NOx-heffing - Lne.be

ARCADIS Belgium – LDR Milieu-advocaten
Operationalisering van een emissieheffing op NOx emissies naar de lucht met terugsluizing van de inkomsten –
eindrapport
ervan. Op burgerrechtelijk gebied vinden we een consequente toepassing van de gevolgen van een niet-aangemelde
steunmaatregel terug in diverse uitspraken met betrekking tot het stelsel van verplichte heffingen aan het ‘Fonds voor de
gezondheid en de productie van dieren’, ondanks verwoede pogingen van de Belgische overheid om aan de gevolgen te
ontsnappen. Zo werd in 1987 een heffing opgelegd die ten goed kwam aan hoger vermeld fonds, ter financiering van
steunmaatregelen ter bestrijding van allerlei dierenziektes, terwijl dit heffingsstelsel werd ten uitvoer gelegd zonder
voorafgaande aanmelding. Er werden verschillende prejudiciële vragen gesteld (zie infra) en ook de Commissie
oordeelde naderhand dat het heffingsstelsel onverenigbaar was met de gemeenschappelijke markt. Naar aanleiding van
een vonnis van de Rechtbank van Eerste Aanleg te Turnhout van 10 februari 1994 105 , waarin werd geoordeeld dat de
verplichte heffingen onrechtmatige steun uitmaken en dienen te worden terugbetaald, wilde de Belgische wetgever dit
vermijden door de wet te wijzigen, opnieuw zonder deze wet aan te melden. Zowel het Hof van Beroep als het Hof van
Cassatie hebben het eerste vonnis uiteindelijk bevestigd. Hoe dan ook blijkt dat bijna alle rechters die reeds uitspraak
hebben gedaan, in overeenstemming met de hen door de rechtstreekse werking van artikel 88, lid 3 EG-Verdrag en de
jurisprudentie van het Hof van justitie toegekende taak, de retroactieve werking als onrechtmatig hebben bestempeld en
de terugbetaling ervan hebben bevolen.
Ook op administratief gebied heeft onder meer het Arbitragehof (nu Grondwettelijk Hof) gesuggereerd dat een
retroactief heffingstelsel strijdig is met het EG-Verdrag 106 .
D.1.2. Commissie
Niet enkel ondernemingen zelf, maar ook de Commissie beschikt over een aantal handhavingsbevoegdheden inzake
onrechtmatige staatssteun. De Commissie is immers op grond van artikel 211 EG-Verdrag in het algemeen belast met
toezicht op de naleving van het EG-recht in de lidstaten. Ter uitvoering van haar taak zal de Commissie al het mogelijke
moeten doen om die naleving te bevorderen, en zonodig handhavend optreden 107 . In dit gedeelte volgt dan ook een
onderzoek naar de bevoegdheden die de Commissie heeft met betrekking tot de handhaving en communautaire controle
op de steunmaatregelen.
De bevoegdheden van de Commissie situeren zich in diverse fasen van de procedure inzake staatssteun. Meer in het
bijzonder heeft de Commissie achtereenvolgens voorlopige handhavingsmogelijkheden gedurende het onderzoek,
beschikt zij over handhavingsmogelijkheden na afloop van een formeel onderzoek en vervolgens in de fase van
uitvoering van een terugvorderingsbeschikking en finaal kan zij ook na afloop van de uitvoeringstermijn van een
terugvorderingsbeschikking nog handhavend optreden.
Vooraleer de Commissie kan optreden tegen onrechtmatige staatssteun, dient zij die steun ook aan een inhoudelijk
onderzoek naar de verenigbaarheid met de gemeenschappelijke markt te onderwerpen. Gedurende dat onderzoek kan
de Commissie reeds voorlopige maatregelen nemen jegens de lidstaten. Zoals eerder aangegeven gaat het om een
opschortings- of terugvorderingsbevel.
Naast voorlopige maatregelen kan de Commissie eveneens definitieve maatregelen nemen, weliswaar enkel na afloop
van een inhoudelijk onderzoek en zij de steun als gevolg daarvan onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt
heeft verklaard. In dit verband is het onder meer mogelijk om de terugvordering te gelasten van onrechtmatige steun op
grond van artikel 14, lid 1 Procedureverordening. Deze terugvordering mag echter niet in strijd zijn met de algemene
beginselen van gemeenschapsrecht en moet, op straffe van verjaring, worden uitgeoefend binnen een termijn van 10
105 Turnhout 10 februari 1994, onuitg.
106 Arbitragehof nr. 17/2000, 9 februari 2000, A.A. 2000, 179.
107 Dit werd tevens bevestigd in de vroegere Bekendmaking betreffende de samenwerking tussen nationale rechterlijke instanties en
de Commissie op gebied van steunmaatregelen van de Staten. PB C 312/8, en inmiddels wegens ‘onbruik’ vervangen door de
Mededeling Handhaving van 2009.
153/167 07/13045/LF