus graellsii Kleine Mantelmeeuw
Larus argentatus Zilvermeeuw
Larus marinus Grote Mantelmeeuw
Rissa tridactyla Drieteenmeeuw
Sterna sandvicensis Grote Stern
Sterna hirundo Visdief
Sterna paradisaea Noordse Stern
Sterna albifrons Dwergstern
Chlidonias niger Zwarte Stern
Uria aalge Zeekoet
Alca torda Alk
Columba livia Postduif
Columba oenas Holenduif
Columba palumbus Houtduif
Streptopelia decaocto Turkse Tortel
Cuculus canorus Koekoek
Asio otus Ransuil
Asio flammeus Velduil
Apus apus Gierzwaluw
Alcedo atthis IJsvogel
Dendrocopos major Grote Bonte Specht
Jynx torquilla Draaihals
Alauda arvensis Veldleeuwerik
Riparia riparia Oeverzwaluw
Hirundo rustica Boerenzwaluw
Delichon urbica Huiszwaluw
Anthus trivialis Boompieper
Anthus pratensis Graspieper
Motacilla flava Gele Kwikstaart
Motacilla thunbergi Noordse Kwikstaart
Motacilla alba Witte Kwikstaart
Troglodytes troglodytes Winterkoning
Prunella modularis Heggenmus
Erithacus rubecula Roodborst
Luscinia megarhynchos Nachtegaal
Luscinia svecica Blauwborst
Phoenicurus ochruros Zwarte Roodstaart
Phoenicurus phoenicurus Gekraagde Roodstaart
Saxicola rubetra Paapje
Saxicola torquata Roodborsttapuit
Oenanthe oenanthe Tapuit
Turdus torquatus Beflijster
Turdus merula Merel
Turdus pilaris Kramsvogel
Turdus philomelos Zanglijster
Turdus iliacus Koperwiek
Acrocephalus schoenobaenus Rietzanger
Acrocephalus palustris Bosrietzanger
Acrocephalus scirpaceus Kleine Karekiet
Hippolais icterina Spotvogel
Sylvia curruca Braamsluiper
Sylvia communis Grasmus
Sylvia borin Tuinfluiter
Sylvia atricapilla Zwartkop

Wetenschappelijke naam Nederlandse naam
Phylloscopus collybita Tjiftjaf
Phylloscopus trochilus Fitis
Regulus regulus Goudhaan
Regulus ignicapillus Vuurgoudhaan
Muscicapa striata Grauwe Vliegenvanger
Ficedula hypoleuca Bonte Vliegenvanger
Certhia familiaris Boomkruiper
Lanius collurio Grauwe Klauwier
Corvus monedula Kauw
Corvus frugilegus Roek
Corvus corone Zwarte Kraai
Sturnus vulgaris Spreeuw
Passer domesticus Huismus
Passer montanus Ringmus
Fringilla coelebs Vink
Fringilla montifringilla Keep
Carduelis cannabina Kneu
Loxia curvirostra Kruisbek
Emberiza schoeniclus Rietgors
Nymphicus hollandicus Valkparkiet
MAMMALIA ZOOGDIEREN
Chiroptera
Microchiroptera sp.
Vleermuizen
Lagomorpha Haasachtigen
Oryctolagus cuniculus Konijn
Lepus europaeus Haas
Rodentia Knaagdieren
Arvicolidae Woelmuizen
Microtus arvalis Veldmuis
Muridae Muizen
Apodemus sylvaticus Bosmuis
Micromys minutus Dwergmuis
Carnivora Roofdieren
Canis familiaris Hond
Felis catus Huiskat
Ursus arctos Bruine beer
Primates Primaten
Homo sapiens Mens
Perissodactyla Onevenhoevigen
Equus caballus Paard
Artiodactyla Evenhoevigen
Sus scrofa Varken
Bos taurus Rund
Capra hircus/Ovis aries Geit/Schaap
Pinnipedia Zeehonden
Phoca vitulina Gewone zeehond
Halichoerus grypus Grijze zeehond
Cetacea Walvissen
Phocoena phocoena Bruinvis
PLANTAE PLANTEN
TRACHEOPHYTINA VAATPLANTEN
Achillea millefolium Duizendblad
Agrostis stolonifera Fioringras
Aira praecox Vroege haver
Ammophila arenaria Helm
Anthriscus caucalis Fijne kervel
Anthriscus sylvestris Fluitenkruid
Arabidopsis thaliana Zandraket
Arenaria serpyllifolia Gewone zandmuur
Artemisia maritima Zeealsem
Aster tripolium Zulte
Atriplex laciniata Gelobde melde
Atriplex littoralis Strandmelde
Atriplex patula Uitstaande melde 4,8
Atriplex portulacoides Gewone zoutmelde
Atriplex prostrata Spiesmelde
Bellis perennis Madeliefje
Beta vulgaris ssp. maritima Strandbiet
Bolboschoenus maritimus Heen
Brassica napus Koolzaad
Brassica rapa Raapzaad
Bromus hordeaceus ssp.
hordeaceus
Zachte dravik
Cakile maritima Zeeraket
104
Wetenschappelijke naam Nederlandse naam
Calamagrostis epigejos Duinriet
x Calammophila baltica Noordse helm
Capsella bursa-pastoris Herderstasje
Cardamine hirsuta Kleine veldkers
Carex arenaria Zandzegge
Carex distans Zilte zegge
Carex extensa Kwelderzegge
Cerastium diffusum Scheve hoornbloem
Cerastium fontanum ssp. Gewone hoornbloem
vulgare
Cerastium glomeratum Kluwenhoornbloem
Cerastium semidecandrum Zandhoornbloem
Chamerion angustifolium Wilgenroosje
Chenopodium album Melganzenvoet
Chenopodium polyspermum Korrelganzenvoet 8
Chenopodium rubrum Rode ganzenvoet
Cirsium arvense Akkerdistel
Cirsium vulgare Speerdistel
Claytonia perfoliata Winterpostelein
Cochlearia danica Deens lepelblad
Cochlearia officinalis ssp. Engels lepelblad
anglica
Convolvulus arvensis Akkerwinde
Convolvulus sepium Haagwinde
Convolvulus soldanella Zeewinde
Conyza canadensis Canadese fijnstraal
Crambe maritima Zeekool
Crataegus monogyna Eenstijlige meidoorn
Crepis capillaris Klein streepzaad
Cymbalaria muralis Muurleeuwenbek
Dactylis glomerata Kropaar
Daucus carota Peen
Dryopteris dilatata Brede stekelvaren
Dryopteris filix-mas Mannetjesvaren
Elytrigia atherica Strandkweek
Elytrigia juncea ssp. Biestarwegras
boreoatlantica
Elytrigia maritima Zandkweek
Epilobium ciliatum Beklierde basterdwederik
Epilobium hirsutum Harig wilgenroosje
Epilobium montanum Bergbasterdwederik
Epilobium parviflorum Viltige basterdwederik
Epilobium tetragonum Kantige basterdwederik
Erigeron acer Scherpe fijnstraal
Erophila verna Vroegeling
Eryngium maritimum Blauwe zeedistel
Festuca arundinacea Rietzwenkgras
Festuca rubra Rood zwenkgras
Galeopsis bifida Gespleten hennepnetel
Galium aparine Kleefkruid
Galium verum Geel walstro
Geranium dissectum Slipbladige ooievaarsbek
Geranium molle Zachte ooievaarsbek
Geranium pusillum Kleine ooievaarsbek
Geranium robertianum Robertskruid
Glaucium flavum Gele hoornpapaver 6
Glaux maritima Melkkruid
Glechoma hederacea Hondsdraf
Hieracium aurantiacum Oranje havikskruid
Hieracium laevigatum Stijf havikskruid
Hieracium umbellatum Schermhavikskruid
Holcus lanatus Gestreepte witbol
Honckenia peploides Zeepostelein
Hordeum distichon Chevaliergerst
Hordeum murinum Kruipertje
Hypochaeris radicata Gewoon biggekruid
Inula crithmoides Zeealant 8
Jacobaea vulgaris subsp. Duinkruiskruid
dunensis
Jasione montana Zandblauwtje
Juncus ambiguus Zilte greppelrus
Juncus bufonius Greppelrus
Juncus gerardii Zilte rus
Juncus maritimus Zeerus

Wetenschappelijke naam Nederlandse naam
Lamium amplexicaule Hoenderbeet
Lamium hybridum Ingesneden dovenetel
Lamium purpureum Paarse dovenetel
Leontodon autumnalis Vertakte leeuwentand
Leontodon saxatilis Kleine leeuwentand
Lepidium ruderale Steenkruidkers
Leymus arenarius Zandhaver
Limonium vulgare Lamsoor
Linaria vulgaris Vlasbekje
Lolium perenne Engels raaigras
Lonicera periclymenum Wilde kamperfoelie
Lotus corniculatus var. Gewone rolklaver
corniculatus
Matricaria chamomilla Echte kamille
Melilotus albus Witte honingklaver
Myosotis ramosissima Ruw vergeet-mij-nietje
Narcissus sp.
Nypa fruticans
Narcis
Odontites vernus ssp. Rode ogentroost
serotinus
Oenothera glazioviana Grote teunisbloem
Oenothera oakesiana Duinteunisbloem
Persicaria lapathifolia Beklierde duizendknoop
Persicaria maculosa Perzikkruid
Phleum arenarium Zanddoddegras
Phragmites australis Riet
Plantago coronopus Hertshoornweegbree
Plantago lanceolata Smalle weegbree
Plantago major Grote weegbree
Plantago maritima Zeeweegbree
Poa annua Straatgras
Poa pratensis Veldbeemdgras
Polygonum aviculare Gewoon varkensgras
Polypodium vulgare Gewone eikvaren
Potentilla anserina Zilverschoon
Prunella vulgaris Gewone brunel
Puccinellia distans ssp.
borealis
Bleek kweldergras
Puccinellia distans ssp. Stomp kweldergras
distans
Puccinellia maritima Gewoon kweldergras
Ranunculus acris Scherpe boterbloem
Ranunculus bulbosus Knolboterbloem
Ranunculus repens Kruipende boterbloem
Raphanus raphanistrum Knopherik
Raphanus sativus Radijs
Rapistrum rugosum Bolletjesraket
Rosa rubiginosa Egelantier
Rosa rugosa Rimpelroos
Rumex acetosa Veldzuring
Rumex acetosella Schapenzuring
Rumex crispus Krulzuring
Sagina nodosa Sierlijke vetmuur
Salicornia europaea Kortarige zeekraal
Salicornia procumbens Langarige zeekraal
Salix cinerea ssp. cinerea Grauwe wilg
Salsola kali ssp. kali Stekend loogkruid
Sambucus nigra Gewone vlier
Sedum acre Muurpeper
Senecio sylvaticus Boskruiskruid
Senecio vulgaris Klein kruiskruid
Silene latifolia ssp. alba Avondkoekoeksbloem
Sisymbrium altissimum Hongaarse raket
Sisymbrium officinale Gewone raket
Solanum dulcamara Bitterzoet
Solanum nigrum Zwarte nachtschade
Sonchus arvensis var. Zeemelkdistel
maritimus
Sonchus asper Gekroesde melkdistel
Sonchus oleraceus Gewone melkdistel
Spartina anglica Engels slijkgras
Spergularia marina Zilte schijnspurrie
Spergularia media ssp.
angustata
Gerande schijnspurrie
105
Wetenschappelijke naam Nederlandse naam
Stellaria media Vogelmuur
Stellaria pallida Duinvogelmuur
Suaeda maritima Klein schorrenkruid
Taraxacum officinale Paardenbloem
Trifolium arvense Hazenpootje
Trifolium dubium Kleine klaver
Trifolium fragiferum Aardbeiklaver
Trifolium pratense Rode klaver
Trifolium repens Witte klaver
Triglochin maritima Schorrenzoutgras
Tripleurospermum
Reukeloze kamille
maritimum
Triticum aestivum Tarwe
Urtica dioica Grote brandnetel
Urtica urens Kleine brandnetel
Valerianella locusta Veldsla
Veronica arvensis Veldereprijs
Veronica officinalis Mannetjesereprijs
Viccia cracca Vogelwikke
Vicia lathyroides Lathyruswikke
Vicia sativa ssp. nigra Smalle wikke
Viola canina Hondsviooltje
BRYOPHYTA MOSSEN
Hepaticae Levermossen
Lophocolea heterophylla Gedrongen kantmos
Musci Bladmossen
Brachythecium albicans Bleek dikkopmos 1
Brachythecium rutabulum Gewoon dikkopmos 1
Brachythecium salebrosum Glad dikkopmos 1
Bryum algovicum Netknikmos 8
Bryum argenteum Zilvermos 1
Bryum bicolor Grof korreltjes-knikmos 1
Bryum caespititium Zodeknikmos 8
Bryum capillare Gedraaid knikmos 1
Campylopus introflexus Grijs kronkelsteeltje 1
Ceratodon purpureus Purpersteeltje
Dicranum scoparium Gewoon gaffeltandmos 1
Didymodon vinealis Muurdubbeltandmos 8
Eurhynchium praelongum Fijn laddermos 1
Eurhynchium speciosum Moeras-snavelmos 1
Funaria hygrometrica Krulmos 1
Hypnum cupressiforme Gewoon klauwtjesmos 1
Hypnum jutlandicum Heide-klauwtjesmos 1
Pseudoscleropodium purum Groot laddermos 1
Rhynchostegium confertum Boom-snavelmos 1
Rhynchostegium
megapolitanum
Duin-snavelmos 1
Rhytidiadelphus squarrosus Gewoon haakmos
Tortula ruralis var.
Groot duinsterretje
ruraliformis
CHLOROPHYTA GROENWIEREN
Ulva lactuca Zeesla
CHRYSOPHYTA GOUDWIEREN
Ascophyllum nodosum Knotswier
Fucus spiralis Kleine zee-eik
Himanthalia elongata Riemwier
Sargassum muticum Japans bessenwier
FUNGI SCHIMMELS
MACROFUNGI
Bovista plumbea Loodgrijze bovist 3
Claviceps purpurea Moederkoren
Lycoperdon lividum Melige stuifzwam 3
Marasmius oreades Weidekringzwam 3
Phellinus contiguus Werkhoutvuurzwam
Rickenella fibula Oranjegeel trechtertje 3
MICROFUNGI
Uromyces limonii Lamsoorroest
LICHENES KORSTMOSSEN
Buellia punctata Vliegenstrontjesmos
Cladonia chlorophaea Fijn bekermos 2
Cladonia foliacea Elandgeweimos 2
Cladonia furcata Gevorkt heidestaartje 2
Cladonia glauca Bruin heidestaartje 2
Cladonia gracilis Bruin bekermos 2

Wetenschappelijke naam Nederlandse naam
Cladonia macilenta Dove heidelucifer 2
Evernia prunastri Eikenmos 2
Lecanora campestris Kastanjebruine schotelkorst 2
Physcia tenella Heksenvingermos 2
Ramalina farinacea Melig takmos 2
Xanthoria calcicola Oranje dooiermos
Xanthoria polycarpa Klein dooiermos 2
Tabel 21. Totaallijst van waargenomen taxa op
Griend in 2002 t/m 2008.
106

Bijlage 5 – Waarnemingen Cees Camphuysen
7 oktober 8 oktober 9 oktober 10 oktober 11 oktober 12 oktober 13 oktober
Fuut 1
Aalscholver 250 140 50 70 80 200 +
Blauwe Reiger 6
Grauwe Gans 4
Rotgans 40 70 50 40 50 20 +
Bergeend 150 2840 3000 2000 2000 2000 +
Wilde Eend 70 45 40 30 40 20 +
Krakeend 5
Pijlstaart 5 12 15 10 5 2
Smient 50 60 100 50 40 20 +
Wintertaling 5
Eidereend 100 25 50 50 30 60 +
Middelste Zaagbek 14 1 4 2
Bruine Kiekendief 1 1
Slechtvalk 2 2 1
Torenvalk 1 1 1 1 1 1
Waterral 10 20 20 20 10 30 +
Scholekster 500 3700 2000 2500 10000 2800 +
Kluut + 70
Bontbekplevier 2 4 2 6 4 1
Zilverplevier 50 170 30 70 90 50 +
Kanoetstrandloper 150 850 1200 6000 12500 2000 +
Drieteenstrandloper 50 450 60 80 70 50 +
Bonte Strandloper 250 12500 1000 3000 2500 3000 +
ongedet steltlopers ++ 25000 15000 8000 5000 8000
Steenloper 30 45 20 40 50 40 +
Tureluur 80 240 100 50 40 50 +
Zwarte Ruiter 1 2 1 1
Groenpootruiter 3 12 6 12 4 5
Witgatje 1
Rosse Grutto 50 1020 50 140 250 +
Wulp 250 1900 200 500 800 150 +
Watersnip 7 5 1 1 2
Bokje 1
Kokmeeuw 600 800 500 600 400 300 +
Stormmeeuw 30 2 40 30 10 40 +
Kleine Mantelmeeuw 4 3 5 4 1 2
Zilvermeeuw 400 280 400 400 250 300 +
Grote Mantelmeeuw 25 37 20 25 25 20 +
Grote Stern 2
Veldleeuwerik 5 10 5 2 3
Graspieper 30 100 100 100 60 50 +
Boompieper 1
Oeverpieper 2 2 4
Witte Kwikstaart 4 2 3 1 +
Gele Kwikstaart 2
Winterkoning 1 1
Heggemus 2 1
Roodborst 10 8 1 2 2
Zanglijster 30 50 4 2 3
Koperwiek 50 100 20 40 15 20
Kramsvogel 5
Merel 15 15 4 3 6 12 6
Zwarte Roodstaart 1
Zwartkop 2
Tjiftjaf 1
Goudhaantje 20 12
107

7 oktober 8 oktober 9 oktober 10 oktober 11 oktober 12 oktober 13 oktober
Vuurgoudhaantje 11
Pallas Boszanger 1
Koolmees 12 25 5 4 1 2
Pimpelmees 30 5 3 4 8 3
Zwarte Mees 2
Spreeuw 15 20 4 5
Vink 15 10 2
Keep 8 25 5 2
Groenling 5 4
Kneu 8 2
Sneeuwgors 1 1
Rietgors 2 2 2 3
Gewone Zeehond 1 dood
Tabel 22. Waarnemingen van Cees Camphuysen in de periode van 7 tot en met 13 oktober 2008.
Paardenbijter in wilg langs Zuidbak Griend 9 september 2008.
108

Bijlage 6 – Overzicht Rode Lijst-soorten
Op 5 november 2004 heeft minister Veerman van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit de nieuwe
Rode Lijsten voor bedreigde dier- en plantensoorten vastgesteld (Veerman 2004).
Mede als gevolg van de doorgevoerde wijzigingen, als ook door een sinds 2002 meer uitgebreide
inventarisatie van het eiland, is de in bijlage 1 van de Natuurvisie Griend (Veen 2003) opgenomen lijst
met Rode Lijst-soorten niet meer actueel. Daarom wordt hier een nieuw overzicht gepresenteerd, met
gegevens uit de bewakingsseizoenen 2002 – 2008.
In 2008 werden van de in tabel 23 genoemde soorten niet waargenomen: Grammotaulius
nigropunctatus, Limnephilus griseus, Limnephilus marmoratus, Heivlinder, Engels gras, Gele
hoornpapaver en Gelobde melde.
De Bontbekplevier ontbrak als broedvogel.
In 2008 nieuw toegevoegd aan de lijst is: Stenophylax permistus
In onderstaande tabel 23 zijn de verschillende te onderscheiden Rode Lijst-categorieën als volgt
aangegeven:
1 = ernstig bedreigd
2 = bedreigd
3 = kwetsbaar
4 = gevoelig
In de kolom “status Griend” worden de volgende afkortingen gebruikt:
a = algemeen, jaarlijks
b = mogelijke of waarschijnlijke broedvogel, niet jaarlijks
B = zekere broedvogel, niet jaarlijks
BB = zekere broedvogel, jaarlijks
va = vrij algemeen, jaarlijks
vz = vrij zeldzaam, jaarlijks
z = zeldzaam, niet jaarlijks
zz = zeer zeldzaam; eenmalige waarneming
Wetenschappelijke naam
Nederlandse naam
109
Status
Griend
Rode Lijst
categorie
1 2 3 4
Zoogdieren (2)
Halichoerus grypus Grijze zeehond vz x
Phoca vitulina ssp. vitulina Gewone zeehond z x
Broedvogels (9)
Alauda arvensis ssp. arvensis Veldleeuwerik b x
Anthus pratensis ssp. pratensis Graspieper BB x
Asio flammeus ssp. flammeus Velduil B x
Charadrius hiaticula ssp. hiaticula Bontbekplevier B x
Larus marinus Grote Mantelmeeuw BB x
Mergus serrator Middelste Zaagbek BB x
Sterna hirundo ssp. hirundo Visdief BB x
Sterna sandvicensis ssp. sandvicensis Grote Stern BB x
Tringa totanus ssp. totanus Tureluur BB x
Bijen (1)
Bombus muscorum Moshommel vz x

Wetenschappelijke naam
Nederlandse naam
110
Status
Griend
Rode Lijst
categorie
1 2 3 4
Kokerjuffers (5)
Grammotaulius nigropunctatus z x
Limnephilus binotatus z x
Limnephilus griseus zz x
Limnephilus marmoratus z x
Stenophylax permistus zz x
Dagvlinders (1)
Hipparchia semele ssp. semele Heivlinder z x
Land- en zoetwaterweekdieren (1)
Ovatella myosotis Muizeoortje va x
Vaatplanten (9)
Armeria maritima Engels gras zz x
Atriplex laciniata Gelobde melde vz x
Cochlearia officinalis ssp. anglica Engels lepelblad va x
Glaucium flavum Gele hoornpapaver zz x
Odontites vernus ssp. serotinus Rode ogentroost a x
Plantago maritima Zeeweegbree va x
Sagina nodosa Sierlijke vetmuur vz x
Seriphidium maritimum Zeealsem a x
Viola canina Hondsviooltje vz
(sinds
2004)
x
Tabel 23. Rode Lijst-soorten van Griend, bewakingsseizoenen 2002 – 2008.

Bijlage 7 – Errata rapport Griend Vogels en Bewaking 2007
Pagina 92
In bijlage 3 ontbreekt de kop van de tweede kolom. Hier dient uiteraard “april” gelezen te worden.
111