De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

[M]aar wie is er in aarde of hemel die een
lid om mijn snikken verroert? (Gerard
Walschap, Waldo, Verz. Werk, deel 1, 55).
428. erom liegen: met onpersoonlijk
subject: onbeduidend zijn. De triggers van
deze uitdrukking zijn puur negatief:
meestal niet, een enkele maal evenmin.
(Op 47 voorkomens vond ik 45 maal niet
en 2 maal evenmin). Er volgde zonder
enige overgang een uitbarsting, die er niet
om loog (Piet Bakker, Ciske de Rat, 129).
Want de recette van 16.230 toeschouwers
liegt er niet om (Nieuwsblad van het
Noorden, 3-8-1994). De prognoses liegen
er niet om. (De Groninger Gezinsbode, 24-
4-1996), het commentaar van coach Ton
Boot loog er gisteravond na afloop al
evenmin om (De Volkskrant, 29-1-1993).
lieve moederen: zie er helpt een lieve
moeder aan.
429. lijn zitten in: een heldere opbouw
hebben. In combinatie met negatieve
uitdrukkingen als geen, weinig, niet veel en
nauwelijks geeft het aan dat de opbouw of
de doelgerichtheid van een tekst of
gebeurtenis dubieus is. Lijn zit er in dit
boek nauwelijks (Provinciale Zeeuwse
Courant, 21-2-1981). [V]eel lijn zat er niet
in het aanvalsspel (De Volkskrant, 11-1-
1999).
430. over iemands/de lippen komen:
gezegd worden. Zweer mij, August! dat er
nimmer eenig verwijt over uw lippen zal
komen (J. de Vries, De verborgenheden
van Amsterdam, dl 2, 318). [D]e eerste
zeventien jaar komt er geen onvertogen
woord over haar lippen (HP/De Tijd, 11-
2-2000). Hoe ze ook aandringt, er komt
geen woord meer over hun lippen (Els de
Temmerman, De meisjes van Aboke -
Kindsoldaten in Noord-Oeganda, 137).
431. iets over de/zijn lippen (kunnen)
krijgen: iets uit zijn strot krijgen, iets
kunnen of durven zeggen. Transitieve
79
variant van de voorgaande uitdrukking.
Het woord ‘banken’ kreeg hij zelfs niet
over de lippen (De Volkskrant, 29-1-
1993). Ik stopte, ik kon het niet over mijn
lippen krijgen (Ab Visser, Het kind van de
rekening, 127). En omdat ik onmogelijk
twee afwijzingen pal na elkaar over m’n
lippen kon krijgen, had ik ja gezegd
(Hannes Meinkema, Op eigen tenen, 114).
432. zijn lol op kunnen: variant van het
meer gebruikelijke zijn geluk op kunnen.
Ze persten een kurk in de uitlaat van zijn
Skoda en konden hun lol niet op toen
Lucas, die zwoer bij spullen uit het oostblok,
de wagen niet aan de gang kon
krijgen (Koos van Zomeren, De witte
prins, 74). Overigens komt deze
uitdrukking ook regelmatig voor met wel
ipv niet, dit in tegenstelling tot zijn geluk
op kunnen. Vaak betekent dit zoals je zou
verwachten het tegendeel van zijn lol niet
op kunnen ("Ga daar maar niet heen, want
dan kun je je lol wel op") maar soms wordt
de uitdrukking ook gebruikt met juist
dezelfde betekenis, vgl.: Mauss en Leeboy
waren er ook en aangezien ik dat hele fijne
mensen vind kon ik mijn lol wel op!
(www.kamkrant.nl/ mikette/ryan18.htm).
Mijn hobby is koken, dan kun je je lol wel
op in Frankrijk (UT-Nieuws, 29-6-1995).
Kennelijk zijn sommige gebruikers het
spoor bij deze uitdrukking een beetje
bijster geraakt.
433. lolletje: pretje. Conventioneel
gebruikt als understatement bij minder
prettige ervaringen. Meestal gecombineerd
met geen, bij vooropplaatsing van het
predikaatnomen met niet, en soms ook
gebruikt in vragen e.d. De ontmoeting met
de ratten in de schuur was geen lolletje
geweest (Richard Adams, Waterschapsheuvel,
174). Denk maar niet dat dat een
lolletje is (Lodewijk de Boer, The Family,
134). [E]en lolletje is 't niet (Herman
Heijermans, Droomkoninkje, 243). Denkt
ge dat het een lolletje is misschien?
(Humo, 6-4-1999).