De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

Als triggers van deze uitdrukking dienen
vooral niet, nauwelijks en n-woorden,
zoals nergens: Je kunt je kont hier nergens
keren.
379. op zijn kop gevallen: vrij zeldzame
variant van op zijn achterhoofd gevallen.
Keeske is niet op zijn kop gevallen, anders
had hij het nooit zover gebracht…(Mr. A.
Roothaert, Doctor Vlimmen, 248).
380. zijn kop staat naar iets: variant van
zijn hoofd staat naar iets. Maar daar
stond zijn kop niet naar (Michail Boelgakow,
De meester en Margarita, 83).
381. iemands kop(je) thee: vertaling van
de Engelse negatief-polaire uitdrukking
cup of tea, die vooral met negatie en met
ontkende universalia (not everybody's)
gebruikt wordt. De romanciers met de
cinerama-blik, de schilders van machtige
historische fresco's, dat is blijkbaar mijn
kop thee niet (Ethel Portnoy, De brandende
bruid, 86). The Fugees verrassen in een
extravagante flirt met opera, die overigens
niet ieders kopje thee zal zijn (Nieuwsblad
van het Noorden, 14-2-1997). Vgl.: But
what if 'beatings, bottoms, and utter
humiliation' are not your cup of tea? (The
Guardian, 24-8-1993). Not everyone's cup
of tea, but living in a fort has its
advantages (id, 24-4-1993). Antics like
these were never Britain's cup of tea
(BBC-1, 18-9-1996). I didn't know
Massenet was your cup of tea (Armistead
Maupin, Tales of the city, 128).
382. kopen voor: hebben aan. Wat hebben
we er aan, wat kopen we er voor? (Louis
Ferron, De keisnijder van Fichtenwald,
197). Maar ach, daar koopt Sparta niets
voor (Trouw, 27-3-1997), als politie koop
je daar weinig of niets voor (Trouw, 8-2-
1997). Als triggers fungeren, in afnemende
mate van belangrijkheid, niets, wat-vragen
en weinig/niet veel. Positieve voorkomens
zijn mogelijk, indien er een negatieve
connotatie aanwezig is: Daar koop ik wat
voor, zei ze (Dola de Jong, De thuiswacht,
44). De beoogde boodschap is hier: daar
koop ik niets voor.
383. kosten of moeite: disjunctieve
expressie, meestal gecombineerd met
sparen, en met als trigger noch: kosten
noch moeite sparen. Andere mogelijkheden
doen zich echter ook voor, zoals in
het volgende voorbeeld: Er werd een
kamerdebat aan de kwestie gewijd dat,
zonder al te veel kosten of moeite, nu nog
tot een uiterst onderhoudend tv-spel zou
kunnen worden verwerkt (De Volkskrant,
5-11-1994). Een andere variant, met
conjunctie in plaats van disjunctie, en
besparen ipv sparen is aan te treffen in
Hoewel de uitslag dus teleurstellend was,
bespaarde het Internet-consult de vrouw
wel de kosten en moeite van een reis naar
San Francisco (De Volkskrant, 29-4-
1993).
384. in zijn/de koude kleren gaan zitten:
onverschillig laten. Een van de vele uitdrukkingen
van onverschilligheid. Als
politieman is het werken op de afdeling
zeden hem niet in de koude kleren gaan
zitten (De Groninger Gezinsbode, 19-2-
1993). Het gaat je allemaal niet in je
kouwe kleren zitten (Louis Ferron, De
keisnijder van Fichtenwald, 282). Deze
uitdrukking kent een uitgesproken voorkeur
voor niet als trigger: van de 39 door
mij verzamelde voorkomens van dit
idioom bleken er 38 combinaties met niet
te zijn en 1 met geen.
71
385. zijn/de kouwe kleren raken:
uitdrukking van onverschilligheid.
Variant van in de koude kleren gaan
zitten. Maar dat raakte, had ik de indruk,
zijn koude kleren niet (Lisette Lewin, Een
hart van prikkeldraad, 217). Raakt me
kouwe kleren niet (Herman Heijermans,
Schakels, Toneelwerken I, 683).
386. kraak of smaak: appetijtelijkheid.
Disjunctieve rijmende expressie, meestal