NOx-heffing - Lne.be

ARCADIS Belgium – LDR Milieu-advocaten
Operationalisering van een emissieheffing op NOx emissies naar de lucht met terugsluizing van de inkomsten –
eindrapport
Er onderscheiden zich dus twee essentiële voorwaarden die bij het (eventueel) invoeren van een NOx-heffing in acht
zullen moeten worden genomen.
(1) Objectieve en redelijke verantwoording: deze voorwaarde vereist dat het onderscheid tussen verschillende
categorieën redelijk verantwoord is. Niet om het even welke verantwoording kan volstaan: het onderscheid
moet relevant zijn in het licht van het doel en de aard van de belasting.
(2) Het evenredigheidsbeginsel en het vergelijkbaarheidsbeginsel: ook als een belasting slechts één categorie
aan belasting onderwerpt, kan er sprake zijn van een schending van het gelijkheidsbeginsel. Er kan immers
een onverantwoorde ongelijke behandeling zijn ten opzichte van personen die, hetzij niet belast worden, hetzij
aan een andere belasting worden onderworpen.
De juridische lijdensweg van de ecotaksen-regeling heeft aangetoond dat het werken met vrijstellingen in milieuheffingen
op gespannen voet kan staan met het gelijkheidsbeginsel, indien hiervoor geen objectieve en redelijke verantwoording
voorligt. Zo vernietigde het Grondwettelijk Hof in zijn arrest nr. 186/2005 de onderscheiden fiscale behandeling tussen
herbruikbare en niet-herbruikbare verpakkingen (B.16): “Gelet op hetgeen voorafgaat is het niet objectief en redelijk
verantwoord dat de niet-herbruikbare drankverpakkingen onder geen enkele voorwaarde, zelfs niet wanneer bijzonder
hoge recyclagepercentages zouden worden bereikt, vrijgesteld kunnen worden van de verpakkingsheffing” . In zijn arrest
nr. 9/2007 heeft het Grondwettelijk Hof nogmaals gewezen op het belang van grondig wetenschappelijk onderzoek bij
het invoeren van milieuheffingen, en meer specifiek bij het vrijstellen van bepaalde categorieën van producten en
installaties (B.6.4): (…) “De door de Ministerraad aangehaalde verwijzing naar de milieudoelstelling zou geen reden
kunnen vormen om nu geen rekening te houden met dergelijke gegevens. In de parlementaire voorbereiding van de
bestreden wet wordt echter niet aangegeven dat de wetgever de voorwaarden waaronder, rekening houdend met de
genoemde wetenschappelijke gegevens, een dergelijke regeling aan de betrokken belastingsplichtigen had kunnen
worden toegekend, heeft onderzocht en niet haalbaar heeft geacht” .
Deze rechtspraak speelt mutatis mutandis tevens wanneer men op gewestelijk niveau zou willen overgaan tot het
invoeren van een NOx-heffing met bepaalde vrijstellingen (als indirecte terugsluismogelijkheid). In dat verband is het
aanbevelenswaardig om in de memorie van toelichting steeds duidelijk aan te geven (met eventueel een verwijzing naar
objectieve wetenschappelijke gegevens) waarom men een bepaalde sector onderwerpt aan een heffing (of al dan niet
vrijstelt) en waarom een andere niet, nu deze motivering zal worden gehanteerd door het Grondwettelijk Hof bij de
toetsing van het heffingsregime.
Merk overigens op dat het Grondwettelijk Hof sinds 2003 rechtstreeks kan toetsen aan de artikelen 170 en 172 van de
Grondwet.
7.1.4. Non-retroactiviteit
Het spreekt voor zich dat een belasting slechts voor het toekomende kan gelden. Op dit vlak zijn dan ook geen
problemen te verwachten nu niet de invoering wordt beoogd van een heffingsregime met retroactieve kracht..
7.1.5. Territorialiteitsbeginsel
Hoewel een overheid principieel vrij is om op basis van haar soevereiniteit belasting te heffen, wordt deze
belastingssoevereiniteit in België nog steeds beperkt door de noodzaak om de soevereiniteit van andere landen te
eerbiedigen. Haar uitoefening blijft dan ook beperkt tot het grondgebied: opdat een overheid belasting zou kunnen
heffen, is het noodzakelijk dat het subject of het object van de belasting voldoende aanknopingspunten met het
grondgebied vertoont.
In tegenstelling tot de gemeenschappen waarvoor in functie van de aangelegenheden de territoriale bevoegdheid werd
bepaald, wordt voor de gewesten voorzien in een geografische aflijning. Luidens art. 2 BWHI omvat het Vlaamse
104/167 07/13045/LF