Persmap Animism NL - M HKA

Animism
22.01-02.05.2010
persdossier
een project door M HKA en Extra City

IndEx
1—
Animism – een tentoonstellingsproject in meerdere hoofdstukken
Kunstenaars
Thematische Clusters
Publicatie
2—
Animism evenementen
Programma Opening
Programma Lezingen en filmvertoningen
Programma Studienamiddag
3—
Artists and Works
M HKA
Extra City
4—
Beelden
5—
Praktische Info & wegbeschrijving
6—
Sponsors

1— AnIMISM - EEn tEntoonStEllIngSProjECt In MEErdErE HoofdStuKKEn
Hoewel de term 'animisme' zijn wortels heeft in de klassieke filosofie, werd de courante definitie door
antropologen bepaald, in de loop van de koloniale confrontatie. 'Animisme' beschrijft geloofspraktijken die
voorwerpen en niet-menselijke entiteiten met leven en persoon-achtige kwaliteiten begiftigen. De term
werd ook vaak geïdentificeerd als een minimumdefinitie, en primitieve vorm, van godsdienst. De moderne
psychologie verwijst naar animisme als een psychologisch en esthetisch mechanisme waarmee mensachtige
eigenschappen op natuurlijke voorwerpen worden 'geprojecteerd'.
Halen we het concept echter uit de 'primitieve' en louter psychologische sfeer, dan wordt het de locus
waar de modernistische scheiding tussen leven en niet-leven wordt onderzocht. De basisscheiding tussen
levensvormen en niet-levensvormen leidt tot de reeks denkbeeldige tegenstellingen die de moderne politieke
en culturele grenzen constitueert, zoals de dichotomieën natuur en cultuur, object en subject, mensen en
'niet-mensen'. Het tentoonstellingsproject Animism onderzoekt hoe deze grenzen in esthetische praktijken
evenzeer doorbroken als bevestigd worden. Het bekijkt animering en mummificatie als complementaire
grensoverschrijdende processen, die de scheiding tussen de twee basisdomeinen zowel manifesteren als
negotiëren. Het project stelt zich dan ook tot doel om de historische onderlinge afhankelijkheid tussen
politieke en esthetische praktijken te traceren; waarbij gepoogd wordt nieuwe perspectieven op recente
debatten over de 'moderne constitutie' (Bruno Latour), en haar concepties en beelden over het levende en het
levenloze, te genereren.
Binnen de canon van de westerse kunst wordt 'animisme' vaak aangehaald om de dynamica van beweging
en stasis door beelden te beschrijven. In de antieke mythe werd deze dynamica bijvoorbeeld verbeeld door
enerzijds de animerende blik van de beeldhouwers Pygmalion en Daedalus, en anderzijds door het chtonische
monster Medusa, wiens starende blik leven versteende. De moderniteit heeft een verschuiving ervaren van de
opvatting dat beide bewegingen gezien moeten worden als een dialectiek die inherent is aan de mimetische
representatie, naar een begrip van animisme dat esthetische effecten omvat. Dergelijke effecten kunnen
bijvoorbeeld antropomorfe projectie en visualisatie zijn, objecten die lijken 'je blik te beantwoorden', of
gevallen van het 'Unheimliche', waarbij iets levenloos 'opnieuw tot leven' lijkt te komen, hierbij vaak geholpen
door technologie en technologische media. Het animisme wordt dan ofwel gezien in termen van een
psychologische regressie naar 'vroegere stadia' (op historisch en subjectief vlak) en het door elkaar halen van
fictie en werkelijkheid, zelf en wereld, natuur en cultuur – ofwel, geconfronteerd met vervreemding, als een
verzoenende en transformatieve kracht.
Oorspronkelijk stamt animisme uit de antieke filosofische en theologische debatten die de conceptie en
de aard van de zielen (animisme is afgeleid van het Latijnse anima, ziel) betwistten. Daarna, in de nasleep
van de christelijke campagnes tegen de heidense idolatrie, het protestants iconoclasme en een nieuwe
positivistische verlichtingsrationaliteit, is animisme een rationeel-wetenschappelijke categorie geworden die
dat beschrijft wat irrationeel, bijgelovig en primitief is. Zijn canonieke formulering als concept bekwam het
dankzij negentiende-eeuwse sociale wetenschappers, in het bijzonder antropologen en psychologen. Samen
met begrippen zoals totemisme en fetisjisme, was het animisme een zeer belangrijk concept in hun onderzoek
naar een oorspronkelijke, 'primitieve' godsdienst van de mensheid. De empirische bron was de wijdverspreide
veronderstelling dat 'wilden' onbekwaam waren om de betekenis en de waarde van materiële voorwerpen
te beoordelen, hetgeen resulteerde in de fundamentele vergissing om leven, ziel, of geest toe te schrijven
aan materie en aan voorwerpen. Deze redenering vooronderstelt een objectivistisch materialisme, dat ervan
uitgaat dat materie per definitie 'dood' is. De hierop volgende complementaire psychologische definitie
stelt dat de fundamentele fout van 'animisme', als ontwikkelingsstadium van zowel culturen als individuen,
gebaseerd is op het geloof in de “almacht van de gedachten”, die ervoor zorgen dat ons “bewustzijn wordt
weerspiegeld in alles rondom ons” (Sigmund Freud). Net zoals de 'primitief', werd animisme op die manier
meer en meer een onderdeel van een reeks denkbeeldige opposities die de westerse imperiale moderniteit
versterkten en rechtvaardigden, daarbij vormgevend aan een ruimtelijk-geografisch 'buiten' en een primitief,
evolutionair 'verleden'.

Dit tentoonstellingsproject bouwt voort op recente pogingen om het canonieke begrip van animisme, de
koloniale economie waarin het was ingeschreven, en de relaties die het bijgevolg afdwong met wat het
betekende, te dekoloniseren. De hier voorgestelde onderneming probeert de term te her-conceptualiseren
als een 'relationele epistemologie' waarin sociale metaforen, beelden en verhalen het statuut hebben
van 'noodzakelijke ficties', en van relationele technologieën. Een gedekoloniseerd begrip van animisme
presenteert zich niet als geloofskwestie, noch als een psychologische borderline-staat en als een kwestie
van 'projectie', maar eerder als een praktijk van het aangaan van relaties. Terwijl objectivistische 'kennis'
geen deel van een relatie is, geeft het animisme rekenschap van kennis als een relatie die zowel de kennende
instantie (the knower) als het gekende (the known) gestalte geeft. Animisme kan worden gezien als de
antithese van een moderne houding die de 'natuur' uitzuiverde tot alleen nog haar geobjectiveerde materiële
eigenschappen overbleven, onbesmet door symbolische betekenissen of sociale relaties. Nochtans weerstaat
een gedekoloniseerd begrip van animisme ook aan de symptomatische postmoderne uitsluiting van dingen,
van 'niet-menselijke' agenten, uit die sfeer van het sociaal relationele. Het potentieel van een gedekoloniseerd
begrip van animisme ligt in de manier waarop zo'n begrip de kwestie van materialisme en esthetica situeert
ten opzichte van moderne en postmoderne concepties van het sociaal relationele en van intersubjectiviteit.
Het breidt het concept van het 'relationele' in intersubjectieve relaties uit tot relaties tussen personen en
dingen. Het vraagt naar wat het betekent om mensen, niet-mensen en dingen op te vatten als even actieve
agenten, die op verschillende, om bemiddeling vragende, niveaus werken. Het doet dit door te kijken naar
het moderne discours en de moderne praktijken waarmee enerzijds 'leven' voorgesteld, gecontroleerd en
geobjectiveerd wordt, en waardoor het anderzijds in aanmerking wordt genomen en gesubjectiveerd, en
een eigen stem verwerft. Een gedekoloniseerd begrip van animisme kan licht werpen op de manier waarop
beelden en kadrerende apparaten aan de ene kant deelhebben aan het fixeren, het objectiveren, en het
behoud van het leven, en hoe ze aan de andere kant dingen met een stem begiftigen, subjectiveren en
animeren; ten slotte, hoe ze beide een specifieke dialectiek ontwikkelen, doorheen een moderne beeldtaal.
Beelden hebben een functie bij het bemiddelen van relaties op verschillende niveaus, die voor politieke 'postobjectivisme'-ecologieën
essentiël zijn; en niet alleen de kunstgeschiedenis, maar ook eigentijdse relationele
praktijken – archieven van culturele beeldtaal – werpen esthetische vragen op, die retrospectief gelieerd
moeten worden aan de moderne 'dispositieven van het leven'. Zo wordt de moderne dichotomie tussen natuur
en maatschappij een blauwdruk voor een historische bezinning over niet-moderne, moderne en postmoderne
betekenende praktijken, en hun verschillende reacties op semiotische angsten omtrent hoe of waar grenzen
tussen personen en dingen te trekken.
Dit is de achtergrond van het onderzoek dat het project instelt naar de moderne technologieën en de
moderne esthetica van animering, en hun implicaties voor concepties van subjectiviteit en 'persoon'.
Animism stelt de aan de esthetica inherente 'animeringswetten' in vraag, met betrekking tot hun politieke
potentieel en tot de protocollen van subjectivering en objectivering. Het project is een onderzoek naar wat
er gebeurt wanneer de term niet meer hoofdzakelijk als een etnografische categorie wordt gebruikt, die een
pre-modern tijdruimtelijke 'ander' construeert, maar zich in plaats daarvan richt op de westerse moderne
toestand zelf. En naar wat zich voordoet wanneer kolonialistische veronderstellingen – namelijk de definitie
van animisme als aan de ene kant spiritueel en op geloof gebaseerd, en aan de andere kant als subjectieve
en antropomorfe projectie, inclusief 'verwarring' ter hoogte van de aangemeten grens tussen innerlijk leven en
externe werkelijkheid – geleidelijk aan worden omgekeerd. Het concept legt dan een erg uiteenlopende reeks
problemen bloot, waarvan de kern niet door de subjectiviteit van de waarneming wordt uitgemaakt, maar
door de waarneming van de subjectiviteit van het zogenaamde object. Dit impliceert niet alleen een kritiek op
de cartesiaanse en koloniale funderingen van de sociale wetenschappen, in het bijzonder het antropologische
'denkbeeldige museum van de mensheid' (Paul Ricoeur), maar het is evengoed relevant voor het concept
warenfetisjisme (gegenereerd uit de kapitalistische verplaatsing van sociale relaties naar dingen), en politiek
significante vertogen van onttovering, zombieficatie en reïficatie, ontleend aan de Marxistische kritiek. Het
onderwerp van onderhavig project is een postkapitalistisch fetisjisme, en een gegrond historisch peilen naar
de mogelijkheid om zijn contouren te schetsen.
Animism vertrekt vanuit de veronderstelling dat niet alleen de sociale wetenschappen en moderne technologische
media zoals fotografie en film, maar ook tentoonstellingspraktijken zeer nauw betrokken zijn bij
het paradoxale statuut van animisme in de moderniteit. Eerder dan culturele praktijken onder de aandacht te
brengen, voorheen door middel van etnografische artefacten als 'animistisch' tentoongesteld, concentreert
het project zich op de mimetische processen die door beelden worden veroorzaakt. Het probeert verbanden
te leggen tussen overheersende motieven in de moderne beeldcultuur, de romantische erfenis en de vraag
naar 'mythe' en 'onttovering'; de registratie en het 'schrijven' van leven; psychopathologie en fantasmen van
controle en transformatie; en de politieke economie van geweld, tot leven geblazen door moderne grenzen.

KunStEnAArS
Agentschap, Art & Language, Christian W. Braune & Otto Fischer, Marcel Broodthaers, Paul Chan, Tony
Conrad, Didier Demorcy, Walt Disney, Lili Dujourie, Jimmie Durham, Eric Duvivier, Harun Farocki, León Ferrari,
Christopher Glembotzky, Victor Grippo, Brion Gysin, Luis Jacob, Ken Jacobs, Darius James, Joachim Koester,
Zacharias Kunuk, Louise Lawler, Len Lye, Étienne-Jules Marey, Daria Martin, Angela Melitopoulos & Maurizio
Lazzarato, Wesley Meuris, Henri Michaux, Santu Mofokeng, Vincent Monnikendam, Tom Nicholson, Otobong
Nkanga, Reto Pulfer, Félix-Louis Regnault, Józef Robakowski, Natascha Sadr Haghighian, Paul Sharits, Yutaka
Sone, Jan Švankmajer, David G. Tretiakoff, Rosemarie Trockel, Anne-Mie Van Kerckhoven, Dziga Vertov, Klaus
Weber, Apichatpong Weerasethakul
tHEMAtISCHE CluStErS
Doorheen de tentoonstelling ontwikkelen zich verscheidene thema's. Sommige van deze thema's worden,
buiten het feit dat ze in de werken aanwezig zijn, niet verder geëxpliciteerd. Toch zal er een reeks van
bijkomende thematische inlassingen zijn, bestaande uit historische materiaal, artefacten en filmuittreksels,
en opgebouwd als thematische muren en vitrines. Deze thema's omvatten reflecties op de etnografische
blik, warenfetisjisme, psychotechniek, de levende doden in populaire cultuur, de grensverschijning van
het monsterlijke en het pathologische, de moderne zoektocht naar synesthesie, mens en dier-relaties, de
organisatie van kosmografieën, en het Europese imaginaire van de 'ruimte van de dood'.
PuBlICAtIE
De tentoonstelling zal vergezeld gaan van een catalogus, die ook documentatie van de kustprojecten,
thematische clusters en een reeks essays bevat. Samen met het project in het Haus der Kulturen der Welt in
Berlijn, en in samenwerking met de Freie Universität Berlin, zal een reader gepubliceerd worden.
Animism is een samenwerking tussen het M HKA - Museum voor Hedendaagse Kunst Antwerpen en
Extra City Kunsthal Antwerpen, in samenwerking met de Kunsthalle Bern, de Generali Foundation in
Wenen, het Haus der Kulturen der Welt in Berlijn, en de Freie Universität Berlin
Concept: Anselm Franke (directeur Extra City Kunsthal Antwerpen)
Co-curatoren: Anselm Franke, Edwin Carels (onderzoeker Hogeschool Gent/KASK), Bart De Baere
(directeur M HKA), Philippe Pirotte (directeur Kunsthalle Bern), N.N. (Wenen, Berlijn)

4— AnIMISM EvEnEMEntEn
PROGRAMMA OPENING
DO 1.01.10
19:00– 1:00
Extra City Opening
DO 1.01.10
0: 0
Extra City
Kröwats 412.22
Performance Reto Pulfer
DO 1.01.10
0: 0– :00
M HKA Opening
DO 1.01.10
1: 0
M HKA
Into the depths of the even greater depression
Performance Ken Jacobs and the Nervous Magic Lantern
PROGRAMMA LEZINGEN EN FILMVERTONINGEN
DO 11.0 .10
19: 0
M HKA Auditorium
Filmvertoning: Luc de Heusch, Sur les traces du renard pâle (198 )
Luc de Heusch is een Belgische antropoloog en een in Afrika gespecialiseerde cultuurhistoricus. Naast
verschillende films over kunstenaars als Magritte en Alechinsky maakte hij verscheidene etnografische films.
De documentaire Sur les traces du renard pâle (Tracking the Pale Fox) die hij in 198 draaide, is een etnografisch
onderzoek naar de mythologie en de rituelen van de Dogon, een West-Afrikaans volk dat in Mali en het
noorden van Burkina-Faso woont.
DO 11.0 .10
19: 0
M HKA Auditorium
Lezing: Esther Leslie
Esther Leslie is professor politieke esthetica aan de Birkbeck University of London. Haar onderzoek spitst zich
toe op Marxistische theorieën over esthetica en cultuur, met de nadruk op het werk van Walter Benjamin en
Theodor Adorno. In haar lezing zal ze het hebben over animisme op de grens tussen natuur en cultuur en over
het natuurlijk maken van het artificiële door middel van biotechnologie.

ZON 0 .0 .10
1 :00
M HKA Auditorium
Assembly door Agentschap
Agentschap werd in 199 opgericht door kunstenaar Kobe Matthys. Werkend vanuit Brussel stelt het
agentschap een lijst samen van zaken die getuigen van twijfel omtrent onderverdeling in termen van natuur
en cultuur. Deze lijst van twijfelgevallen is geïnspireerd door gerechtzaken, onderzoeken, controverses, enz.
Ter gelegenheid van Animism bespreekt Agentschap de vraag of niet-menselijke praktijken per definitie
ook als creatief kunnen worden beschouwd.
DO 9.0 .10
19: 0
M HKA Auditorium
Lezing: Laurent Mannoni
Laurent Mannoni is wetenschappelijk directeur van de Cinémathèque française. Hij publiceerde talrijke
boeken over filmgeschiedenis en was curator van talrijke tentoonstellingen. In zijn lezing zal hij het hebben
over het werk en de erfenis van Etienne-Jules Marey en zijn méthode graphique.
ZA .0 .10
1 :00
EXTRA CITY
Animism - Film Programma Extra City
Films en videowerken van Jean Painlevé, Corey McCorkle, Walon Green, Alfredo Jaar, David Lamelas,
Carolee Schneemann.
PROGRAMMA STUDIENAMIDDAG
VR .01.10
1 : 0 – 18:00
HISK Gent
Studienamiddag in samenwerking met het HISK
met korte werkpresentaties en een discussie
1 : 0 Korte introductie door Hans Martens, directeur HISK
1 : Ken Jacobs
1 : 0 Angela Melitopoulos
1 :1 Santu Mokofeng
1 :00 Ronde tafelgesprek met Corinne Diserens
HISK – Hoger Instituut voor Schone Kunsten
Charles de Kerchovelaan 18 a
9000 Gent
+ (0)9 9 0
hisk@hisk.edu

3— ArtIStS And WorKS
M HKA
Agentschap/Agence/Agency
Assembly
009
courtesy Agency
Anne-Mie Van Kerckhoven
Stranger than Life
010
courtesy the artist and Zeno X Gallery Antwerp
Anoniem
Vergadering der Dieren
19 -19
courtesy Tropenmuseum Amsterdam
Art & Language
Map of Itself
19 -1990
courtesy of the artist and Lisson Gallery London
Christian W. Braune & Otto Fischer
Sculpture reconstituant le mouvement analysé (reproduction)
z.d.
courtesy Cinémathèque française
Paul Chan
Untitled (after St. Caravaggio)
00 - 00
’ 8’’
courtesy Greene Naftali Gallery New York
Lili Dujourie
Initialen der Stilte
008
courtesy Galerie Nelson-Freeman Paris
Lili Dujourie
Initialen der Stilte
008
courtesy Galerie Nelson-Freeman Paris
Jimmie Durham
Some Stones and Their Names
1998
courtesy Collectie Inge en Philip van den Hurk
Jimmie Durham
The Dangers of Petrification I+II
199 – 00
courtesy the artist
Harun Farocki
Ein Tag im Leben der Endverbraucher
199
’
courtesy the artist
8

Harun Farocki
Ein Tag im Leben der Endverbraucher
199
’
courtesy the artist
León Ferrari
L'Osservatore Romano
001- 00
courtesy the artist
Victor Grippo
Tiempo
1991
courtesy Inhotim Collection Minas Gerais Brazil
Natascha Sadr Haghighian
Vice/Virtue
1’0 ’’
001
courtesy Johann König Berlin
Ken Jacobs
Capitalism: Child Labor
00
1 ’
courtesy the artist
Joachim Koester
Bialowieza Forest
001
courtesy Musée des Arts Contemporains de la Communauté française de Belgique, Grand-Hornu / MAC’s
Joachim Koester
Bialowieza Forest
001
courtesy Jan Mot Brussels
Louise Lawler
Why Take a Man Apart
00 - 00
courtesy Sprüth Magers Berlin London
Étienne-Jules Marey
Empoisonnement d'un animal (espèce non précisée)
z.d.
courtesy Cinémathèque française
Étienne-Jules Marey
Fréquence des battements de l’aile - Synchronisme des battements des deux ailes
z.d.
courtesy Cinémathèque française
Étienne-Jules Marey
Vol de l’oiseau. Explorateur de la trajectoire de l’aile et du changement de plan
z.d.
courtesy Cinémathèque française
9

Étienne-Jules Marey
Fréquence des battements de l’aile - Synchronisme des battements des deux ailes
z.d.
courtesy Cinémathèque française
Étienne-Jules Marey
Vol de l’oiseau. Explorateur de la trajectoire de l’aile et du changement de plan
z.d.
courtesy Cinémathèque française
Étienne-Jules Marey
18 juillet 188 . Morin. Course de vélocité
z.d.
courtesy Cinémathèque française
Étienne-Jules Marey
Goéland volant obliquement dans la direction de l’appareil, vingt images par seconde Vol du goéland,
images par seconde.
188
courtesy Cinémathèque française
Étienne-Jules Marey
Le vol du pélican
z.d.
courtesy Cinémathèque française
Daria Martin
Soft Materials
00
10’ 0’’
courtesy the artist and Maureen Paley London
Angela Melitopoulos & Maurizio Lazzarato
Assemblages. Felix Guattari and Animism
009- 010
courtesy the artists
Wesley Meuris
Cage for Saimiri boliviensis
00
courtesy the artist
Henri Michaux
Untitled
19
courtesy private collection
Henri Michaux
Untitled
19
courtesy private collection
Henri Michaux
Untitled
19
courtesy private collection
Henri Michaux
Untitled
19
courtesy private collection
10

Henri Michaux
Untitled
19 -19 9
courtesy private collection
Henri Michaux
Untitled
19
courtesy private collection
Henri Michaux
Untitled
19 -19
courtesy private collection
Reto Pulfer
Thyme Change Theme Park (TCTP)
00 - 010
courtesy the artist and Balice Hertling Paris
Félix-Louis Regnault
Hommes nègres, marche
z.d.
courtesy Cinémathèque française
Józef Robakowski (in cooperation with Wiesław Michalak)
Attention: Light!
00
’ ’’
courtesy the artist and Fundacja Lokal Sztuki
Paul Sharits
Transcription
1990
courtesy private collection
Paul Sharits
Untitled
z.d.
courtesy collectie Frans Oomen
Jan Švankmajer
Tactile Novel II
00
courtesy Athanor - Film Production Company, Llc.
Jan Švankmajer
The Power of a Request
1990
courtesy Athanor - Film Production Company, Llc.
Jan Švankmajer
Insectivore II
00
courtesy Athanor - Film Production Company, Llc.
Jan Švankmajer
Siamese Triplets (Gestural Puppet)
1990
courtesy Athanor - Film Production Company, Llc.
11

David G. Tretiakoff
A God Passing
00
0’
courtesy the artist
Rosemarie Trockel
Cologne Nightingale
1991
courtesy private collection, Sprüth Magers Berlin London
Rosemarie Trockel
Door
00
courtesy private collection, Sprüth Magers Berlin London
Rosemarie Trockel
Replace Me
009
courtesy private collection, Sprüth Magers Berlin London
Rosemarie Trockel
Schonzeit
00
courtesy private collection, Sprüth Magers Berlin London
Klaus Weber
Doppelkaktus
00
courtesy the artist
1

EXTRA CITY
Marcel Broodthaers
Grandville
19
courtesy Estate Marcel Broodthaers
Tony Conrad
Egypt 000
198
1 ’
courtesy Galerie Daniel Buchholz
Walt Disney
Silly Symphonies: The Skeleton Dance
19 9
’ 0’’
Harun Farocki
Transmission
009
’
courtesy the artist
Brion Gysin
Untitled (Man in the Desert)
z.d.
courtesy Collection Galerie de France Paris
Zacharias Kunuk – Igloolik Isuma Productions
Nunavut - Our land series
199
u 0’
courtesy M HKA
Luis Jacob
Without Persons
1999- 008
’ ’’
courtesy Birch Libralato Toronto
Ken Jacobs
Capitalism: Slavery
00
’
courtesy the artist
Joachim Koester
To navigate, in a genuine way, in the unknown necessitates an attitude of daring, but not one of recklessness
(movements generated from the magical passes of Carlos Castaneda)
009
’1 ’’
courtesy Jan Mot Brussels
Len Lye
Tusalava
19 9
10’
courtesy The New Zealand Film Archive Ngā Kaitiaki O Ngā Taonga Whitiāhua
1

Santu Mofokeng
Chasing Shadows
199
courtesy the artist
Vincent Monnikendam
Mother Dao, the Turtlelike
199
8 ’ ’’
courtesy NPS and Beeld en Geluid
Tom Nicholson
Monument for the Flooding of Royal Park
009
courtesy the artist and Anna Schwartz Gallery
Tom Nicholson
Drawings and Correspondence
009
courtesy the artist and Anna Schwartz Gallery
Reto Pulfer
Aerophone 1 .
008
courtesy the artist and Balice Hertling Paris
Reto Pulfer
ZR Autswaus 0
008
courtesy the artist and Balice Hertling Paris
Apichatpong Weerasethakul
Phantoms of Nabua
009
10’ ’’
courtesy of Animate Projects Limited
Yutaka Sone
Magic Stick with Bolero
1998
1 ’
courtesy the artist and David Zwirner Gallery
Didier Demorcy
Vital Phantasy: A stitched Story between Animism, Evolutionism and More-Than-Human Earth…
010
courtesy the artist
Otobong Nkanga
Social Consequences II: The Overload
009
courtesy the artist
Otobong Nkanga
Social Consequences II: Projectiles
009
courtesy the artist
1

Otobong Nkanga
Social Consequences II: Piercing Pressure
009
courtesy the artist
Otobong Nkanga
Social Consequences II: Hostage
009
courtesy the artist
Otobong Nkanga
Social Consequences II: Wastescape
009
courtesy the artist
Otobong Nkanga
Social Consequences II: The overflow
009
courtesy the artist
León Ferrari
L'Osservatore Romano
001- 00
courtesy the artist
1

4— AnIMISM BEEldEn
M HKA
Daria Martin, Soft Materials, 00 , courtesy
Maureen Paley, Londen
M HKA
Étienne-Jules Marey, Le vol du pelican,
courtesy Cinémathèque française
M HKA
Étienne-Jules Marey, Buse volant avec l' appareil qui signale
les mouvements décrits par l'extrémité de son aile, 188 ,
courtesy Cinémathèque française
M HKA
Anoniem, Vergadering der Dieren,
19 -19 , courtesy Tropenmuseum,
Amsterdam
1

M HKA
Rosemarie Trockel, Cologne Nightingale,
1991, courtesy private collection, Sprüth
Magers Berlin London
M HKA
Henry Michaux, Untitled,
courtesy private collection
M HKA
Joachim Koester, Bialowieza Forest, 001, courtesy Musée des Arts
Contemporains Grand-Hornu
M HKA
Victor Grippo, Tiempo,
1991, courtesy Inhotim
Collection Minas Gerais
Brazil
1

Extra City
Len Lye, Tusalava, 19 9, courtesy Len Lye Foundation,
Govett-Brewster Art Gallery, New Zealand Film Archive
Extra City
Joachim Koester, To navigate, in a genuine
way, in the unknown necessitates an attitude
of daring, but not one of recklessness, 009,
courtesy Jan Mot, Brussel
Extra City
Ken Jacobs, Capitalism Slavery, 00 , courtesy the artist
Extra City
Reto Pulfer, Aerophone 412.22, 008,
courtesy the artist and Balice Hertling, Paris
18

Extra City
Vincent Monnikendam, Mother Dao, 199 ,
courtesy NPS and Beeld en Geluid
Extra City
Walt Disney, Silly Symphonies, The Skeleton Dance, 19 9,
copyright Disney Enterprises, Inc. All Rights Reserved
19

5— PrAKtISCHE Info
M HKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen
Leuvenstraat 000 Antwerpen
DI-WO en VR-ZO 10:00-18:00 / DO 11:00- 1:00
+ (0) 0 99 99
info@muhka.be
PErSContACtEn
Rita Compère / Kathleen Weyts
+ (0) 0 99 91 of + (0) 0 80 9
pers@muhka.be
Persteksten en beeldmateriaal kan je
downloaden op www.muhka.be/press
Dank bij voorbaat om bij publicatie ook telkens
onze website te vermelden: www.muhka.be
toEgAng
€ / € ( 0+ / groepen vanaf 10 pers. /
werkzoekenden / andersvaliden en hun
begeleiders / leden NICC / Antwerpenaren /
lerarenkaart Klasse / Knack Club) / €1 (- ) /
gratis (-1 / BIG-kaart / Vrienden van het M HKA
/ ICOM /VMV)
InlICHtIngEn En rESErvAtIES
MA-VR 09:00-1 :00 en 1 :00-1 .00
+ (0) 0 99 90
ontvangt@muhka.be
www.muhka.be/ontvangt
oPEnBAAr vErvoEr
Station Antwerpen-Berchem: tram 8
Station Antwerpen-Centraal: bus
Station Antwerpen-Zuid: tram of tram
www.delijn.be / www.nmbs.be
ExtrA CItY
Kunsthal Antwerpen
Tulpstraat 9 0 0 Antwerpen
WO-ZO 1 :00– 9:00, DO 1 :00– 0:00
+ (0) 1
info@extracity.org
www.extracity.org
PErSContACt
Lotte De Voeght
+ (0) 1
lotte.de.voeght@extracity.org
toEgAng
Gratis
oPEnBAAr vErvoEr
Centraal Station: Tram 1
WEgBESCHrIjvIng
VAN M HKA NAAR EXTRA CITY
Openbaar vervoer – TRAM 1 :
- steek het plein over, ga rechtdoor de
Verlatstraat in
- steek de tramsporen over en ga rechtdoor de
Schilderstraat in
- op het einde naar rechts en de sta je op het
kruispunt Amerikalei-Brederodestraat
- neem TRAM 1 op de Amerikalei richting
‘Sportpaleis’
- stap af op halte ‘Gasstraat’ in de Van
Kerckhovenstraat
- volg de tramsporen en ga de straat links de
Klamperstraat in
– rechts aanhouden
– na 0 m loop je dan als vanzelf de Tulpstraat
in naar Extra City
Fiets/auto: plan te verkrijgen aan de balie van
M HKA
VAN EXTRA CITY NAAR M HKA
Openbaar vervoer- TRAM 1 :
- ga de Tulpstraat uit en neem vervolgens de
Klamperstraat
- sla rechts af naar de Van Kerckhovenstraat
- neem TRAM 1 richting ‘Bolivarplaats’
- stap af op halte ‘Bres’ (op Amerikalei)
- stap De Vrièrestraat in en draai onmiddellijk
links in de Schilderstraat
- steek de tramsporen over en loop verder door
in de Verlatstraat
- steek het plein over tot aan het M HKA
0

6— SPonSorS
M HKA is een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap en wordt ondersteund door Provinciebestuur
Antwerpen, Stad Antwerpen, Nationale Loterij, Akzo Nobel Decorative Coatings - Levis, Ethias en
Klara
Extra City wordt gesteund door de Vlaamse Gemeenschap, Stad Antwerpen en Provinciebestuur
Antwerpen
Animism met dank aan:
1