De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

conditionele zinnen. Dit heeft niets met
triggeringeisen te maken, omdat de trigger
steeds geen is. Van 16 voorkomens in mijn
bestand blijken er 12 (dus 75%) voor te
komen in deze kontekst. Het is ook
opmerkelijk omdat een sterke relatie met
de apodosis van conditionele zinnen een
zeldzaam verschijnsel is.
454. meer: nog, langer. Behoort tot de
klasse van fase-adverbia, ook wel
genoemd de adverbia van temporeel
perspectief (König 1977, Abraham 1980,
Vande-weghe 1983, Löbner 1989, Van
Baar 1992, Van der Auwera 1993, Van der
Wouden 2005). Van de uitdrukkingen uit
deze groep is er in vele talen tenminste één
negatief-polair, in het Nederlands is dat
meer, in het Duits mehr, en in het Engels
zijn er zelfs twee, anymore en yet. Ook de
eigenaardige combinatie as yet kunnen
rekenen tot deze groep (zie Hoeksema
1993). We kunnen meer opvatten als de
negatief-polaire tegenhanger van nog, dat
zelf positief- polair is. In het bereik van
directe negatie is meer verplicht: Ik kan
niet meer/*Ik kan niet nog. In het bereik
van n-woorden alterneert meer met nog:
Niemand rekende meer op hem/ Niemand
rekende nog op hem, evenals bij negatie in
een hogere deelzin: Ik denk niet, dat we
ons daarover nog/meer zorgen hoeven te
maken, het bereik van nauwelijks, en
bijzinnen ingeleid door zonder. Er bestaat
grote variatie wat betreft voorkeuren, die
nog niet of nauwelijks in kaart is gebracht.
Soms moet ook rekening gehouden
worden met nog andere varianten dan nog
en meer, zoals (nog) langer, dat de
voorkeur geniet bij negatieve predikaten
zoals verbieden: Het was haar verboden,
nog langer/?nog/ *meer met hem om te
gaan. Ik heb zeer weinig voorbeelden
aangetroffen van meer in het bereik van
negatieve predikaten, al leren de volgende
voorbeelden dat zoiets wel mogelijk is: Ja,
het Christendom groeide er zoodanig aan,
dat de keizer [..] in het jaar 1586, aan alle
zijne onderdanen op levensstraffe verbood,
85
den godsdienst van Europa meer aan te
nemen (Jacob Haafner, Verhandeling over
het nut der zendelingen en zendelingsgenootschappen
(1807: 102.)) Vele mensen
die in Groningen werken, gaan op zoek
naar een woning in de kop van Drenthe
omdat de stad onvoldoende geschikte
woningbouwlocaties meer heeft (De
Groninger Gezinsbode, 4-8-1993). Van der
Wouden (1995a) heeft gewezen op het
gebruik van moeilijk en slecht als triggers
als ze voorkomen in combinatie met
kunnen of een modale infinitief: Jan kan
moeilijk meer/nog terug. In niet-modale
contexten zijn deze woorden geen triggers:
* Jan wandelt moeilijk meer zonder stok.
Aansluitend op het gebruik van moeilijk
als trigger is het volgende voorbeeld: Wat
het genot en het bezit van prenten voor de
zeventiende-eeuwer heeft betekend kunnen
wij ons met moeite meer voorstellen
(Johan Huizinga, Nederlands beschaving
in de zeventiende eeuw, 121). De
distributie van meer in mijn corpus beperkt
zich voornamelijk tot zuiver negatieve
contexten: 96% van in totaal 2510
voorkomens komt op rekening van de
triggers niet, geen en de diverse nwoorden.
Dit heeft te maken met de sterke
concurrentie van nog in andere dan
negatieve contexten. Verder staat 2% in
het bereik van nauwelijks, 1% in dat van
weinig en ook 1% in dat van een bijwoord
van restrictie (alleen, maar, slechts en
combinaties daarvan). In vragen komt
meer niet voor, en evenmin in conditionele
zinnen, al valt er hier een uitzonderlijk
voorbeeld te noteren: Ik zal barsten, als ik
ooit meer anders word (Herman de Man,
Maria en haar timmerman, 232). Vermoedelijk
is het hier de aanwezigheid van ooit,
die meer aanvaardbaar maakt.
Sassen (1977) noemt, op instigatie
van J. de Rooij, het gebruik van meer in
zinnen als Toen zaten er maar zes meer,
met een restrictief bijwoord, een gewestelijke
eigenaardigheid van het ABN dat in
Groningen gesproken wordt, al rept hij ook
van acceptabiliteit in Gelderland en