Vrijwilligerskrant, voorjaar 2013 - Natuurmonumenten

Natuur en cultuur: spannend grensgebied
Kijk, daar staan we op de foto, vrijwilligers van de Werkgroep
Landschapsgeschiedenis, aangevuld met medewerkers van
Natuurmonumenten. Niet allemaal, want het is lastig om de
groep compleet te krijgen voor een foto. Het liefst lopen we
buiten in het veld, op zoek naar overblijfselen van menselijke
activiteiten in de natuur. Onze bevindingen beschrijven we en
leggen we zo mogelijk op foto vast. Bijvoorbeeld in Planken
Wambuis, waar deze foto na de presentatie van ons eindrapport
is genomen (online te bekijken).
Grens verkennen
Natuurgebieden zijn voor ons in de eerste plaats cultuurgebieden.
De natuur is beïnvloed door de activiteiten van de mens, soms in een
ver verleden. Maar de bossen en akkers, wegen en houtsingels zien
we ook als natuurgebieden. Wat mensen voor elkaar kregen, was - en
is - afhankelijk van wat de natuurlijke omstandigheden toelieten. Dat
De Werkgroep Landschapsgeschiedenis en enkele medewerkers van
Natuurmonumenten. Zittend van links naar rechts: Tessy Smeets en
Adinda Crans (Natuurmonumenten). Staand: Martin Hijink, Foppe
Dupuis, Jaap van der Weel, Michiel Purmer (Natuurmonumenten),
Henk Hofman (Natuur monumenten), Gerrit Breman en Paul Hendriks.
Bijzondere waarnemingen
Naam vrijwilliger Naam natuurgebied Naam soort /geval Waarom is het bijzonder
Jan Lantinga Dal van de Ruiten A (Gr.) 500 kepen (enkelvoud: keep)
(Fringilla montifringilla)
Judith Bouma Fochteloërveen (Fr.) Zwervende heidelibel
(Sympetrum fonscolombii)
Jac Vermeulen Huis ter Heide (NB) Zuidelijke keizerlibel
(Anax parthenope)
Coen Knotters Oisterwijk (NB) Dennenwolfsklauw
(Huperzia selago)
Bert en Riet
van Rijsewijk
Kampina (NB) Grote vos
(Nymphalis polychloros)
Reinoud van den Broek Kampina, Banisveld (NB) Stijve ogentroost
(Euphrasia stricta)
Paul van Hoek Nieuwkoopse Plassen (ZH) Klein waterhoen
(Porzana parva)
Nel van der Bosch Nieuwkoopse Plassen (ZH) Gevlekte witsnuitlibel
(Leucorrhinia pectoralis)
Mark Scheepens Plateauxvennen (NB) Eiafzet van de Kempense heidelibel
(Sympetrum depressiusculum)
Jacques van Kessel Dommeldal (NB) Moeraskartelblad en gevlekte orchis
(Pedicularis palustris)
(Dactylorhiza maculata)
Trudy Visser Plateaux (NB) Gentiaanblauwtje
(Phengaris alcon)
Dik van Stam Ruygeborg (ZH) Roerdomp
(Botaurus stellaris)
grensgebied tussen cultuur en natuur vinden we erg spannend. Om
die grens te verkennen maken we gebruik van archief materiaal en
historische kaarten, maar ook van allerlei moderne digitale technieken.
Boeiende puzzel
Eerst brengen we globaal de voorgeschiedenis van een gebied in
kaart. Dan gaan we het veld in, op zoek naar vroegere over blijfselen
of sporen daarvan. Vervolgens proberen we er samenhang in te
ontdekken. Dat leidt vaak tot een grote, boeiende puzzel. Tenslotte
verwerken we dat tot een verhaal. Heel leuk werk. Er is nog ruimte
voor mensen die mee willen puzzelen en vooral mee willen kijken.
Een keer meelopen kan heel stimulerend zijn. Wie interesse heeft
en in Midden-Gelderland woont, kan contact opnemen met Jolanda
Ritter (j.ritter@natuurmonumenten.nl) of met de werkgroep.
- Gerrit Breman, vrijwilliger
Cultuurhistorische projecten
In het kader van het ILG-contract met de provincie Gelderland, is
voor een aantal cultuurhistorische projecten geld beschikbaar. Dat
geldt bijvoorbeeld voor de inventarisatie van het ‘zichtbare landschap’
op Planken Wambuis en het Deelerwoud, die Werkgroep
Landschapsgeschiedenis heeft uitgevoerd. Deze groep vrijwilligers
heeft veel expertise en had in Planken Wambuis al eerder onderzoek
verricht, los van de ILG-projecten. De werkgroep heeft het zichtbare
cultuurhistorische landschap van Planken Wambuis nauwgezet
in kaart gebracht. De data die de groep verzameld heeft, is in de
database van Natuurmonumenten verwerkt. Ook is door de inzet van
deze vrijwilligers projectgeld bespaard, dat onder meer ten goede
komt aan een boek over Planken Wambuis. Dit boek verschijnt
komend najaar. In deze publicatie komen ook verhalen te staan
over de archeologie van Planken Wambuis en over de overlevering
(oral history), aangevuld met natuurfilosofische beschouwingen.
Grote groepen overwinterende kepen
in winterveldjes. (Is niet-geoogst graan
van vorig seizoen.) We wisten niet dat
het zo makkelijk was om met simpele
winterveldjes aan de wensen van deze
vogels tegemoet te komen. (Meer
informatie Jacob de Bruin.)
Pioniersoort, die redelijk zeldzaam is.
Vanwege de graafwerkzaamheden ten
behoeve van the Dutch Crane Resort
Project hebben ze waarschijnlijk meteen
na de werkzaamheden eitjes afgezet in
het voorjaar en zijn ze in de nazomer
uitgeslopen.
Zeldzame soort voor Nederland en ook
voor het gebied.
Uiterst zeldzaam, rodelijst (bedreigd).
Niet eerder gevonden in dit gebied.
Niet eerder officieel gemeld in gebied.
Rodelijst (EB).
Nieuwe soort voor Banisveld. Rodelijst
(kwetsbaar).
Reflecteert het succes van kleinschalige
moerasontwikkeling
Laat zien dat de waterkwaliteit steeds
verder verbetert.
Het gaat niet goed met de Kempense
heidelibel; om dan eiafzet waar te nemen is
heel bijzonder.
De graslanden van het Dommeldal lijken
gelukkig toch nog wat verborgen schatten
te herbergen die door het juiste beheer
weer zijn verschenen.
Herkolonisatie vanuit een ander deel van
het gebied. Dit is nu mogelijk omdat er bos
verwijderd is ter bevordering van heide.
Eerste waarneming van deze soort in dit
gebied. Gebied is net ingericht, speciaal
voor moerasvogels als de roerdomp.
Veiliger werken
Sinds dit jaar werkt Natuur monumenten
met een vernieuwde bedrijfshulpverlening
die beter is toegerust op
het omgaan met ongevallen in onze
gebieden. De belangrijkste punten:
Online opleiding
Alle vaste medewerkers hebben in februari
de online opleiding ‘Veilig werken bij
Natuurmonumenten’ gevolgd. Zij leerden
in twintig minuten hoe veiligheid op het
werk is geregeld. Alle vrijwilligers die een
BHV- of EHGA-training doen, volgen deze
online opleiding ook.
In de gebieden en bezoekerscentra
Dit jaar volgen de beheereenheden als team
de tweejaarlijkse opleiding Eerste Hulp bij
Geïsoleerde Arbeid (EHGA), een ‘buitenversie’
van de BHV (Bedrijfshulp verlening).
Van de vrijwillige beheergroepen die
zelfstandig werken, doen één of twee
vrijwillige groepscoördinatoren mee
met de EHGA van hun beheereenheid.
In de bezoekerscentra volgen een aantal
vaste medewerkers en een kern van vrijwillige
baliemedewerkers een BHV-training.
EHBO geïntegreerd
Het behandelen van kleine verwondingen,
reanimeren en het gebruik van een AED
maken deel uit van zowel de BHV als de
EHGA. De EHBO als aparte opleiding
vervalt daardoor. Wel volgen enkele
medewerkers die gevaarlijk werk doen,
de aanvullende opleiding Spoedeisende
Eerste Hulp (SEH). Die is speciaal gericht
op het omgaan met onder andere zware
verwondingen en beknelling.
Noodoefening
De overige vrijwilligers krijgen zogeheten
noodkaarten waarop staat hoe ze moeten
handelen bij ongevallen. En jaarlijks is
er een noodoefening. Bezoekerscentra
oefenen ontruimen, in de beheereenheden
oefent men met een nagebootst ongeval in
het veld. Meer weten over veilig werken?
Vraag je coördinator!
- Eric Vogel, arbo- en milieucoördinator
Colofon
Vrijwilligerskrant Natuurmonumenten,
voorjaar 2013, 8 e jaargang.
De Vrijwilligerskrant verschijnt tweemaal per
jaar, in het voorjaar en het najaar. Alle ingeschreven
vrijwilligers van Natuurmonumenten en alle
medewerkers in actieve dienst ontvangen de
krant op hun huisadres. Voor actuele informatie
over Natuurmonumenten en vrijwilligerswerk
kunt u terecht op natuurmonumenten.nl.
Reacties en suggesties zijn welkom bij Astrid
de Beer, afdeling P&O, Postbus 9955, 1243 ZS,
’s-Graveland. T (035) 655 92 80 of per e-mail
naar a.debeer@natuurmonumenten.nl.
Oplage 5000
Redactie Ron Adelaar, Tim Krooneman, Joke
Wassens, John van Kasbergen, Jan Verkerke,
Gerry Torsing, Christa Philips, Astrid de Beer
en Wilco Meijers.
Hoofdredactie Ron Adelaar
Eindredactie Wilco Meijers
Fotografie o.a. Joke Wassens, Gerry Torsing,
Erik Orendi, Norbert Kwint, Marleen Blok,
Piet van Nieuwenhoven
Vormgeving SjansenDesign BNO, Bunnik
Druk Klomp grafische communicatie,
Amersfoort
Allerlei informatie voor onze trouwe
vrij willigers staat nu bij elkaar op:
natuurmonumenten.nl/vrijwilligersinfo