De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

voorkomens, zij het dat die relatief
zeldzaam zijn: 2 op 54 voorkomens.
Meest gebruikelijk zijn negatieve zinnen
(82% van mijn materiaal hoort tot deze
kategorie). Toscanini had van psychologie
geen kaas gegeten (De Volkskrant, 28-5-
1993), van luchtvaart hebben zij minder
kaas gegeten (id., 19-2-1993), van de
`klassieke Arabische canon’ had haast
niemand kaas gegeten (17-9-1993), in die
kringen komt het zelden voor dat een
auteur kaas gegeten heeft van de
geschiedenis van de exacte wetenschappen
(De Volkskrant, 2-10-1993). Bedrijven
hebben daar weinig kaas van gegeten (De
Telegraaf, 23-9-1997). Je kunt zeggen wat
je wilt van de Amerikanen, maar van
techniek, daar hebben ze wel kaas van
gegeten (L.-F. Céline, Reis naar het einde
van de nacht, 205).
346. zich de kaas van het brood laten
eten: met zich laten sollen, zich laten
benadelen. Variant: de kaas van zijn brood
laten eten. Nina Brink leek een zakenvrouw
die zich de kaas niet van het brood
laat eten (Intermediair, 6-4-2000). Edgar
Davids laat zich niet snel de kaas van het
brood eten (Trouw, 3-7-2000).
347. een kant op kunnen: een uitweg of
toekomstperspectief hebben. Inderdaad
PvdA, deze mensen kunnen geen kant meer
op (De Volkskrant, 6-2-1993). We kunnen
nauwelijks een kant meer op.
348. kanker: ook maar iets. Net als andere
ziektetermen in omloop als negatieversterker
met een ruig (taboe-) karakter
(vgl. pest, tering, tyfus). Het gebruik is
niet wijdverbreid, en lijkt vooral voor te
komen in de omgeving van Rotterdam.
Dat interesseert me helemaal geen kanker
(Nederland 3, 31-1-1999). FEYENOORD
KAMPIOEN en daar kunnen die kanker
nepperds van PSV geen kanker aan doen
(www-pagina van de Feyenoord Fanatics).
66
349. er is een kar aan zijn aars/gat
gebonden: met ontkenning geeft dit nu
verouderde idioom aan dat niets een snelle
vlucht in de weg staat. Het WNT geeft
onder meer de volgende voorbeelden:
Voorwaer Dave nu en macher gheen
kerre ghebonden zijn Aen uwen eers: ten is
gheen tijt om dralen (C. van Ghistele,
Terentius Comedien, nu eerst wt den
Latine, in onser duytscher talen door —
rethorikelijck ouer ghesedt, Antwerpen
1555). Sietse nu eens loopen, nu Duc
d'Alve met sijn Spanjaerden in het landt ...
is; bylo herlieder en is nu geen karre aen
den eers ghebonden (Historie van Broer
Cornelis Adriaensen van Dordrecht, 1, 232
[1569]).
350. de kar is aan zijn aars gebonden:
het hangt allemaal van hem af. Net als bij
de vorige ingang betreft het een verouderd
idioom. Het WNT citeert Tuinman (1726-
1727): De kar is aan zyn aars niet
gebonden. Dat zegt, de zaak hangt aan
hem niet, hy moet het werk niet doen.
351. kat: een persoon, iemand. Vlaamse
variant van hond (zie ook aldaar).
Wellicht is deze variant een gallicisme,
want het Frans kent een gelijkwaardig
gebruik van chat, evenals, overigens, het
Deens: Der er ikke en kat der veed det ‘er
is geen kat die dat weet’ (Jespersen 1917).
In Franstalig België is er geen kat die
Boon kent (Johan Anthierens, in de
Telegraaf, 22-11-1971). Ook hier lachte
geen kat. (Louis Paul Boon, Memoires van
Boontje, 167), daar stoort geen kat zich
aan (de Brugse schrijver P. Aspe in een
interview in Trouw, 2-4-1996).
352. kat(je) om zonder handschoenen
aan te pakken (vatten): iemand bij wie
men niet bijzonder voorzichtig hoeft te
zijn: negatief-polair predikaat. Vgl. dat is
ook geen kat om zonder handschoenen aan
te vatten (Jacob van Lennep, Ferdinand
Huyck, 29), de Heer van Mure'l was zeker
geen kat om zonder handschoenen aan te