Trostomatentelers positief over eerste ervaringen ... - Philips Lighting
Trostomatentelers positief over eerste ervaringen ... - Philips Lighting
Trostomatentelers positief over eerste ervaringen ... - Philips Lighting
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Mark Versluis (links), Arjan de Jong, Michel Zwinkels en Andy de Jong (rechts): “In een normale belichte teelt worden tien vruchten per vierkante<br />
meter per week geoogst; met de tussenbelichting streven wij naar 15 stuks.”<br />
Het trostomatenbedrijf Jami VOF in<br />
Bergschenhoek is vorig jaar oktober<br />
gestart met een hybride belichtingssysteem<br />
voor de jaarrondproductie. De<br />
<strong>eerste</strong> resultaten van Son-T en LEDtussenlicht<br />
ogen goed. De toepassing<br />
van dit systeem op grote schaal is nieuw.<br />
Daarom moeten de telers zelf nog veel<br />
uitzoeken en ervaring opdoen.<br />
18 ONDER GLAS NR 3 MAART 2013<br />
Jami is lid van telersvereniging Van Nature,<br />
die de afzet van de trostomaten regelt en<br />
investeert in het belichtingssysteem. De<br />
handelsbedrijven (Haluco, Combilo, Scherpenhuizen,<br />
Levarht) waarmee de vereniging<br />
samenwerkt, hadden behoefte aan een goede<br />
winterproductie. “We zijn daarvoor in Turkije<br />
gaan kijken om een productiebedrijf op te<br />
zetten”, zegt Michel Zwinkels. “Maar dat is<br />
Tekst en Beeld: Harry Stijger<br />
BELICHTING<br />
REPORTAGE<br />
<strong>Trostomatentelers</strong> <strong>positief</strong> <strong>over</strong> <strong>eerste</strong> <strong>ervaringen</strong> met LED’s<br />
‘ We moeten zelf nog leren hoe we het<br />
tussenlicht optimaal kunnen inzetten’<br />
niet doorgegaan, omdat dat voor de afzet niet<br />
gunstig is. Zo kan er geen ‘Holland’ op de<br />
doos, terwijl dat voor afnemers veel waard is.<br />
Je begint dan op een lager niveau, omdat het<br />
product uit de zuidelijke landen komt. We<br />
hebben toen besloten om hier in Nederland<br />
te gaan belichten.” Van de 6 ha is nu 3 ha<br />
belicht. Het ras is Komeett, een grove trostomaat.
Effectiever licht<br />
Het tomatenbedrijf wilde naar een hoog<br />
belichtingsniveau van 15 tot 16.000 lux.<br />
Bovenin de kas wordt het dan met traditionele<br />
belichting veel te warm. “Samen met<br />
<strong>Philips</strong> hebben we verschillende scenario’s<br />
doorgerekend, hierbij hebben we diverse<br />
factoren mee laten wegen en uiteindelijk<br />
gekozen voor hybride belichting. Met 8.000<br />
lux SON-T en 8.000 lux LED zitten we toch op<br />
16.000 lux. Maar de warmteafgifte is veel<br />
minder en de effectiviteit van het tussenlicht<br />
en lichtspectrum is groter”, zegt teeltspecialist<br />
Andy de Jong, die samen met zijn broer Arjan<br />
vennoot is op het tomatenbedrijf.<br />
“De combinatie van SON-T met LED’s<br />
sprak ons om die reden aan. Alle delen van de<br />
plant worden belicht, omdat de LED modules<br />
tussen het gewas hangen. Normaal krijgt de<br />
plant alleen een paar maanden in de zomer<br />
zoveel licht.” Voor de hybridebelichting<br />
hebben De Jong en Van Nature nauwgezet een<br />
proef gevolgd bij het Improvement Centre in<br />
Bleiswijk.<br />
Belichtingsschema<br />
De <strong>eerste</strong> week na het planten (25 oktober) is<br />
niet belicht. In begin november, toen de<br />
planten op het gat zijn gezet, is met alleen de<br />
SON-T lampen gewerkt. Gestart is met zes uur<br />
per dag van 10.00 tot 16.00 uur. Daarna is er<br />
elke week in de morgen twee uur per dag<br />
bijgekomen.<br />
Eind november is het bedrijf de LED’s<br />
gaan gebruiken. Op dat moment bereikten de<br />
koppen van de planten de onderste LED-balk.<br />
Met het aanzetten van de LED’s is het<br />
aantal belichtingsuren met SON-T teruggegaan<br />
van twaalf naar negen uur per dag (7.00<br />
tot 16.00 uur). De Jong: “Omdat de koppen nog<br />
niet bij de bovenste balk waren, konden we<br />
pas na drie weken de volledige capaciteit van<br />
de tussenbelichting benutten.”<br />
In december is De Jong iedere week weer<br />
twee uur per dag langer gaan belichten. Eind<br />
december was dat achttien uur. Dat blijft zo<br />
tot begin april. Dan gaan de lampen uit.<br />
Tijdens het belichtingsseizoen blijven de<br />
LED’s ook <strong>over</strong>dag bij voldoende zonlicht<br />
voor de kop van de plant branden.<br />
Meer stengels, meer vruchten<br />
Door het belichten zijn meer stengels per m 2<br />
mogelijk. Meer stengels geven meer productie.<br />
De plantafstand is dichter dan bij een<br />
normale teelt: 2,5 in plaats van 2,1 planten/m 2 .<br />
Eind november is bij één op de drie planten<br />
een extra stengel aangehouden. Daarmee<br />
kwam de plantdichtheid op 3,3. Begin februari<br />
is dat door nog een extra stengel naar 3,75<br />
planten/m 2 verhoogd.<br />
“Met de LED’s blijven de bladeren vitaal<br />
en krachtig”, constateert Zwinkels. “Door<br />
meer stengels maken de planten wekelijks<br />
De trossen met vijf tomaten zijn mooi en van goede kwaliteit.<br />
4 tot 5 vruchten per vierkante meter meer aan<br />
dan in de traditionele belichte teelt.” De teler<br />
wil in totaal 15 vruchten/m 2 per week oogsten.<br />
Bij een normale belichte teelt zijn dat 10 vruch-<br />
ten. “We blijven bovendien op 5 vruchten<br />
per tros zitten en hoeven niet terug naar 4<br />
vruchten.”<br />
De <strong>eerste</strong> belichte tomaten zijn begin<br />
januari geoogst. De productie van deze teelt<br />
gaat door tot eind september. Het gewas<br />
wordt dan geruimd om half oktober weer<br />
nieuw te planten.<br />
Opletten met wittevlieg<br />
Als etmaaltemperatuur houden de tomatentelers<br />
18,5 tot 19ºC aan. Het 98% lichtdichte<br />
schermdoek, dat vanwege de belichting ’s<br />
nachts gesloten moet zijn, geeft geen<br />
problemen met vocht. “Doordat we nog iets<br />
kunnen kieren, is het vocht af te voeren door<br />
de luchtramen. Met vorst is het openen van<br />
de luchtramen meer een probleem en<br />
moeten we oppassen dat ze niet kapot gaan<br />
omdat ze vastgevroren zitten”, vertelt De<br />
Jong.<br />
Voor wat betreft de gewasbescherming<br />
zet de teeltspecialist een dubbele hoeveelheid<br />
natuurlijke vijanden tegen wittevlieg in.<br />
“Je moet zorgen dat je beter bewapend bent,<br />
want het gaat veel harder met die wittevlieg<br />
in een belichte teelt. Verder moet je alert zijn,<br />
maar de ziekten en plagen zijn goed in de<br />
hand te houden. Een beetje meeldauw, waar<br />
Komeett gevoelig voor is, is met zwavel<br />
bestreden.” Voor de bestuiving worden<br />
eveneens meer hommels dan normaal<br />
ingezet.<br />
Hogere EC geeft betere smaak<br />
Door het tussenlicht zijn de planten actiever<br />
en krijgen ze meer water met een EC van 3,6.<br />
De Jong: “We geven altijd al een hoge EC van<br />
meer dan 3,0 mee en zorgen voor een EC van<br />
4,0 in de mat. Dat zou iedere tomatenteler<br />
moeten doen, want dan heb je al een betere<br />
smaak.”<br />
De trossen en tomaten zijn mooi en van<br />
goede kwaliteit. “We gaan ook onderzoeken<br />
of ze beter smaken. Als het door de hybridebelichting<br />
beter smaakt, hebben we er in de<br />
winter naast het Holland-product een<br />
verkoopargument bij”, zegt Mark Versluis, die<br />
de marketing voor Van Nature doet. Hij vindt<br />
de belichte trostomaten een topproduct, dat<br />
goed is voor de afzet naar Italië.<br />
Behoorlijk kostenplaatje<br />
In het normale seizoen, vanaf maart, gaat<br />
95% van de trostomaten van Jami in een<br />
klantspecifieke verpakking (5 kg doos met<br />
klantopdruk) naar dat land. Nu gaat het<br />
belichte product naar België, Duitsland en<br />
het Midden-Oosten. Versluis: “Italië heeft een<br />
eigen productie vanuit het zuiden van het<br />
land, maar waarschijnlijk kunnen we nu<br />
eerder dan anders aan dat land leveren.”<br />
De hybridebelichting vraagt een forse<br />
investering. “Via Van Nature is er GMO-subsidie<br />
verleend voor dit project, het <strong>eerste</strong> op<br />
deze schaal in Nederland. Het is innovatief<br />
en we kunnen hiermee marktgericht produceren<br />
en een product leveren dat voldoet aan<br />
de wensen van de klant”, vertelt Versluis.<br />
Samenvatting<br />
Trostomatenbedrijf Jami is in<br />
oktober gestart met hybridebelich-<br />
ting. De combinatie van SON-T en<br />
LED-tussenlicht geeft minder warmte<br />
en de effectiviteit van het tussenlicht<br />
en lichtspectrum is groter. Door het<br />
belichten houdt het bedrijf meer<br />
stengels aan. Dat geeft een hogere<br />
productie. De <strong>eerste</strong> tomaten van<br />
goede kwaliteit zijn begin januari<br />
geoogst. De productie van deze teelt<br />
gaat door tot eind september. Het<br />
gewas wordt dan geruimd om half<br />
oktober weer nieuw te planten.<br />
ONDER GLAS NR 3 MAART 2013<br />
19