De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

Brabant. Inderdaad lijkt het alternatief met
nog als in Toen zaten er nog maar zes, vrij
algemeen de voorkeur te genieten. Niettemin
is de meer-vorm niet duidelijk
gewestelijk. Naast voorbeelden uit het
Nieuwsblad van het Noorden, zoals De
Groninger meikermis duurde zestien
dagen. Nu maar negen dagen meer. (16-1-
1993), vond ik ook een vergelijkbare zin
bij Hugo Claus: Mijn vader woont bij mij
omdat hij hier zijn verzorging niet kreeg,
maar één paar kousen meer had en dan
nog met zúlke gaten in (Het verdriet van
België, 601). Ton van der Wouden
noteerde de volgende zin uit de mond van
zijn Rotterdamse tante: We hebben nu
maar twee slaapkamers meer. Het lijkt er
dus op dat we hier met een algemeen
voorkomende variant te maken hebben die
echter te kampen heeft met een voorkeur
voor de nog-variant. Overigens betekent
dit niet dat de meer-vorm voor de
gebruikers ervan substandaard is: Sassen
deelt mee dat hij zich tot kort voor het
schrijven van zijn artikel niet bewust was
van het regionale karakter van dit gebruik
van meer.
455. iets in de melk te brokken/
brokkelen hebben: (enige) macht of
invloed hebben, in te brengen hebben.
Met alle centers met een volle foutenlijst
op de bank had Punch weinig meer in de
melk te brokken (Delta, 29-4-1998).
Aanvallend had Twente niets in de melk te
brokkelen (Nieuwsblad van het Noorden,
30-4-1998). Positieve voorkomens zijn vrij
gebruikelijk bij deze uitdrukking (ca 25%
van mijn materiaal): Maar historisch
gezien hebben wij bij Shell altijd een
sterke voorkeur gehad voor 50/50 joint
ventures met grote partners, waarbij wij
dus altijd flink wat in de melk te brokken
hadden (Shell Nieuws, 6-8-1998).
mhu: afkorting voor minimale hoeveelheidsuitdrukking.
86
456. een mens: levende ziel, sterveling.
Het is op het oog wat vreemd om dit
woord op te voeren als een negatief-polaire
uitdrukking, maar het valt desondanks niet
te ontkennen dat het woord mens een vrij
eigenaardig gebruik heeft. Immers, meestal
prefereren we indefiniete voornaamwoorden
boven een uitdrukking met mens.
Zo zeggen we liever ik zag iemand bij de
automaat dan ik zag een mens bij de
automaat, tenzij we bijzondere nadruk
willen leggen op het feit dat het om een
mens gaat, en niet een dier, robot, o.i.d.
Ook een vraag als Wie weet het antwoord?
is een stuk gebruikelijker dan bijv. Welke
mens weet het antwoord? ook al
betekenen beide vragen precies hetzelfde.
Terwijl dus mens vrij systematisch
gemeden wordt als er ook passende
onbepaalde voornaamwoorden voorhanden
zijn, is dit niet het geval bij geen mens. Het
is even natuurlijk te zeggen: Er was
niemand bij de automaat als Er was geen
mens bij de automaat. Ik interpreteer dit
als een aanwijzing dat we hier te maken
hebben met een speciaal gebruik van mens,
dat, omdat het beperkt is tot negatieve
contexten (Er was geen mens, Daar heeft
nooit een mens aan getwijfeld) wel de
status van negatief-polaire uitdrukking
verdient.
457. een middel onbeproefd laten: iets
nalaten. Vormt met negatie een litotesuitdrukking.
Zie ook een middel schuwen.
Ook de combinatie onbeproefd laten is
een negatief-polaire uitdrukking. Aidscampagnes
laten geen middel onbeproefd
om condoomgebruik te propageren (De
Volkskrant, 16-5-1995). De junta in Abuja
liet weinig middelen onbeproefd om het
verzet van MOSOP tegen Shell te breken
(id., 9-11-1995).
458. een middel schuwen: voor iets terugdeinzen.
Vrijwel steeds in combinatie met
geen gebruikt: Feyenoord schuwde geen
middel om een hogere overwinning te
bereiken. Anderen spreken van een