DE ZON EN ONS LICHAAM - MCH

DE ZON EN ONS LICHAAM
1. Zon
- oppervlak: 1.000.000 maal de aarde
- oppervlakte t°: 6.000 °C
- kern t°: tot 14.000.000 °C
- stralingsafstand tot de aarde: 150.000.000 km
2. Samenstelling van de zonnestraling
Bestaat uit: - zichtbaar licht
- onzichtbare straling: - radiogolven
- infrarood licht (IR)
- ultravioletstralen (UV)
- röntgenstralen
- gammastralen
UV-stralen bestaan uit UVA, UVB, UVC. Ze veroorzaken de epidermale reacties.
UVA:
Grootste deel van de UV-straling. Ze zijn er de ganse dag en geven onmiddellijke
pigmentering: bruintint na 24 uur, die weg is na 20 dagen. Ze geven aantasting van
elastische vezels, rimpels, veroudering van de huid. Ze onderdrukken het
immuunsysteem van de huid, waardoor abnormale ontstane cellen niet meer worden
vernietigd.
UVB:
Kleine deel van de UV-straling. Ze zijn maximaal aanwezig van 12 tot 16 H. Ze
geven een langzame pigmentering: bruintint na 3 dagen die slechts weg is na een paar
maanden. Ze beschadigen de DNA-keten in de kern epidermale cellen. Verschillende
enzymes zorgen immers voor correctie van deze fouten, maar bij faling van dit systeem
ontstaan toestanden zoals het xeroderma pigmentosum = extreme gevoeligheid aan de
zon. Bij zulke personen ontstaan zeer snel maligniteiten van de huid.
Bij normale personen geven UVB
- bij regelmatige en cumulatieve blootstelling:
- actinische keratosen
- epitheliomen
- bij niet regelmatige blootstelling:
- melanomen met oppervlakkige uitbreiding
- melanomen van het nodulaire type
UVC:
Bereikt ons gelukkig niet, want de straling wordt geabsorbeerd door zuurstof en door
ozon. Deze straling is immers zeer gevaarlijk voor huid en ogen.
IR-stralen:
- veroorzaken het warmtegevoel dat de zon ons geeft
- versterken de schadelijke gevolgen van UVA/UVB
Fotosensibiliserende factoren (o.a. PUVA) zouden letsels veroorzaakt door de
UVB-stralen kunnen doen toenemen - oppassen geblazen !

3. UV-stralingsintensiteit
- zij is het grootst bij loodrechte inval op de aarde
- hoe dikker het wolkendel, hoe minder UV-straling
- op de bergen is de toename van UV-straling per 300 meter 4 %
- CFK's en andere chloorverbindingen zouden een slechte invloed hebben op de
ozonlaag. Ze zouden tot 100 jaar in de atmosfeer blijven rondcirculeren. Hoe
slechter de ozonlaag, hoe meer UVC = erg schadelijk.
- UV-weerkaatsing: - in sneeuw: 85 %
- in zand: 20 %
- via water: 50 % op 40 cm diepte
5 % in stromend water
tot 75 % in stilstaand water
- via schaduw: 50 % als gevolg van weerkaatsing door omgeving
- in onbeweeglijke en horizontale houding stijgt de concentratie UV.
4. Zonne-effecten
1. Gunstig: - hulp bij aanmaak van vitamine D
- fotosynthese: zuurstofproductie door planten
- positieve invloed op psoriasis
- natuurlijk antidepressivum
- botherstel bij breuken
- voorkomen van osteoporose
2. Schadelijk: - verergert o.a. acné en herpes
- verzwakt het immuunsysteem
- veroorzaakt zonnebrand
- versnelt het verouderingsproces
- UV - huidkankers
- ogen: vroegtijdige grauwe staar
- deshydratatie, zonnesteek
5. Bruinen
= natuurlijk afweermiddel tegen UV
= vermenigvuldiging + migratie van melanocyten. Op die manier stijgt de
melanineproductie met toename van absorptie van UV.
Er zijn 2 soorten melanine:
- eumelanine: bruinzwart melanine: beschermt goed tegen UV
- pheomelanine: geelrood melanine: beschermt onvoldoende
Er bestaan 6 types van huidgevoeligheid: type 1 en 2 zijn meest gevoelig (meest
pheomelanine), type 5 en 6 zijn minst gevoelig (meest eumelanine)
HET KWAADAARDIG MELANOOM VAN DE HUID
1. Soorten huidkanker
- basocellulair epithelioma (lokaal)
- spinocellulair epithelioma (verspreidt zich)
- melanoom (agressief)
- bindweefselstructuur + aanhangsels (zeldzaam)
Huidkankers vertegenwoordigen 1 % van alle neoformaties.
Melanomen vertegenwoordigen 5 % van de huidkankers.

Melanomen geven 2/3 van de mortaliteit bij huidkanker.
2. Incidentie van het kwaadaardig melanoom
Zij ontstaan - de novo uit epidermale melanocyten
- vanuit voorafbestaande naevus
Zeldzaam bij kinderen / stijgt vanaf 20 jaar / max. op 40 à 50 jaar /
incidentie daalt nadien.
10 maal frequenter bij blanken.
Bij negers ziet men het t.h.v. handpalm en voetzool (melanine speelt
immers een beschermende rol).
- in Canada ziet men een verdubbeling van het aantal in 15 jaar (6 -
8/100.000)
- in Australië is er een verdubbeling in 10 jaar tijd (30/100.000)
- in België zijn er 5 tot 7/100.000 inwoners. Dit is 2 maal zoveel als 10
jaar terug.
Het betreft jongere volwassenen als gevolg van:
- overmatige blootstelling aan de zon
- herhaalde gevallen van zonnebrand tijdens de jeugd
- in plaatsen zoals Queensland (Australië), Nieuw-Zeeland, Californische
Kust ziet men een vertienvoudiging van de incidentie van melanomen
t.o.v. Europa. Dit heeft zeker iets te maken met de emigratiegolf destijds
uit noordelijke Europese landen.
- bij de man meestal terug te vinden op de romp (43 %), bij de vrouw
vooral t.h.v. de benen (55 %), maar ook al meer en meer ter hoogte van
de romp.
3. Klinische stadia van het melanoom
Stadium 1 : de primitieve tumor
Stadium 2a : in transit metastasen: er zijn
satelietnodulen
2b : metastasen t.h.v. de regionale klieren
Stadium 3 : metastasen op afstand
4. Klinische aspecten van de primitieve tumor
1. Melanoom ontwikkeld op een precancereuze melanose van Dubreuilh =
Lentigo Maligna (LM).
- 15 %
- gelaat bij 60 - 70-jarigen
- polychroom, langzame uitbreiding (enkele cm na 10 jaar)
- onregelmatige boorden
- wanneer meer infiltratief nodulair: maligne ontaarding
2. Melanoom met oppervlakkige uitbreiding (SSM)
- 60 - 70 %, rond 40 jaar
- ovaal, maar vooral t.h.v. de rug; maar bij de vrouw ook t.h.v. de benen

- bruine of zwarte vlek, horizontaal en vlak
- polycyclische boorden
- soms regressie (al of niet totaal)
- na 2 tot 4 jaar horizontale groei heeft de SSM maar enkele maanden
nodig om verticaal te groeien = nodule die invasie in de diepte
weergeeft.
3. Melanoom met nodulaire vorm (NM)
- 15 tot 20 %
- zeer invasief, groeit zeer snel in de diepte
- infiltrerende nodule is bruin of zwart, soms achromatisch
- tenslotte volgt ulceratie en bloeding
4. Melanoom t.h.v. de extremiteiten of acral lentignous malignant
melanoma (LMM)
- 5 %
- t.h.v. handpalm, voetzool, uiteinde van vingers of tenen (peri- of
subunguaal)
- ook een horizontale en verticale fase
- verwant met SSM en NM
5. Melanoom t.h.v. de mucosa
- 2 %
- vooral bij gele en zwarte rassen
- t.h.v. mond, neus, vagina, slokdarm, trachea en tractus digestivus
- evolutie zoals bij SSM, maar slechtere prognose
5. Histologische classificatie van de kwaadaardige melanomen
Belangrijk voor prognose en therapiekeuze: er zijn 2 classificaties
1. volgens Clark: er zijn 5 niveaus van invasie
1. enkel epiderm
2. onregelmatige invasie van het papillaire derm
3. volledige invasie van het papillaire derm
4. invasie van het papillaire en reticulaire derm
5. invasie van het derm en hypoderm
2. volgens Breslow: onderverdeling volgens de dikte van de tumor.
Met een micrometer meet men de dikte van de tumor vanaf de
granuleuze laag van het epiderm of vanaf het geulcereerd oppervlak tot
de allerdiepste tumorcel.
6. Differentiële diagnose
Exerese biopsie wordt altijd gevolgd door histologie
1. gepigmenteerd basocellulair epithelioma
- aangezicht
- geïnfiltreerde wonden met aspect van parels (melanineopstapeling)
- centrale ulceratie
2. seborrheïsche wrat of keratose
- goedaardig en multipel

- vanaf 50 jaar
- goed afgelijnd (enkele mm tot cm)
- verruceus en bruinachtig oppervlak
- vooral op rug, zelden op gelaat en armen
3. fibroom of histiofibroom
- klein, hard, niet pijnlijk, stevig, als een pastille op de huid
- goedaardig, mogelijk zwart door hemosiderineneerslag
- enkele mm tot cm
4. botryomycoom
- gesteelde nodule, donkerbruin, gemakkelijk bloedend
- tot ½ cm, vooral op aangezicht en vingers
5. getromboseerd angioom
- klein, zwartachtig, enkele mm, inflammatoire hals, oorzaak meestal
een onopgemerkt trauma
6. blauwe naevus
- kan op een nodulair melanoom lijken
- donkerblauw
7. Risicopatiënten
Risicofactoren in dalende orde van belangrijkheid:
- index van Breslow
- niveau van Clark
- aantal mitosen
- ulceratie
- histologische type
- diameter van het letsel
- lokalisatie
- geslacht
- leeftijd

8. Relatie naevus - melanoom
De beslissing tot preventieve exerese wordt genomen in functie van de 3
criteria:
1. het klinisch aspect
- de reuze naevus: vertoont 4,6 % ontaarding
- licht koepelvormige naevus + meestal zeer donker
- onregelmatige kleur + omtrek
2. lokalisatie
- t.h.v. schedelhuid (meestal congenitaal) en handpalmen en voeten
(steeds functioneel) = meest verdacht
- t.h.v. plooien, gordel, bh, baardstreek: cave traumata = te volgen
3. evolutie
- groter, donkerder, bloeding, verheven en verhard
- geïrriteerd, afgerukt of gesneden
- naevus + onderliggende folliculitis
Men spreekt ook van de ABCDE-test
- A: asymmetrie
- B: boordverandering
- C: colorverandering
- D: dimensieverandering
- E: evolutie: jeuk, bloeding
9. Behandeling van het melanoom
Meer dan 1 gram tumor kan uitzaaiingen geven.
Stadium 1
- romp en ledematen
- excisie-biopt (diagnose + dikte)
- vanaf 0,76 mm: brede excisie (min 3 cm) + reconstructie door ent
(hechting in één tijd)
- gelaat: plastische heelkunde (betere prognose)
Wanneer de Breslowdikte meer is dan 1,5 mm: klieruitruiming wegens
significant risico van micrometastasen.
Stadium 2a
- tot voor kort: enkel amputatie
- recent: door - regionale toediening van
chemotherapie
- extracorporele circulatie met hart-longpomp
- hyperthermie
resultaat: - 2/3 volledig remissie
- 1/4 partiële remissie
- 1/10 geen effect
bij veralgemeend melanoom: eventueel deze toepassing voor het
ganse lichaam
Stadium 2b

adicale klieruitneming
Stadium 3
chemotherapie bij uitstek
Nieuwe middelen ?
- ontdekking van mononucleale antilichamen leidt tot studie van specifieke
antigenen gedragen door de cellen van het melanoom
- studie voor hormonen, waaraan het melanoom gevoelig zou zijn
- nieuwe chemotherapeutica
Prognose na 5 jaar: LMM: 82 % - SSM: 71 % - NM: 53 %.
PREVENTIE VAN HUIDKANKER
1. Algemene maatregelen
- zon mijden: in België: UVB: 12 - 16 h.
in Zweden: UVB: 10 - 16 h.
- andere uren: - geen plotse blootstelling
- droge T-shirt, hoed, pet, zonnebril
- aangepast zonneproduct
- geregeld aanbrengen
- ook aanbrengen bij - transpireren
- lang en veelvuldig baden
- afdrogen
- strandspelen en zwemmen in zee of zwembad:
waterproof: waterbestendige zonnebescherming
- welk product voldoet ?
- enkel UVB-bescherming: onvoldoende
- UVB + UVA-bescherming: beter
- total sunblock: - er is geen wettelijke standaard
- beter breedspectrumproducten
- wisselvallige UVA/UVB-bescherming
- waarde van de beschermingsfactor:
- getal geeft aan dat men zoveel keer langer in de zon mag
blijven dan wanneer men geen product gebruikt
- dermatologen zeggen soms de factor door 2 te delen
- in België is factor 25 tot 30 overbodig
- bij een bergreis zijn factor 25 tot 30 aangeraden
- zon is niet gevaarlijk, wanneer onze schaduw lang is
- goede zonnebril ?
- vermelding van het procent zonnefiltering (60 - 90 % EU)
- grote glazen (bescherming tegen rechtstreekse en
onrechtstreekse straling)
- donkere glazen en hoge prijs zijn geen garantie

2. Zon en kind
- blootstelling aan zon tijdens de kinderjaren heeft grote invloed op
voorkomen en ontstaan van melanomen bij volwassenen (Australië,
Nieuw-Zeeland, Israël)
- pasgeborenen tot 1 jaar: altijd in de schaduw
- producten die de huid uitdrogen en die veel alcohol bevatten zijn te
mijden
- geen babyolie gebruiken vóór blootstelling aan de zon, want deze
bevordert immers het effect van UV
- pigmentvlekken die verschijnen wanneer het kind in contact komt met de
zon = lentigo. Ze zijn meestal volledig onschadelijk, maar ze zijn toch te
volgen.
- om extra vitamine D op te doen, behoeft het kind openlucht (al of niet
bewolkt), maar geen extra blootstelling aan de zon.
3. Risicofactoren
- veel moedervlekken (hebben een zekere dikte): meer risico
- naast familielid met melanoom: meer risico, maar zeldzaam
- zwangerschap: meer risico voor ontwikkeling van latent melanoom
- zonnebanken: meer risico: er worden immers hoge dosis UVA
toegediend welke ondermijning geven
van het immuunsysteem
- orale contraceptiva: geen risico: enkel diegenen die lange tijd de
vroegere hoog gedoseerde oestroprogestogenen
genomen hebben, lopen
meer risico
- fluorescentie- en halogeenverlichting: indien filtrerend glasplaatje
aanwezig, geen verhoogd risico
- krabben of verwonden van moedervlek: geen verhoogd risico
- wratten: er zijn minimum 40 soorten: alle zijn onschuldig.
dr. W. Storms
Bron: Brochure Het kwaadaardig melanoom van de huid.
Verspreid door Melanoom vzw.
Uitgever: Georges De Greef, A. Smekensstraat 12, 1040-Brussel