De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

100. blijf weten met: raad weten met.
Vooral in Vlaanderen gebruikelijke
uitdrukking. Wordt vooral gebruikt in
combinatie met geen. Even weet Daan
geen blijf met zijn handen (Jos van Manen-
Pieters, Liefde incognito, 194). Ik ben zo
opgewonden dat ik geen blijf weet met
mezelf (BRT-2, 7-1-1998). [M]en ziet aan
zijn wezen dat hij geen blijf weet met
emoties (De Morgen, 9-11-1996). Zie ook
de variant verblijf weten met.
101. een blik gunnen: een blik waardig
keuren. Bleef een ruiter of een voetknecht
onbeschoft voor het raam staan om naar
binnen te gluren, dan zag het schoone kind
voor zich neer; zij gunde hem geen blik [..]
(J.F. Oltmans, De schaapherder). Een
contaminatie van gunnen en waardig
keuren levert de vaker optredende vorm
waardig gunnen op: Hij gunde niemand
een blik waardig (Trouw, 6-6-1998). Veel
stadjers zullen dit moderne gebouw geen
blik waardig gunnen (UK, 28-3-1996).
102. met een blik verwaardigen: aandacht
besteden aan, notitie nemen van. Een
mhu. De Sheik had hem met geen blik
verwaardigd (Karl May, Van Bagdad naar
Stamboel, 102). Hij verwaardigde Fop met
geen blik (Theun de Vries, Februari, dl 1,
298). Zie ook een blik waardig keuren.
Het Duits kent een exacte tegenhanger van
deze uitdrukking: jemandem eines Blickes
würdigen. Und ohne ihn noch eines
Blickes zu würdigen, schritt Alexander
hoch erhobenen Hauptes durch die Gänge
in sein Zimmer (Hans Dieter Stöver, Mord
auf der Via Appia, 28).
103. een blik waardig keuren: (ook maar
enige) aandacht besteden aan. Deze
uitdrukking behoort tot de klasse van
mhu's. Prins Rainier keurt ons geen blik
waardig (Vrij Nederland, 5-2-1994). En
zonder hem verder een blik waardig te
keuren, of te letten op het binnensmondse
gemopper van de man, wendde hij zich
weer tot Arendsoog (J. Nowee, Arendsoog
19
in geheime dienst, 18). Varianten zijn met
een blik verwaardigen, een blik gunnen,
terwijl ook af en toe de contaminatie een
blik waardig gunnen opduikt: Ze gunde me
geen blik waardig omdat ik ook een
uniform draag (Trouw, 27-12-2000).
104. blikken of blozen: mhu. Behoort tot
een klasse van minimale hoeveelheidsuitdrukkingen
in de vorm van een disjunctie.
Duidt een minimale reactie (van
schaamte of terughoudendheid) aan. In
tegenstelling tot de meeste andere uitdrukkingen
van dit type, lijkt blikken of
blozen nagenoeg beperkt te zijn tot de
collocatie zonder blikken of blozen. Een
zeldzame uitzondering is De onderwijzer
blikte of bloosde niet (Henk Spaan, Kermis
op de Dam, 17). Het WNT beschouwt deze
uitdrukking als een verbastering van het
oudere bleken of blozen. Een variant is
verblikken of verblozen.
105. bliksem: mhu. Ik geloof er geen
bliksem van (Herman Heijermans,
Kamertjeszonde, 176), 't deugt geen
bliksem (Vincent van Gogh, Verzamelde
brieven, 4e deel, 32). Behoort tot een
verzameling van affectieve expressies rond
het thema `onweer', evenals bij voorbeeld
donder, donderen, om de donder, de
graadbepalingen donders, bliksems,
weerlichts, de bijwoordelijke bepaling als
de (gesmeerde) bliksem, als de weerlicht,
als de donder, en de krachttermen
Bliksem!, Donders! Deze groep van stoere
termen raakt geleidelijk uit de mode,
waarschijnlijk omdat donder en bliksem
tegenwoordig niet meer tot de taboesfeer
worden gerekend. Voor een overzicht van
krachttermen rondom het thema bliksem,
ook in het Frans en Duits, zie De Baere
(1940: 135).
106. om de bliksem: absoluut, beslist. Zij
is om de bliksem geen doetje (H. Voordewind,
De commissaris vertelt over donker
Amsterdam, 725). Dat is om de bliksem
niet overdreven (J.J. Voskuil, Bij nader