De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

(1%), en in 10% van de gevallen zuiver
positief. Het vleugelspel als gevaarlijk en
erkend wapen kwam dan ook geen moment
van de grond (Voetbal International, 3-6-
1999, p. 24) Guy Chambers, een arme
dertiger wiens muziekcarrière nauwelijks
van de grond wilde komen, bleek dé man
voor de muziek (HP/De Tijd, 16-11-2001).
Mel’s solo-carriere wilde maar niet van de
grond komen (Sp!ts, 10-10-2001). Laatst
zat ik in de prachtige Concertzaal midden
in Tilburg en besefte dat zoiets in de
Bossche binnenstad nimmer van de grond
kan komen (Trouw, 22-12-2000). Maar
heel soms, als iedereen de moed al heeft
opgegeven, komt zo'n tot mislukken
gedoemd bouwproject dan toch van de
grond (Nieuwsblad van het Noorden, 28-
12-2001). Een enigszins vergelijkbare
uitdrukking is van zijn plaats komen.
265. iets aan de grote klok hangen: iets
algemeen bekend maken, ruchtbaarheid
aan iets geven. In oude klokkentorens
hingen vaak twee klokken: een grote voor
gevaar zoals brand, en een kleine voor het
bijeenroepen van de stedelingen. Stoett
(1923, dl 1, 468) geeft ook een duitse
(etwas an die grosse Glocke hängen) en
een franse tegenhanger (sonner la grosse
cloche). Ook het Fries en het Afrikaans
kennen een versie van dit idioom. Tot de
19 e eeuw bestond er ook een variant iets
aan de klok hangen, met overigens gelijke
betekenis. Vanaf wanneer de uitdrukking
een negatief-polair karakter draagt, is op
grond van mijn materiaal niet vast te
stellen. Op 64 voorkomens bleken er 5
(8%) zuiver positief te zijn, 81% negatief,
voorts 9% in conditionele of in vragende
zinnen en 1% in een voordat-zin te staan.
Maar we hebben het nooit aan de grote
klok gehangen hoor (De Volkskrant, 7-2-
1996). Venables had een dag eerder zijn
dreigende ontslag aan de grote klok
gehangen (ibidem, 15-5-1993). Ik verzoek
u dit verhaal echter niet aan de grote klok
te willen hangen (Jan Brusse, Als Brusse
in Frankrijk, 110). [D]e chefs overwegen
of het niet verstandig is de man uit de weg
te ruimen voordat hij zijn ontdekking aan
de grote klok hangt (UK, 15-6-2000, 2).
50
266. iemand een groter genoegen/plezier
etc. kunnen doen/een groter genoegen
etc. kennen: samen met negatie duiden
deze uitdrukkingen de hoogste graad van
geluk of genoegdoening aan. Het Witte
Huis kon geen groter genoegen gedaan
worden (De Volkskrant, 18-9-1993). Maar
Sindala was een fakir, die kon je geen
grotere lol doen dan hem in zo’n spijkerton
rond te tollen (id., 3-12-1999). Ze kon
Trudi geen groter plezier doen dan haar
meisjesboeken te lezen en er eerlijk haar
oordeel over uit te spreken (Nelly van
Dijk-Has, Liefde op de Dennenhove, 76).
Tante is een ramp, want ze kent geen
groter genoegen dan iedereen het bloed
onder de nagels vandaan te treiteren
(Trouw, 9-10-1997).
267. in de haak: in orde. Negatief-polair
predikaat. Meestal aangetroffen in combinatie
met niet, maar niet uitsluitend.
Zoals in het algemeen het geval is met
negatief-polaire predikaten, is topicalisatie
toegestaan. In de haak vond ik het allerminst
(Jan de Hartog, Een linkerbeen
gezocht, 67). Er is iets niet in de haak met
die kleimossel (Marten Toonder, De
verdwenen heer, 107). Denk er nu eens
over na of het in den haak is (Vincent van
Gogh, Verzamelde brieven, 2, 404).
Positieve voorkomens worden af en toe
ook aangetroffen: Het is desondanks
volkomen in de haak (F. Bordewijk,
Noorderlicht, 228). Het negatief-polaire
karakter van deze uitdrukking is dus niet
absoluut, maar wel volkomen helder
wanneer het corpus bekeken wordt: van de
63 voorkomens is 89% gecombineerd met
niet, 5% met andere triggers, en 6% (4
gevallen) positief.
268. haalbare kaart: realistisch doel. Dit
idioom wordt als predikaatnomen gebruikt,
meestal in combinatie met geen: Maar dat