De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

(57 voorkomens) nader, dan blijkt daarvan
61% te worden voorafgegaan door wel,
19% door helemaal, 12% door andere
graadbepalingen en slechts 5 (9%) van de
57 positieve voorkomens zijn voorkomens
in simpele bevestigende zinnen. Zie ook
Hoeksema (1998) voor een bespreking van
dergelijke distributies. Een recente variant
van de uitdrukking is (het) zien zitten in:
Rijsbergen heeft het nooit in mij zien zitten
(Nieuwsblad van het Noorden, 23-1-1999).
822. zier: mhu. Volgens het WNT was de
oorspronkelijke betekenis van dit woord
‘zeker zeer klein insect dat op menschen
en dieren leeft; mijt.’ Vervolgens ontstaat
de betekenis ‘uiterst kleine hoeveelheid
van iets’, volgens het WNT thans nog
aanwezig in het Westvlaams, en het
gebruik als mhu van negatief-polaire aard.
Heer Ferdinand heeft voor myn Kees geen
zier te vreezen (Pieter Langendijk,
geciteerd naar het WNT). Sy en achten
alle de feestdagen niet en sier (Marnix van
St. Aldegonde, geciteerd naar het WNT).
Uit een corpusstudie (Hoeksema 1998)
blijkt dat zier tegenwoordig vooral wordt
gebruikt in combinatie met uitdrukkingen
van onverschilligheid, zoals malen om,
kunnen schelen e.d.
823. van iemands zijde wijken: iemand in
de steek laten, verlaten. Deze uitdrukking
komt vaak voor in combinatie met een
minimale tijdsduuraanduider zoals geen
moment, geen ogenblik, geen seconde,
verder ook met de gewone negatieve
uitdrukkingen als niet, nooit, nauwelijks.
Tijdens de reis wijkt Karin Dekkers niet
van de zijde van haar PvdA-collega
Annemarie Timmerman (De Groninger
Gezinsbode, 20-3-1998). En natuurlijk
Jean-Marie Aerts, de gitarist die nooit van
Hintjens’ zijde week (De Volkskrant, 16-4-
1993). Sam is nauwelijks van je zijde
geweken (J.R.R. Tolkien, In de ban van de
ring, dl 1, 284). Hij week geen moment van
haar zijde (Jules Deelder, Schöne Welt,
27). Overigens lijken ook diverse andere
158
combinaties met wijken een vergelijkbaar
gebruik te kennen, cf. De glimlach week
geen moment van zijn kaken (Jules
Deelder, Schöne Welt, 59).
824. zin hebben: bestaansreden hebben,
nuttig of zinvol zijn. Hoewel deze
uitdrukking niet zuiver negatief-polair is,
blijkt toch 94% van de 114 voorkomens in
mijn bestand een negatieve omgeving te
hebben, waarvan 54% met als trigger geen,
daarnaast 25% in vraagzinnen, 10% in
combinaties met weinig/niet veel, 6% met
restrictieve adverbia als pas/alleen/slechts.
Voorbeelden: Uitstel heeft toch geen zin.
Het heeft alleen zin als iedereen meedoet.
Zou het nog zin hebben om mee te doen?
Deze uitdrukking dient niet verward te
worden met zin hebben in, dat i.t.t. de hier
beschreven uitdrukking alleen subjecten
heeft die naar personen verwijzen. Een
Engelse negatief polaire uitdrukking met
een vergelijkbare betekenis is (be any) use:
It’s no use crying over spilt milk.
825. zinnen: bevallen, naar de zin zijn. Dit
psychologische werkwoord wordt vrijwel
steeds in combinatie met negatie gebruikt,
daarnaast ook met weinig, minder, minst.
Er is daar een politieke mentaliteit die me
niet zint (De Volkskrant 26-7-1994). Dat
zint Microsoft niet (id., 14-4-1994). Dat
zinde de meestal zo geduldige Rus maar
matig (id., 30-7-1994). Het zinde hem
allerminst dat hij gisteren voor de derde
achtereenvolgende keer genoegen moest
nemen met remise (id., 14-6-1994).
Positieve voorkomens zijn zeldzaam, maar
acceptabel met wel: En die dadendrang
zint de koningin wel.
Overigens dient het hier besproken
werkwoord onderscheiden te worden van
het werkwoord in zinnen op, als in De
hoofdman zint op wraak, dat niet negatiefpolair
is, en dat verder ook als sterk
werkwoord afwijkt van het zwakke
werkwoord zinnen.