De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

gebruikelijke variant is: zijn kop staat
naar iets.
325. hoogte krijgen van: begrip (kunnen)
krijgen van, begrijpen, doorkrijgen. Volgens
het WNT, s.v. hoogte, kent deze
uitdrukking ook de variant hoogte hebben
van, zoals in het aldaar geciteerde voorbeeld
Hoe dat gezin met die schrale
inkomsten nog zoo voor den dag komt,
daar heb ik eenvoudig geen hoogte van!
In mijn eigen materiaal overweegt de
variant met krijgen. Niemand kreeg hoogte
van hem (Joop Waasdorp, Welkom in zee).
Ja, dacht Stempher, maar ik heb nooit echt
hoogte van je gekregen (Igor Cornelissen,
De brieven van Colijn, 13).
326. horen zeggen: maakt deel uit van een
groter geheel, bestaande uit een subject in
de tweede persoon, en een object in de
eerste persoon, meestal in het futurum,
waarbij het er niet toe doet, of dit wordt
uitgedrukt door zullen of door de het
presens futurum. Ipv een object in de
eerste persoon kan ook een andere persoon
worden gebruikt in de indirecte rede-stijl.
Maar je zal mij niet horen zeggen dat het
louter en alleen een Brits probleem is
(Humo, 8-8-2000). U zult mij niet horen
zeggen dat ik geen prijs stel op het
ministersambt (Stendhal, Het rood en het
zwart, 422). Voor een uitdrukking met
enigszins vergelijkbare eigenschappen, zie
wijsmaken.
327. hout: mhu: (ook maar) iets. Voor een
commerciële zender bakt RTL-4 er geen
hout van (Trouw, 17-12-1994). Ik verdien
er ook geen hout aan (SUM, October
1992, 14). Hij kon er nooit een hout van
(Trouw, 1-12-1997). Deze uitdrukking is
van recente herkomst. Nogal opmerkelijk
is, dat deze uitdrukking zo goed als alleen
wordt gecombineerd met werkwoorden die
van selecteren (cf. Hoeksema 2002b,
2003). Vgl. hij kan er geen hout van met
??Hij voerde geen hout uit, ??Er valt hier
geen hout te beleven, ??Hij zei geen hout.
62
328. huis kunnen houden met: overweg
kunnen met, iets kunnen beginnen met. Wy
konden geen huis met hem houden toen hy
hoorde dat wy hier naar toe gingen (Justus
van Effen, aangehaald bij Stoett 1923, dl.
1, 379). Er is ook een variant met een
modale infinitief: Met haar was geen huis
meer te houden.
329. huis of kluis: woning, onderkomen.
Zij [..] zagen nergens huis noch kluis (P.
de Mont en A. de Cock, Dit zijn
Vlaamsche vertelsels uit den Volksmond
opgeschreven door __, 49). Je zult huis
noch kluis meer vinden om thuis te zijn,
zolang als de wereld zal staan (André
Demedts, Hooitijd, 221). Ik heb huis noch
kluis, geld noch goed (André Demedts,
Goede avond, 11).
330. ergens een huizeke bouwen: ergens
lang blijven. Afgaande op het WNT wordt
de uitdrukking alleen negatief gebruikt,
maar ik heb geen gebruiksvoorbeelden
kunnen vinden. Het WNT geeft ook nog
een variant van deze Zuidnederlandse
uitdrukking: ergens geen tabernakelen
bouwen/opslaan.
331. immer: ooit, te eniger tijd. Dit
gebruik van immer wordt nog in de laatste
druk van Van Dale genoemd (Geerts en
Heestermans 1992), zij het als verouderd.
In de eerste helft van de 19e eeuw zijn er
nog volop vindplaatsen maar in de tweede
helft nog slechts sporadisch. Immer heeft
in dit ouderwetse gebruik als synoniem
van ooit niet alleen het negatief-polaire
karakter van ooit, maar ook dezelfde brede
verzameling van omgevingen, waaronder
het bereik van negatie, maar ook
comparatieven, vragen, conditionele
zinnen, restrictieve relatieve bijzinnen bij
universele en superlatieve NPs, etc. (cf.
Leuschner (1996) voor een vergelijking
van Duitse en Engelse tegenhangers van
immer). De ambiguïteit van immer tussen
een lezing als universele kwantor over