NOx-heffing - Lne.be

ARCADIS Belgium – LDR Milieu-advocaten
Operationalisering van een emissieheffing op NOx emissies naar de lucht met terugsluizing van de inkomsten –
eindrapport
7.1.1. Fiscaal doel en niet-fiscaal nevenresultaat
De federale overheid, de gemeenschappen en gewesten en de lokale besturen maken van hun fiscale bevoegdheid
gebruik om milieubelastingen in te voeren. Dit beginsel zal voor gewestelijke milieuheffingen (bv. NOx-heffing) echter
weinig problemen scheppen gezien de principiële bevoegdheid van de gewesten inzake leefmilieu (art. 6, § 1, II BWHI).
7.1.2. Non bis in idem
In fiscale aangelegenheden houdt dit beginsel in dat “dezelfde belastbare grondslag in hoofde van dezelfde
belastingplichtige, geen tweemaal mag worden belast uit hoofde van eenzelfde belasting of soortgelijke belastingen met
hetzelfde doel”. Uit deze definitie volgt evenwel niet dat eenzelfde grondslag niet het voorwerp kan vormen voor
verschillende heffingsregimes indien deze een duidelijk van mekaar onderscheiden doelstelling nastreven. Bij gebreke
aan een duidelijke grondwettelijke of wettelijke tekst, kan dit beginsel niet worden beschouwd als een eigenlijk
rechtsbeginsel. Toch beschouwt de rechtsleer het in werkelijkheid als een door de billijkheid ingegeven richtsnoer voor
de wetgever. Deze wetgever zal bovendien wel gehouden zijn om het non bis in idem-beginsel in acht te nemen, van
zodra de wetgever dit, al dan niet impliciet, in een wetsbepaling heeft opgenomen. In dit verband heeft het Hof van
Cassatie beslist dat het niet verboden is dat eenzelfde belastingplichtige voor eenzelfde feit door verschillende
overheden wordt belast . Zowel provincies, agglomeraties en federaties van gemeenten als de gemeenten zouden op
grond van hun fiscale autonomie ook materies kunnen belasten waar ook de federale wetgever belasting op heft.
Een echt juridisch non bis in idem-beginsel geldt – zoals algemeen wordt aangenomen – wel voor de gemeenschappen
en de gewesten, in die zin dat zij geen belastingen mogen heffen op materies die reeds het voorwerp uitmaken van een
federale belasting. Daarnaast moet de uitoefening van de fiscale bevoegdheden van de gewesten, bedoeld in de
Bijzondere Wet van 16 januari 1989 betreffende de financiering van de gemeenschappen en gewesten, gebeuren met
inachtneming van het principe van vermijding van dubbele belasting (art. 1, ter al. 1). Bij eventuele strijdigheid met
laatstgenoemd principe, dient het gewest in overleg te treden met de andere betrokken overheden, teneinde deze
strijdige belastingheffing ongedaan te maken.
Aangezien de bevoegdheden voor leefmilieu voornamelijk bij de gewesten liggen (supra), rijst er geen enkel probleem
op vlak van een voorgenomen NOx-heffing. In principe zal dus enkel het (in casu Vlaamse) Gewest een milieuheffing
kunnen invoeren, zonder dat hierbij enige interferentie bestaat met de bevoegdheden van de federale overheid.
7.1.3. Fiscaal gelijkheidsbeginsel
Blijkens art. 172, eerste lid GW kunnen inzake belastingen geen voorrechten worden ingevoerd. Algemeen wordt
aangenomen dat deze bepalingen op de eerste plaats een toepassing vormen van het gelijkheidsbeginsel uit art. 10-11
GW . Dit verbod om fiscale voorrechten in te voeren geldt voor alle overheden. Bovendien kan elke fiscale wet, decreet
en ordonnantie door het Grondwettelijk Hof worden getoetst aan het grondwettelijk gelijkheidsbeginsel. Het Hof erkent
echter wel de beoordelings- en beleidsvrijheid van de belastingheffende overheid en spreekt zich bijgevolg niet uit over
de wenselijkheid of opportuniteit van een differentiërende maatregel, noch gaat het Hof na of het nagestreefde doel ook
door andere maatregelen zou kunnen worden bereikt.
In de rechtsleer wordt het gelijkheidsbeginsel als volgt omschreven: “het gelijkheidsbeginsel verzet zich ertegen dat
zekere belastingen een welbepaalde categorie van belastingsplichtigen zou treffen, en verbiedt evenmin het verlenen
van belastingsverminderingen of –vrijstellingen. Maar gelijkheid wil dat alle burgers die zich onder gelijkaardige
omstandigheden zouden bevinden op dezelfde wijze zouden worden behandeld en de modalisering van de belastingen
(vrijstellingen, tariefverminderingen, enz.) enkel met haar doel en aard verband zouden houden”.
103/167 07/13045/LF