De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

onmogelijk lekker zitten (De Volkskrant, 4-
3-1995). De uitdrukking is tamelijk recent,
lijkt het. De triggerset is die van een
negatief-polair predikaat, met sterke
nadruk op negatie zelf als trigger. Evenals
bij negatief-polaire predikaten in het
algemeen is ook hier vooropplaatsing van
de uitdrukking t.o.v. de trigger mogelijk:
Echt lekker zat het me niet.
417. letten: weerhouden, beletten. Met
negatie vormt dit een litotesuitdrukking.
Daarnaast ook gebruikelijk in retorische
vragen. Niets let de Tweede Kamer er
bovenop te gaan zitten (Dagblad van het
Noorden, 18-12-2004). Maar wat let me
schertsend de waarheid te zeggen?
(Charivarius, Is dat goed Nederlands?,
100).
418. letter: mhu. Minimale hoeveelheid
van tekst, en in het verlengde daarvan van
informatie. Daar hoef je geen letter Freud
voor gelezen te hebben (J.J. Voskuil, Bij
nader inzien, 42). Ik zou geen letter op
papier krijgen. (id, 1061). Ik geloof er
geen letter van (Jeroen Brouwers, Mijn
vlaamse jaren, 251).
419. lettergreep: mhu. Net als een letter,
syllabe, woord is dit een uitdrukking die
een minimale hoeveelheid tekst of informatie
aanduidt. Ik kan er geen lettergreep
van lezen (Jeroen Brouwers, Mijn vlaamse
jaren, 157). Op al de vragen, die hij deed,
werd hem geen enkele lettergreep ten
antwoord gegeven (E.J. Diest Lorgion,
Hubertus Duifhuis, 7).
420. van zijn leven: gedurende zijn hele
leven. Deze uitdrukking is al oud en komt
vooral voor in combinatie met negatie en
in bijzinnen bij een superlatieve
uitdrukking. Verder ook in vraagzinnen,
conditionele zinnen e.d. Voorkomens bij
negatie kunnen voorafgaan aan het
negatieve element. Bij niet is dit zelfs
verplicht, en bij nooit, het meest
gebruikelijke n-woord, mag het
77
voorafgaan, al is daar de volgorde nooit
van zijn leven veruit het meest
gebruikelijk. Hij heeft van zijn leven nog
geen gedicht geschreven (J.M.A.
Biesheuvel, De wereld moet beter worden,
128). Een neo-communistische
burgemeester krijg je van z'n leven niet
met Alders op het provinciehuis en
Dijkstal op Binnenlandse Zaken (NvhN,
24 mei 1997, 2). Ik doe maar iedere keer
of ik haar nog nooit gezien heb. Of er
zomaar een aardige vrouw op bezoek
gekomen is die ik van mijn leven nog nooit
heb gezien (Jan Wolkers, Turks Fruit,
126). Dat is nou de grootste lariefarie, die
ik ooit van mijn leven gehoord heb!
(Hergé, Kuifje en de Picaro’s, 94). Ik zel je
zo veel zoentjes geven / Als je van je leeven
/ Oit van iemant hebt gehad (De Bruiloft
van Kloris en Roosje [1743]).
421. een leven hebben: een dragelijk
bestaan leiden. Esther heeft de eerste drie
jaar op het LBO geen leven gehad
(Nieuwsblad van het Noorden, 10 februari
1996). Als niet-Serviër had je hier geen
leven (Trouw, 20 maart 1996). Met een
bepaling bij leven verliest deze uitdrukking
zijn negatief-polair karakter: Hij heeft een
moeilijk leven gehad. Verder valt op dat
terwijl hebben hier gewoonlijk vervangen
kan worden door leiden (Hij leidt een
onbezorgd leven), dit niet het geval is bij
de negatief-polaire uitdrukking: *Als Belg
leid je geen leven in Nederland).
422. levende ziel: mens. Negatief-polair
in zijn idiomatische gebruik als ‘mens,
persoon.’ Vergelijk ook Engels a living
soul, Italiaans anima viva, Portugees
vivalma en Frans âme qui vive (cf. On ne
voyait âme qui vive), die ook negatiefpolair
zijn. Je ziet geen levende ziel meer
in Butare. Maar er valt nauwelijks een
levende ziel te bekennen (De Volkskrant,
14-5-1994, resp. 31-12-1994). Over het
algemeen wordt deze uitdrukking alleen
gebruikt in presentationele contexten,
waarin een scène geschetst wordt, met