De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

scalair, en dus geen mhu in de strikte zin
van het woord, omdat hij niet voldoet aan
de ook maar-test: *?Nooit zag ik ook maar
een kip op straat. Verder was er geen kip
in huis (Gerben Hellinga, Dollars, 146).
Schreeuw gerust, want er is hier toch geen
kip die je hoort (Willy van der Heide,
Tumult in een toeristenhotel, 117).
366. zich laten kisten: zich gewonnen
geven, de strijd staken. Hop Dee, laat je
niet kiste (George van Aalst, De bengels
van III-b, 156). Nu heb ik altijd geleerd
dat je je nooit moet laten kisten door de
omstandigheden (Nico Scheepmaker, Over
alles, 332). Van de 26 voorkomens van
deze uitdrukking in mijn bestand zijn er 24
duidelijk negatief (21x niet, 3x nooit),
terwijl er slechts twee maal een andere
trigger optreedt, het adversatieve predikaat
illusie: bovendien is het een illusie te
denken dat hij zich zal laten kisten (De
Volkskrant, 6-9-1994), en minder: Maar
zijn broer Willem, zijn zuster Alexandrine
[..] en de nodige neefjes en nichtjes,
zouden zich iets minder gauw laten kisten
(De Volkskrant, 12-8-1995).
367. te klagen hebben: reden tot klagen
hebben. Net als andere uitdrukkingen van
het type te + infinitief + hebben, zoals te
verliezen hebben, te maken hebben met
e.d. moet deze uitdrukking worden
gecombineerd met een maatconstituent,
zoals niets, niet veel, weinig. In plaats van
een maatconstituent kan ook niet worden
gebruikt:
Jacques heeft Trouwens niets te klagen
(Hannes Meinkema, En dan is er koffie,
17). Maar ik heb verder niet te klagen
(Karel van het Reve, Nacht op de kale
berg, 136). Over aandacht van de media
heeft de Friese fierljepper tegenwoordig
niet meer te klagen (De Riepe, augustus
2000, 17). Op 70 voorkomens zijn 92%
combinaties met niet, niets, niks, verder
7% met weinig en 1% met het vraagwoord
wat: Wat kan zij nou te klagen hebben?
(Trouw, 20-9-2000).
69
368. klap: mhu, (ook maar) iets. Behoort
tot een groep van minimale hoeveelheidsuitdrukkingen
die een snelle, abrupte
beweging aanduiden, zoals steek, slag,
klap, ruk, en volgens het WNT ook snars.
In tegenstelling tot bijv. snars of zier (cf.
Hoeksema 2001) laat deze uitdrukking
geen sterke specialisatie zien. Hij wordt
even gemakkelijk gebruikt bij werkwoorden
als doen, uitvoeren (21% van in
totaal 113 voorkomens) als bij cognitieve
werkwoorden als snappen, begrijpen,
geloven (12%) en uitdrukkingen van
onschilligheid, zoals interesseren, kunnen
schelen (22%). Enkele typerende
voorbeelden: Hij voert geen klap uit!
(Gerard Lemmens, Souvenirs, 48).
Waarschijnlijk zou het haar geen klap
geïnteresseerd hebben (Ab Visser, Het
kind van de rekening, 73). Van
archeologie heb ik geen klap verstand
(Gerrit Jan Zwier, Allemaal projectie, 12).
369. een klap om zijn oren waard: een
knip voor de neus waard. Het WNT geeft
van deze uitdrukking alleen een oude vindplaats:
Gy begrypt wel, Jan, dat zulk een
gekje geen klap om zijn oren waardig was
(B. Wolf en A. Deken, Willem Leevend, 7,
35).
370. een kleine jongen: litotesuitdrukking.
Door te zeggen dat iemand geen kleine
jongen is, drukt men uit dat hij juist een
zeker aanzien of gewicht heeft. Jeroen
Krabbé is natuurlijk geen kleine jongen
(RTL-4, 2-2-2005). De uitdrukking kan
overdrachtelijk ook toegepast worden op
objecten en instellingen: De XB790 is
bepaald geen kleine jongen (www.
diskidee.nl/av/testen/index.htms/4963).
Repsol is bepaald geen kleine jongen
onder de oliereuzen (Radio Nederland
Wereldomroep, 11-11-2004).
371. aan iets klikken: baten, helpen. Het
WNT meldt: “Aan iets klikken, voor iets
voldoende zijn, baten, helpen. Deze, reeds