De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...
De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...
De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
hof, 75). In andere dan negatieve context<strong>en</strong><br />
heb ik deze uitdrukking niet aangetroff<strong>en</strong>,<br />
in teg<strong>en</strong>stelling tot bijvoorbeeld zijn lol op<br />
kunn<strong>en</strong>.<br />
234. over geluk te klag<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>/mog<strong>en</strong><br />
klag<strong>en</strong>: pech hebb<strong>en</strong>. We hebb<strong>en</strong> inderdaad<br />
niet over geluk te klag<strong>en</strong> gehad (<strong>De</strong><br />
Volkskrant, 19-9-1994). In de replay<br />
mocht Anand opnieuw niet klag<strong>en</strong> over<br />
geluk (<strong>De</strong> Volkskrant, 29-10-1994).<br />
<strong>De</strong>ze uitdrukking behoort tot e<strong>en</strong> kleine<br />
groep <strong>van</strong> min of meer vaste verbinding<strong>en</strong><br />
met als kern te klag<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>, zoals over<br />
gebrek aan belangstelling te klag<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong>.<br />
235. e<strong>en</strong> gemakkelijk heerschap: e<strong>en</strong><br />
man die gemakkelijk in de omgang is.<br />
Maar ik b<strong>en</strong> op dit punt ook ge<strong>en</strong><br />
gemakkelijk heerschap (Ed. <strong>van</strong> Thijn,<br />
Dagboek <strong>van</strong> e<strong>en</strong> onderhandelaar, 102).<br />
Zie ook <strong>het</strong> volg<strong>en</strong>de lemma.<br />
236. e<strong>en</strong> gemakkelijke tante: e<strong>en</strong> vrouw<br />
die gemakkelijk in de omgang is. Vrouwelijke<br />
teg<strong>en</strong>hanger <strong>van</strong> gemakkelijk heerschap.<br />
Zowel tante als heerschap hebb<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> lichtelijk distantiër<strong>en</strong>d dan wel<br />
pejoratief karakter. <strong>De</strong> negatieve aanduiding<strong>en</strong><br />
lastig heerschap/lastige tante<br />
zijn zelf niet <strong>negatief</strong>-polair, maar word<strong>en</strong><br />
gewoonlijk zonder negatie gebruikt: Zij is<br />
ge<strong>en</strong> gemakkelijke tante = Zij is e<strong>en</strong><br />
lastige tante.<br />
237. te g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong>: te verdur<strong>en</strong>, te hard<strong>en</strong>.<br />
In teg<strong>en</strong>stelling tot te hard<strong>en</strong> wordt te<br />
g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong> vooral gezegd <strong>van</strong> person<strong>en</strong>. Als<br />
iemand niet te g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong> is, dat is hij in e<strong>en</strong><br />
slecht humeur, <strong>en</strong> is er ge<strong>en</strong> huis te<br />
houd<strong>en</strong> met hem. <strong>De</strong>ze modale infinitief<br />
is e<strong>en</strong> beetje merkwaardig omdat er<br />
kunn<strong>en</strong> corresponder<strong>en</strong>d gebruik is met<br />
kunn<strong>en</strong>: *M<strong>en</strong> kon hem niet g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong>. Ook<br />
is er ge<strong>en</strong> duidelijke relatie met g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong>: Hij was niet te g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong> ≠ Er viel niet<br />
<strong>van</strong> hem te g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong>. <strong>De</strong> tweede zin is bijv.<br />
<strong>van</strong> toepassing als de persoon in kwestie<br />
niet aanwezig was, maar de eerste kan dan<br />
niet gebruikt word<strong>en</strong>. Als je er ook maar<br />
iets over loslaat, is ze de rest <strong>van</strong> de dag<br />
niet te g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong> (Maart<strong>en</strong> ’t Hart, Het<br />
woed<strong>en</strong> der gehele wereld, 132). Verder<br />
valt nog op te merk<strong>en</strong> dat g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong><br />
eig<strong>en</strong>lijk twee modale infinitiev<strong>en</strong> k<strong>en</strong>t:<br />
met vall<strong>en</strong>: Er valt veel te g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong> in <strong>het</strong><br />
Noorderplantso<strong>en</strong>, die niet duidelijk<br />
<strong>negatief</strong>-polair is, <strong>en</strong> ook niet <strong>van</strong><br />
toepassing is op person<strong>en</strong>, <strong>en</strong> e<strong>en</strong>tje met<br />
zijn, ev<strong>en</strong>tueel ook blijk<strong>en</strong>, lijk<strong>en</strong>, vind<strong>en</strong><br />
die meestal <strong>van</strong> person<strong>en</strong> wordt gebezigd<br />
<strong>en</strong> steeds met negatie wordt gebruikt: Hij<br />
was weer e<strong>en</strong>s niet te g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong>. Ik vond<br />
hem niet te g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong>.<br />
45<br />
238. erg<strong>en</strong>s g<strong>en</strong>oeg <strong>van</strong> kunn<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>.<br />
Hij kon er ge<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oeg <strong>van</strong> krijg<strong>en</strong> (Ger<br />
Harms<strong>en</strong>, Herfsttijloos). Kan jij er ooit<br />
g<strong>en</strong>oeg <strong>van</strong> krijg<strong>en</strong>, <strong>van</strong> Paul? (<strong>De</strong> Volkskrant,<br />
5-3-1994). Zonder <strong>het</strong> modale<br />
hulpwerkwoord kunn<strong>en</strong> is de uitdrukking<br />
niet <strong>negatief</strong>-polair: Ik begin daar g<strong>en</strong>oeg<br />
<strong>van</strong> te krijg<strong>en</strong>. Ook in irrealiscontext<strong>en</strong><br />
lijk<strong>en</strong> deze uitdrukking gebruikt te kunn<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong>: Ze zou wel e<strong>en</strong>s g<strong>en</strong>oeg <strong>van</strong> je<br />
kunn<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>. Vergelijk dit met *Sinds<br />
gister<strong>en</strong> kan ik g<strong>en</strong>oeg <strong>van</strong> haar krijg<strong>en</strong>.<br />
Zoals wel vaker <strong>het</strong> geval is bij nominale<br />
partikels (zie <strong>De</strong> Vries 1975: 91 over<br />
standhoud<strong>en</strong>), kan g<strong>en</strong>oeg vooraf word<strong>en</strong><br />
gegaan door niet <strong>en</strong> door ge<strong>en</strong>: Ik kan er<br />
niet/ge<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oeg <strong>van</strong> krijg<strong>en</strong>.<br />
239. in <strong>het</strong> geringst(e): e<strong>en</strong> minder<br />
gebruikelijke variant <strong>van</strong> in <strong>het</strong> minst,<br />
wellicht ontstaan via <strong>het</strong> Duitse im<br />
geringst<strong>en</strong>. Belangstelling voor deze of<br />
g<strong>en</strong>e idee had hij niet in <strong>het</strong> geringste<br />
(Paul <strong>van</strong> Ostaij<strong>en</strong>, Proza, Verzameld<br />
Werk, 11).<br />
240. gerust op iets: iets met vertrouw<strong>en</strong><br />
tegemoet zi<strong>en</strong>. <strong>De</strong> ouwe was er glad niet<br />
gerust op, vooral niet to<strong>en</strong> de dominee met<br />
z’n woord<strong>en</strong> draaide (Marinus <strong>van</strong> Goeree,<br />
<strong>De</strong> rivier, 161). Zonder op heeft gerust<br />
ge<strong>en</strong> <strong>negatief</strong>-polair karakter, cf. Dat
Change language