De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

met geïncorporeerde negatie: kraak noch
smaak, maar ook andere triggers kunnen
optreden. Beddington proeft kraak noch
smaak. Er zit geen kraak of smaak meer
aan mijn leven. Ik ken zoveel gezelschappen
die zijn werk zonder kraak of
smaak uitvoeren. (De Volkskrant, resp. 5-
3-1994, 15-7-1994, 3-3-1995). Het
Gronings kent de vergelijkbare uitdrukking
lak of smak.
387. een krant kunnen op(en)slaan: met
negatie voorkomend in de balansschikking
en verder met zonder-bijzinnen, om aan te
geven dat elke krant aandacht aan iets
besteedt. Een marxist kan geen krant
openslaan zonder op iedere pagina
evidentie voor zijn interpretatie van de
geschiedenis te vinden, niet alleen in het
nieuws, maar ook in de presentatie ervan,
die het klassevooroordeel van de krant liet
zien en vooral natuurlijk in wat de krant
niet zei (Karl Popper, De groei van
kennis). Ik kon geen krant opslaan of ik
zag mijn naam in vette letters staan
(Trouw, 6-11-2004).
zich kreunen om/aan: zie zich bekreunen
om.
388. krimp geven: zich laten kennen,
laten merken hoe onaangenaam of pijnlijk
iets is. Hij keek naar Riezenkamp, maar
die gaf geen krimp (Cees Nooteboom,
Rituelen, 179). Op 60 vindplaatsen waren
er 57 (95%) combinaties met geen. Zulke
combinaties laten zowel de conclusie toe
dat het onderliggende idioom krimp geven
is, zoals ik veronderstel, of een krimp
geven. In de overige voorkomens blijken
beide mogelijkheden te zijn geattesteerd:
Zo kon rusthuisdirecteur Chiese in Milaan
zonder een krimp te geven negen miljoen
gulden terugstorten (Intermediair, 29-10-
1993). Stel je voor dat ik krimp gegeven
had (Theun de Vries, De tegels van de
haard, 162). Een paar van de atheïsten
probeerden je lastig te vallen en ik had het
gevoel dat je hun krimp gegeven had als ik
nog vijf minuten langer was weggebleven
(J.M.A. Biesheuvel, In de bovenkooi, 99).
72
389. een kromme spijker: mhu, ook maar
iets. We hadden geen kromme spijker meer
(Trouw, 3-2-1998).
390.een kruimel(tje): mhu, ook maar iets,
ook maar een beetje. Deze uitdrukking is
zeldzaam, zodat details over het gebruik
ervan vooralsnog nagenoeg ontbreken.
Doch zijn angst wordt er geen kruimel
kleiner door (K. Norel, Engelandvaarders,
231).
er (van) af kunnen: zie er (van) af
kunnen.
391. (iets) kwaad bedoelen: iets met een
kwalijke bedoeling zeggen, of iets
negatiefs beogen. Met negatie vormt dit
een litotesuitdrukking. Ze bedoelt geen
kwaad (Leeuwarder Courant, 14-10-1930).
Ach, misschien bedoelt hij het niet zo
kwaad (Leeuwarder Courant, 11-2-2006).
De tegenhanger iets goed bedoelen is
positief-polair.
392. zich van kwaad bewust: erg hebbend
in eigen feilen. Wordt vrijwel uitsluitend
gebruikt in combinatie met geen: De
kandidaat-notaris was zich van geen
kwaad bewust (De Volkskrant, 26-1-
1995). Een contaminatie met de
equivalente negatief-polaire uitdrukking
van de prins kwaad weten is te vinden in
het volgende citaat van Boudewijn Büch
(uit Pour vous madame, maart 1985): Als
ik me echter van de prins geen kwaad
bewust ben, komt er gedonder! Een andere
variant is te vinden in de volgende zin:
Feyenoord is zich van geen fouten bewust
(Ned-3, 5-1-1999).
393. kwaad doen: schade berokkenen,
afbreuk doen aan. De gevangenis heeft
hem geen kwaad gedaan (De Volkskrant,
18-3-1993). De tegenhanger van deze
uitdrukking, goed doen, is niet uit-