De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

hield niet van half werk (Mink van
Rijsdijk, Hyena's op mijn stoep, 59). Laten
we het er op houden dat de Brittanica niet
van half werk houdt (Personal Computer
Magazine, Februari 1999).
277. half woord: mhu. Ik verslijt an jou
verder geen woord, geen half woord, geen
splinter van 'n woord, geen kromme
komma, geen punt! (Herman Heijermans,
De vliegende Hollander, Toneelwerken III,
2280).
278. halve cent, stuiver, roepie, duit:
mhu. Minimale geldhoeveelheid. Dat
dergelijke uitdrukkingen vooral in oudere
teksten voorkomen heeft te maken met het
verdwijnen van halve centen e.d. als wettig
betaalmiddel. Dat hij [..] nooit een halve
duit van de weduwe Van Ameide geleend
had, sprak vanzelf. (Mr. A. Roothaert,
Vlimmens tweede jeugd, 705). Met die
hele merchandising valt geen halve stuiver
te verdienen, toch? (Humo, 21-10-1997).
En daarom, ik geef geen halve roepij om
getuigenissen en voorspraak, ik ga alleen
af op bewijzen (Jacob van Lennep, Klaasje
Zevenster, dl. 4, 341). Een vergelijkbaar
gebruik met temporele mhu's: En je hoeft
geen halve seconde bang te zijn dat hier
iets wordt weggenomen (Nieuwsblad van
het Noorden, 11-2-1997).
279. halve maatregelen nemen: een
gebrek aan doortastendheid vertonen. De
Duitse politie nam daarop geen halve
maatregelen (De Volkskrant, 18-3-1996).
In andere combinaties dan met het werkwoord
nemen lijkt de uitdrukking halve
maatregelen niet uitdrukkelijk negatiefpolair.
Zo trok ik o.m. aan: Maar weer
worden we geconfronteerd met halve
maatregelen (De Volkskrant, 3-6-1995),
halve maatregelen maken de zaak alleen
maar erger (id, 7-6-1995). Wel weer
negatief-polair van karakter zijn de
combinaties van halve maatregelen
houden/met halve maatregelen genoegen
nemen. Vgl.: De brief van Kohl [..] maakt
53
duidelijk dat de regering in Bonn niet
langer genoegen neemt met halve maatregelen
(De Volkskrant, 26-4-1996), de
voormalige wiskundige houdt niet van
halve maatregelen (id., 19-11-1994). Een
variant van deze uitdrukking is half werk.
280. halve seconde: mhu. Ik heb nooit in
m'n leven ook maar een halve seconde aan
het jaar 2000 gedacht (Humo, 30-11-1999,
41).
281. aan de hand: gaande. Dit predikaat
vereist een indefiniet subject, voorafgegaan
door er: er is iets, niets, van alles
aan de hand, vergelijk ook de
ongrammaticaliteit van *Niets is aan de
hand. De uitdrukking is niet strikt
negatief-polair (11% positieve
voorkomens op in totaal 120), maar heeft
wel een voorkeur voor negatieve (42%) en
vragende (38%) zinnen. Verder wordt de
uitdrukking in een groot aantal negatieve
contexten aangetroffen zoals het bereik
van weinig/niet veel, bijzinnen met zonder
of voor, en conditionele bijzinnen.
Hoewel tegenwoordig zeer gebruikelijk, is
de uitdrukking vermoedelijk niet zeer oud:
het WNT geeft vindplaatsen uit de Camera
Obscura (1840) en de romans van Van
Lennep.
282. een hand voor ogen zien: mhu.
Meestal gebruikt in combinatie met geen
(93% van 40 voorkomens). We zien geen
hand voor ogen (Jeroen Brouwers, Mijn
vlaamse jaren), ik kon geen hand voor
ogen zien (Gerben Hellinga, Vlammen).
Andere negatieve omgevingen zijn minder
gangbaar, maar niet onmogelijk: Jazeker:
hemel en aarde had Hij gemaakt zonder
dat Hij een hand voor ogen kon zien, en
toch was het Hem gelukt (Gerard Reve,
Bezorgde ouders, 82). En langzaam, want
in het donker van de nacht ziet hij amper
een hand voor ogen (Nanda Roep, De
serieknokker, 9). Het volgende voorbeeld
is een van de weinige die een lidwoord
laat zien voor ogen: De Prins dede het ook