De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...
De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...
De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
mondje gevall<strong>en</strong> (<strong>De</strong> Volkskrant, 18-9-<br />
1995). Willem <strong>van</strong> Hanegem, toch nooit<br />
op zijn mondje gevall<strong>en</strong>, zei dat Johan<br />
mooi gesprok<strong>en</strong> had (Nico Scheepmaker,<br />
Cruyff, H<strong>en</strong>drik Johannes, f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong><br />
1947-1984, 243).<br />
In <strong>het</strong> gebruik <strong>van</strong> deze uitdrukking<br />
valt e<strong>en</strong> duidelijke seksistische stereotypering<br />
waar te nem<strong>en</strong> in de voorkeur<br />
voor op haar mondje gevall<strong>en</strong> (23x in mijn<br />
materiaal) bov<strong>en</strong> op zijn mondje gevall<strong>en</strong><br />
(14x). Vergelijk dit bijv. met op haar<br />
achterhoofd gevall<strong>en</strong> (5x) versus op zijn<br />
achterhoofd gevall<strong>en</strong> (14x). Ook op <strong>het</strong><br />
internet lat<strong>en</strong> zoekmachines dezelfde<br />
scheve verhouding<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> in <strong>het</strong> gebruik<br />
<strong>van</strong> deze twee <strong>uitdrukking<strong>en</strong></strong>.<br />
475. morzel: kruimel. Zuidnederlandse<br />
mhu. Volg<strong>en</strong>s L<strong>en</strong>aers is er in de Kemp<strong>en</strong><br />
“ge<strong>en</strong> morzel industriegrond” meer<br />
voorhand<strong>en</strong> (Knack, no 3, 1999). Intuss<strong>en</strong><br />
heeft Alijev nog ge<strong>en</strong> morzel grond<br />
terugveroverd op de Arm<strong>en</strong>iërs<br />
(<strong>De</strong> Standaard, 23-8-1996).<br />
476. muis: minimale hoeveelsheidsuitdrukking,<br />
vooral gebruikt om aan te<br />
gev<strong>en</strong> dat iets helemaal vol of afgeslot<strong>en</strong><br />
is, zodat er niemand bij, door, of <strong>van</strong>daan<br />
kan. Zonder passeerbewijs kon er ge<strong>en</strong><br />
muis in of uit (Lisette Lewin, Voor bijna<br />
alles bang geweest, 17). Alle<strong>en</strong>, de wag<strong>en</strong><br />
is zo vol [..], dat er ge<strong>en</strong> muis meer bij kan<br />
(Tonke Dragt, <strong>De</strong> brief voor de koning,<br />
241).<br />
477. naam mog<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>: de moeite <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> vermeld<strong>en</strong> waard zijn. Vergelijkbaar in<br />
betek<strong>en</strong>is met <strong>het</strong> adjectief noem<strong>en</strong>swaardig.<br />
Hoewel er eig<strong>en</strong>lijk niets in<br />
gebeurt dat naam mag hebb<strong>en</strong>, is er wel<br />
steeds e<strong>en</strong> subtiele dreiging <strong>van</strong> erge<br />
ding<strong>en</strong> (INL-27 miljo<strong>en</strong> woord<strong>en</strong> corpus).<br />
Triggers zijn ge<strong>en</strong>, niet, nauwelijks,<br />
weinig/niet veel. Andere triggers zijn niet<br />
aangetroff<strong>en</strong>, maar gezi<strong>en</strong> <strong>het</strong> geringe<br />
aantal vindplaats<strong>en</strong> hoeft dat ge<strong>en</strong><br />
bevreemding te wekk<strong>en</strong>.Vraagzinnn<strong>en</strong><br />
90<br />
lijk<strong>en</strong> me e<strong>en</strong> acceptabele omgeving: Mag<br />
dat eig<strong>en</strong>lijk wel naam hebb<strong>en</strong>, wat hij<br />
doet? Andere context<strong>en</strong>, bijvoorbeeld<br />
conditionele zinn<strong>en</strong>, lijk<strong>en</strong> minder goed:<br />
Als dat naam mag hebb<strong>en</strong>, eet ik mijn hoed<br />
op.<br />
478. over één nacht ijs gaan: zich te<br />
buit<strong>en</strong> gaan aan onvoorzichtigheid. Komt<br />
vooral voor in combinatie met niet, verder<br />
ook andere negatieve adverbia, e<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele<br />
maal ook met te. Op 68 voorkom<strong>en</strong>s bleek<br />
99% voor te kom<strong>en</strong> in negatieve zinn<strong>en</strong>, <strong>en</strong><br />
1% in e<strong>en</strong> bijzin afhankelijk <strong>van</strong> te. In<br />
‘Ontvoeringsbericht’ is hij ev<strong>en</strong>min over<br />
één nacht ijs gegaan (Trouw, 20-9-1996).<br />
Ik ga niet over één nacht ijs (Herman<br />
Heijermans, Robert, Bertram <strong>en</strong> Comp.,<br />
1820). Gelukkig gaat Co<strong>en</strong> nooit over één<br />
nacht ijs (Loeks, 3-6-1997). Regering<strong>en</strong><br />
acht<strong>en</strong> de berechting <strong>van</strong> e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> staatshoofd<br />
e<strong>en</strong> te politiek gelad<strong>en</strong> zaak om over<br />
e<strong>en</strong> nacht ijs te gaan (Vrij Nederland, 7-7-<br />
2001).<br />
479. iemand iets nado<strong>en</strong>: hoewel deze<br />
uitdrukking meestal niet <strong>negatief</strong>-polair is,<br />
k<strong>en</strong>t hij ook e<strong>en</strong> gebruik in g<strong>en</strong>erische<br />
zinn<strong>en</strong> waaraan e<strong>en</strong> vorm <strong>van</strong> negatie te<br />
pas moet<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>. Vgl. Ze doet hem altijd<br />
na met Zoiets doe je hem niet na. <strong>De</strong> eerste<br />
zin heeft de letterlijke betek<strong>en</strong>is: ze bootst<br />
hem na, terwijl de tweede zin betek<strong>en</strong>t:<br />
Dat kun jij niet. Voorbeeld<strong>en</strong>: ’n<br />
Rijkeluiskind doet ’t ’r niet na (Herman<br />
Heijermans, Getto, Toneelwerk<strong>en</strong> I, 191).<br />
Welke andere troep<strong>en</strong> ter wereld zull<strong>en</strong> dit<br />
nado<strong>en</strong>? (Charles Darwin, <strong>De</strong> reis om de<br />
wereld, dl 1, 173). M<strong>en</strong>ige veertiger zou<br />
<strong>het</strong> hem niet nado<strong>en</strong> (Nieuwsblad <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
Noord<strong>en</strong>, 24-6-2000).<br />
480. e<strong>en</strong> nagel hebb<strong>en</strong> om zijn gat/kont<br />
te krabb<strong>en</strong>: iets bezitt<strong>en</strong>. Wordt vooral in<br />
combinatie met ge<strong>en</strong> gebruikt, hoewel<br />
triggers als nooit of niemand ook goed<br />
zijn. <strong>De</strong> meeste m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> war<strong>en</strong> slecht<br />
behuisd, at<strong>en</strong> onvolwaardig <strong>en</strong> hadd<strong>en</strong><br />
ge<strong>en</strong> nagel om de kont te krabb<strong>en</strong> (<strong>De</strong>
Change language