De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

112. bolwerken: redden. Doorgaans
gebruikt met een onpersoonlijk lijdend
voorwerp: het/dat (kunnen) bolwerken.
Langer kon ik het niet bolwerken. Tegen
Ajax zullen we het nooit 90 minuten lang
kunnen bolwerken. Dit werkwoord komt
het meest voor in combinatie met kunnen
(90% van de 62 voorkomens in mijn
database), met niet als trigger (85% van
alle gevallen). De uitdrukking is niet strikt
negatief-polair: 5 van de 62 voorkomens
zijn positief. Vgl. Een dia aan de wand
toont een atletische dame, die het oraal
zelf wel kan bolwerken (De Volkskrant,
14-8-1995). Ook bij het gebruik zonder
kunnen overweegt de context van negatie,
zoals in Ze waren onbekend en onbezoedeld,
maar ze bolwerkten het niet (De
Volkskrant, 29-6-1993).
113. bommen: kunnen schelen, geven om.
Bomt niet (George van Aalst, De schoolfuif).
Vrijwel steeds gebruikt in combinatie
met kunnen. Dat kan me niks
bommen! (Herman Heijermans, Kamertjeszonde).
Jouw familie kan me eigenlijk
helemaal niet bommen (Renate Dorrestein,
Buitenstaanders). Van de 8 vindplaatsen
die ik heb van deze uitdrukking stammen
er 7 van rond de eeuwwisseling, hetgeen
suggereert dat de uitdrukking inmiddels
verouderd is. Het WNT noemt de
uitdrukking wel, maar geeft geen verklaring
voor zijn betekenis. Van Ginneken
(1913, 509) geeft de volgende zin als
voorbeeld van studentenjargon: 't Kâ me
geen bliksem bommê.
114. een boodschap hebben aan iets: zich
iets aantrekken van, belang in iets stellen.
Oprechte liefhebbers van metal hebben
geen boodschap aan een boodschap (De
Volkskrant, 7-1-1994). Deze uitdrukking
heeft zowel een telbare als een niet-telbare
variant: Ik geloof niet dat zij daar (een)
boodschap aan heeft. Bij het niet-telbare
gebruik horen voorkomens met veel,
weinig: Theoretici hebben daar weinig
boodschap aan (De Volkskrant 25-6-
21
1994), ze heeft niet zo veel boodschap aan
een realistisch verhaal (De Volkskrant 29-
7-1994). Daarentegen zijn voorkomens
met een of enkele eenduidig telbaar:
Natuurlijk hebben die mannen geen enkele
boodschap aan Hassan II (De Volkskrant
15-1-1994), maar in die kring (..) heeft
men nauwelijks een boodschap aan deze
‘onzin’.
115. boon: zier. Inmiddels niet meer gangbare
minimale hoeveelheidsuitdrukking.
Jae de gantsche Gheestelijckheyt en soude
gheen Boon meer weerdt gheweest zijn
(Philips van Marnix van St. Aldegonde,
De Byencorf der H. Roomsche Kercke,
120). Ay lieve, ick acht die leurery niet een
boon (P.C. Hooft, Warenar).
116. aan boord komen met: aankomen
met. Ik vind alles best, wanneer men mij
nu morgen maar niet aan boord komt met
het heerlijke rechtsbewustzijn van de
Britten. (Jan Greshoff, Afscheid van
Europa, 254). Hollanders zijn beroemd om
hun brede talenkennis, maar met Chinees
moet men ons toch niet aan boord komen
(Simon Carmiggelt, Allemaal onzin, 49).
117. boteren: het botert tussen A en B = A
en B kunnen het goed met elkaar vinden,
hebben een goede relatie. Onpersoonlijk
werkwoord, net als het niet negatiefpolaire
klikken. Het boterde nooit tussen
Cruyff en AC Milan (Nieuwsblad van het
Noorden, 17 mei 1994), Dat het tussen
hem en de Rat niet boterde, had ik al een
poosje in de gaten (Piet Bakker, Ciske de
Rat). In een corpus van 255 voorkomens
bleek een zeer sterke voorkeur voor
negatieve zinnen (93%), terwijl er
daarnaast ook 5% positieve voorkomens
viel te noteren, o.a. Het lijkt redelijk goed
te boteren tussen de wethouders in het
Groninger PvdA-D66-CDA-college van B
en W (De Groninger Gezinsbode, 8 maart
1995), en 2% combinaties met slecht: we
kunnen hier wel uit concluderen dat het
slecht boterde tussen Kuipers en Marja