De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

434. te loochenen: met zijn/vallen: kunnen
ontkennen. Litotesconstructie, vrijwel
steeds met niet als negatie, voorts ook
nauwelijks en moeilijk: Toch valt niet te
loochenen dat het percentage vrouwen dat
kan lezen en schrijven in China, bijna
tweemaal zo groot is als in India (De
Volkskrant, 18-9-1993). Dat [..] valt
moeilijk te loochenen (id, 20-11-1993).
435. lor: mhu, behorend tot de groep uitdrukkingen
die iets onbelangrijks aangeven.
Doch ik beweer dat jij in jezelven
een sentiment hebt doodgedrukt dat in
ieder mensch thuishoort en zijn moet en
dat geen lor met Kristendom of conventie
te maken heeft (Frederik van Eeden, brief
aan Lodewijk van Deyssel, d.d. 21-4-
1888). 't Scheelt me geen lor (George van
Aalst, De bengels van III-b, 243). Wat
haar minnaars er van dachten kon haar
geen lor schelen (Gerben Hellinga, Merg
en been, 192), daar vin' ik geen lor aan
(Bibeb & VIPS, 197).
436. iemand loslaten: iemand niet langer
mentaal bezighouden. Daar stond je daar
in dat prachtige oranje pak, met mooie
blauwe leeuw...dat laat je niet meer los
(email uit de reactierubriek van de Wilhelmus
van Nassouwe website). Voor zover
ik kan nagaan wordt deze uitdrukking
nagenoeg uitsluitend in combinatie met
niet gebruikt: in mijn materiaal trof ik 20x
een combinatie met niet aan en 1x een
combinatie met nooit.
437. los denken van: minder gebruikelijke
variant van los zien van. In gebruik in
combinatie met kunnen of in de vorm van
een modale infinitief. De indifferentie die
Cats, anders dan Vondel, Hooft en
Huygens, op het ogenblik ten deel valt in
de kringen van literair geïnteresseerden is,
zoals bekend, niet los te denken van de
vernietigende kritiek van Potgieter en Huet
(S.F. Witstein, Een Wett-steen vande
Ieught, 42).
80
438. iets loslaten (over): iets kwijt willen
over, iets meedelen. En hij wilde ook niets
loslaten in de nabijheid van die twee
snoeshanen (Mensje van Keulen, Engelbert,
189). Over haar vroegere leven in
Canada liet ze weinig los (Gerrit Jan
Zwier, Witte heksen, 19). Als je er ook
maar iets over loslaat, is ze de rest van de
dag niet te genieten (Maarten ‘t Hart, Het
woeden der gehele wereld, 132).
439. iets los zien van: geen verband
leggen met. Wordt meestal gebruikt in
combinatie met kunnen, soms ook mogen.
Combinaties met moeten zijn niet negatiefpolair.
Daarnaast is ook de modale
infinitief los te zien van gebruikelijk. Als
triggers dienen naast niet vooral
moeilijk/onmogelijk. Je kan soap niet los
zien van verstedelijking (De Groene
Amsterdammer, 16 april 1997). Zijn
veelvuldige contacten lijken dit tegen te
spreken, maar we mogen ze nooit los zien
van die innerlijke vrijheid (broeder
Bernardus Peeters, ‘Van trappistenmonnik
tot christen binnen de traditie van
Citeaux’). Ontwikkelingshulp los zien van
die zaken is volgens de herijkingsnota en
de toelichting op de begroting 1996 niet
langer mogelijk (NRC, 19-9-1995).
Variant: los denken van.
440. van de lucht: op ook maar enig
moment afwezig. Van 145 voorkomens in
mijn materiaal was 97% een combinatie
met niet, 2% een combinatie met nooit en
1% een combinatie met evenmin. Leiden
leek een grote hofhouding, waar het
veinzen niet van de lucht was (Simon
Vestdijk, De vuuraanbidders, 107). Het
domineeschap was sinds die tijd niet van
de lucht (Menno ter Braak, Afscheid van
domineesland, 37). De schandalen hier en
in Indië waren niet van de lucht, vooral de
justitie leek een poel van openbare
verrotting (W.H. Vliegen, De dageraad der
Volksbevrijding, 1e dl, 258). In een