NOx-heffing - Lne.be

ARCADIS Belgium – LDR Milieu-advocaten
Operationalisering van een emissieheffing op NOx emissies naar de lucht met terugsluizing van de inkomsten –
eindrapport
3 EG-Verdrag tot uitvoering werd gebracht, met andere woorden zonder dat er werd aangemeld of zonder dat de
beschikking tot goedkeuring werd afgewacht.
Met betrekking tot de geschillenbeslechting dient bijgevolg een onderscheid te worden gemaakt tussen enerzijds het
aanvechten van onrechtmatige staatssteun, en anderzijds het aanvechten van een steunregime, dat bij beschikking van
de Commissie werd goedgekeurd, of de daaruit voortvloeiende staatssteun.
In beide situaties zal steeds worden nagegaan welke procedures tot de mogelijkheden behoren, hetzij op Europees vlak,
dan wel op nationaalrechtelijk vlak. Voor zover nodig wordt tevens aandacht besteed aan de hoedanigheid van de partij
die de procedure kan inleiden, nu afhankelijk van de situatie zowel de lidstaat zelf, de begunstigde als eventuele
concurrenten of andere derden belang kunnen hebben bij het aanvechten van een steunregime of een specifieke
steunmaatregel.
Finaal dient te worden opgemerkt dat bij de handhaving van het EG-rechtelijke staatssteunrecht een taak rust op zowel
de Europese instanties, d.i. voornamelijk de Europese Commissie, als op de nationale rechters. Binnen deze laatste
categorie wordt vervolgens een onderscheid gemaakt tussen de burgerrechtelijke en de administratieve rechters. Het
Hof van Justitie heeft herhaaldelijk bevestigd dat de nationale rechter en de Commissie een belangrijke doch
verschillende rol spelen bij de handhaving van de staatssteunregels 85 . In hoofdlijnen komt het erop neer dat de
Europese Commissie exclusief 86 bevoegd is om te beoordelen of een voorgenomen maatregel een steunmaatregel
inhoudt die (on)verenigbaar is met de gemeenschappelijke markt op basis van de in artikel 87, leden 2 en 3, van het
Verdrag vastgelegde criteria, terwijl de taak van de nationale rechter hoofdzakelijk bestaat in het beschermen van de
(subjectieve) rechten die individuen aan artikel 88, 3 e lid EG-Verdrag kunnen ontleden. Volgens vaste rechtspraak van
het Hof van Justitie zijn de nationale rechterlijke instanties immers niet bevoegd om een steunmaatregel verenigbaar
met artikel 87, lid 2 of lid 3, van het Verdrag te verklaren 87 .
Ondanks deze schijnbaar duidelijke taakverdeling, heeft het Europese Hof van Justitie deze taakverdeling reeds
verschillende keren moeten verduidelijken in een aantal principiële arresten. Zo moet de nationale rechter het begrip
‘steunmaatregel’ soms uitleggen om te kunnen beoordelen of de meldingsplicht werd geschonden, en in voorkomend
geval actie ondernemen 88 . Daartegenover staat dat de Commissie niet de bevoegdheid heeft om steunmaatregelen
onwettig te verklaren op de enkele grond dat zij niet zijn aangemeld 89 . Merk wel op dat, indien de Commissie een
steunregime verenigbaar acht met de gemeenschappelijke markt, terwijl dat regime aanvankelijk niet was aangemeld
overeenkomstig artikel 88, 3 e lid EG-Verdrag, de steun die werd toegekend vóór deze beslissing onrechtmatig blijft en
niet retroactief kan worden gedekt.
Ook wat betreft de actoren heeft het Hof van Justitie reeds in het arrest Van Gend en Loos van 1963 onderkend dat ook
particulieren, d.i. burgers en ondernemingen, een bijdrage kunnen leveren aan de handhaving van het EG-recht, naast
het toezicht dat de (oude) artikelen 169 en 170 aan de Commissie en de lidstaten opdragen. Deze combinatie tussen
publieke en private handhaving van EG-recht wordt in de literatuur aangeduid als ‘dual vigilance’, vrij vertaald als
85 Zaak C-368/04, Transalpine Ölleitung in Österreich, reeds aangehaald in voetnoot 8, punt 37; gevoegde zaken C-261/01 en C-
262/01, Van Calster en Cleeren, Jurispr. 2003, blz. I-12249, punt 74; en zaak C-39/94, SFEI e.a., reeds aangehaald in voetnoot 8,
punt 41.
86 Deze beoordeling van de verenigbaarheid is de uitsluitende bevoegdheid van de Commissie en is onderworpen aan toetsing door
de gemeenschapsrechters.
87 Zaak C-199/06, CELF en Ministre de la Culture et de la Communication, Jurispr. 2008, blz. I-469, punt 38; zaak C-17/91, Lornoy
e.a./Belgische Staat, Jurispr. 1992, blz. I-6523, punt 30; en zaak C-354/90, Fédération Nationale du Commerce Extérieur des
Produits Alimentaires e.a./Frankrijk, reeds aangehaald in voetnoot 8, punt 14.
88 Zaak C-354/90 (FNCEPA/Frankrijk).
89 Vgl. Zaak C-301 (Boussac) en zaak C-142/87 (België/Commissie).
146/167 07/13045/LF