De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

kan geen ijzer met handen breken (De
Groninger Gezinsbode, 23-12-1998).
340. je dat: bijzonder goed of passend.
Een negatief-polair predikaat, behorend tot
een wat merkwaardige groep van idiomen
met je, zoals je van het, jewelste, je
reinste, die opvallen door ondoorzichtige
betekenis. Zoals veel negatief-polaire
predikaten wordt je dat voornamelijk
getriggerd door niet: Mijn Frans was nog
niet je dat (Joop van den Broek, Passagiers
voor Casablanca, 15). Je woordkeus is niet
je dat, maar je zegt het verder aardig
(ibidem, 171). Hij is te duur, hij is te dik
en de inhoud is ook niet altijd je dat
(Trouw, 15-12-1995). Ondanks deze
voorkeur voor negatie, lijken ook andere
contexten acceptabel, al bezit ik daarvan
geen bewijsplaatsen. Vgl. Zonder dat ik
het meteen je dat vind, accepteer ik toch
het voorstel. Is zo'n vakantie voor ons nu
echt je dat? De voorstellen waren geen
van allen echt je dat.
341. jofel: in orde, goed. Piket speelde in
tijdnood naar een eindspel maar ook dat
speelde hij niet helemaal jofel (De Volkskrant
30-1-1993), er zit bij hem iets niet
helemaal jofel (De Volkskrant, 27-12-
1994). Niettemin liep Miss KJ Conclusive
linksvoor verre van jofel (De Volkskrant,
28-6-1995). Naast het gebruik van jofel
als negatief-polaire uitdrukking bestaat er
ook nog een verwant, maar niet negatiefpolair
gebruik met de betekenis `fijn,
prettig.' Hij is wel een jofele vent.
Het WNT heeft geen ingang voor
jofel, en gebruikt het woord slechts een
keer, s.v. ponem, dat evenals jofel van
Bargoense afkomst is, in de niet-polaire
zin `fijn, mooi': Den sos hèf mies sares,
mèr een jofel ponem (= Het paard heeft
lelijk haar maar een mooie kop) uit
Moormann (1932). Ik veronderstel dat (a)
het gebruik van jofel eerst sinds kort vrij
alge-meen gangbaar is geworden, en (b)
dat het negatief-polaire gebruik nog
recenter is.
65
342. jofelnootje: zeer recente variant op
jofel. Meestal in combinatie met niet
helemaal of niet echt: Ik voel me niet
helemaal jofelnootje geloof ik (uit: Simon,
een film van Eddy Terstall, 2004). Ik vind
Prince nu ook niet echt jofelnootje of
iemand die de serieuze popliefhebber
enorm aanspreekt (www.arrow.nl/forum).
De oudste vindplaats op het Internet is uit
1999, en is niet negatief: nou Erik,
gefeliciteerd; dit ziet er jofelnootje uit !
(Posting op nl.comp.os.linux van 24 maart
1999)
343. jota: mhu: (ook maar) iets. Meestal
gebruikt met cognitiewerkwoorden zoals
begrijpen, weten, e.d. Daar begrijp ik
geen jota van! (Herman Heijermans, Dora
Kremer, 68). Als je met minnekozen moet
wachten tot je één jota van die Cahiers
hebt begrepen, ben je drie keer van de
ouderdom gecrepeerd voor je aan enige
passie toekomt (Tom Lanoye, Maten en
gewichten, 106). Een langere variant is een
tittel of jota.
344. staan te juichen over iets: enthousiast
zijn over iets. Gebruikt als understatement
met negatie om gebrek aan enthousiasme
aan te geven. Inspectie staat niet te juichen
bij medicijnverkoop via internet vanuit
Hoogezand (Groninger Dagblad, 5-4-
2000). Ik sta ook niet bepaald te juichen
bij het idee, maar er is over te praten
(Olga van der Meer, Gevoelens van tweestrijd,
p. 135-6). Sorry, dat ik niet sta te
juichen bij je mededelingen (id, 228).
Kenmerkend voor het understatement
karakter van deze uitdrukking is dat hij
regelmatig voorkomt bij afgezwakte
negatie zoals niet iedereen, niet altijd, of
niet bepaald. Cf. bijv. Natuurlijk staat niet
iedereen te juichen bij de aanleg (Trouw,
31-3-2000).
345. van iets kaas gegeten hebben:
verstand hebben van iets. Alle triggers zijn
hier mogelijk, evenals zuiver positieve