De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

in 't Mnl. voorkomende, toepassing (in
denzelfden zin mhd. klecken) is thans nog
in Antw. bekend. Voor den beteekenisovergang
kan men kloppen en hd. klappen
vergelijken. || [..] Men zegt, het klikt 'er
niet aan, voor het helpt of doet 'er niet toe,
TUINMAN, Fakkel 177. [..] Dat bagatelletje
kan aan de zaak niet klikken, Gew.
Weuwenaar 1, 22. [..] het zal er wat aan
klikken, J. V. RIJSWIJCK 2, 31. Al da' ge
zegt of doet, da' kan der nie' aan klikken,
CORN.-VERVL. Ge hèt goed dieën
deugeniet te straffen, 't klikt er nie' aan,
Ald.” Aldus het WNT. Het MNW meldt
nog een andere betekenis: het halen bij,
met negatie een uitdrukking van
onvergelijkbaarheid. Als voorbeeld geeft
het MWB Gheen quaet en mach tegen
dmijne clicken (Mariken van Nieumeghen,
40, 948).
372. kloot: krachtterm, vergelijkbaar met
een bal, zak, reet etc. Het interesseert me
geen kloot of die Indonesiërs rotzakken
zijn. (J.J. Voskuil, Bij nader inzien, 159).
Papenspelletjes. Geen kloot aan. (Hélène
Nolthenius, Geen been om op te staan, 41),
en die snapt er in feite nooit één klote van
(De Volkskrant, 31-7-1993).
373. klop: mhu, (ook maar) iets. Van Dale
gaat er van uit dat we te maken hebben
met een gewestelijke variant van klap. Het
gebruik van klop als negatief-polaire uitdrukking
is Zuidnederlands. Klop lijkt
minder algemeen inzetbaar te zijn dan
klap. Zo is in mijn materiaal (17 voorkomens)
71% een combinatie met doen of
uitvoeren, vergeleken met 21% bij klap.
Opvallend is ook dat de verhouding tussen
deze twee werkwoorden onderling geheel
verschilt: bij klap hebben we 19% combinaties
met uitvoeren en 2% combinaties
met doen, bij klop zijn de verhoudingen
omgekeerd: 12% combinaties met
uitvoeren en 59% combinaties met doen.
Enkele voorbeelden: Overmorgen
examens, en de afgelopen dagen geen klop
gedaan… (www.student-web.be/..)
Eigenlijk geen klop gedaan de laatste
dagen. (www.pandora.be/..)
70
374.de kloten: mhu, zeldzame variant van
de ballen. Van zo'n partijtrekken snap ik
de klote (Herman Heijermans, Kamertjeszonde,
353). Evenals de ballen kan het
zonder negatie voorkomen als negatieve
uitdrukking. Vermoedelijk ook met negatie
als negatief-polaire uitdrukking, maar
bewijsplaatsen voor deze veronderstelling
ontbreken nog.
375. een knip voor de neus waard zijn:
mhu, ook maar iets waard zijn. Als je me
niet helpt, ben je geen knip voor de neus
waard. Deze theorie is nauwelijks een knip
voor de neus waard zonder empirische
onderbouwing. Alsof een dergelijke manier
van doen één knip voor de neus waard is!
Als je broer ook maar een knip voor de
neus waard is, dan helpt hij ons. Zoals bij
zoveel idiomen met namen van
lichaamsdelen erin, kan ook hier worden
gekozen tussen een variant met een
bepaald lidwoord en een variant met een
bezittelijk voornaamwoord: Hij is geen
knip voor de/zijn neus waard. De verzameling
triggers is breed, maar geen is
veruit het meest frequent.
376. kont: ook maar iets. Variant op het
veel bekendere een reet. Pas vanaf de
jaren negentig in omloop. Nou, het kan me
geen kont schelen (Cursor, 6-6-1996).
377. iets aan iemands kont hangen:
variant op het bekendere iets aan iemands
neus hangen. ‘k Zal jou niet aan je kont
hangen waar ‘k naar toe ga (L.H.A.
Drabbe, Levenslol, 14).
378. zijn/de kont kunnen keren: de
ruimte hebben. In de nieuwbouw komen
dertig piepkleine kamertjes, waar je je
kont nauwelijks kunt keren (De
Volkskrant, 3-5-1994). Het gangetje naar
de kleedkamer is zo smal dat je je kont niet
kunt keren (De Volkskrant, 20-12-1994).