De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

makend voor poëzie (Provinciale Zeeuwse
Courant, 17-4-1971). Werk kan deel
uitmaken van een zinvol bestaan, maar is
niet zaligmakend (Vrij Nederland, 14-8-
1982). We moeten vooral niet denken dat
de cultuur zoals we die in Europa
ontwikkeld hebben, alleen zaligmakend is
(De Volkskrant, 18-1-1986). Een positief
voorkomen: In de negentiende eeuw was
het ego van de kunstenaar zaligmakend
(Trouw, 14-3-1991).
810. iemand een zee te hoog gaan: met
ontkenning vormt deze uitdrukking een
litotescombinatie die aangeeft dat niets
iemand te hoog gegrepen, te dol of te
gedurfd voorkomt. Triggers zijn geen
(meestal), niet (zelden). Geen zee gaat mij
te hoog (J. Bernlef, Onder ijsbergen, 49).
Als speler was Van Hanegem gezegend
met een sublieme techniek, maar op het
gebied van hard en gemeen spel ging hem
ook niet gauw een zee te hoog (Trouw, 26-
8-1997). Naast het werkwoord gaan
komen ook gevallen voor met zijn en
andere koppelwerkwoorden: Geen zee is
Ajax meer te hoog in het Europa Cupvoetbal
(NRC, 23-11-1995). Op dat
moment leek geen zee te hoog voor KPN
(ZDNet.nl, 25-10-2005).
811. zegen rusten op: voorspoed kennen.
Deze uitdrukking behoort tot de kleine
groep van idiomen bestaande uit een werkwoord
met een subject ipv een object. Het
meest gebruikelijk zijn combinaties met
geen, maar ook andere negatieve uitdrukkingen
laten zich combineren: Een
huwelijksreis naar het zuiden behoort
Parijs aan te doen, anders rust er geen
zegen op de echtverbintenis (Mr. A.
Roothaert, Onrust op Raubrakken, 180).
Op het huwelijk van een geleerde kon geen
zegen rusten, wist ze (Trouw, 4-1-1999).
Dat op het geslachtsleven niet altijd een
zegen rust, doet niets af aan het sacrale
karakter ervan (Trouw, 12-12-1998).
Eigenlijk heeft er nooit zegen gerust op de
productievestiging die Ericsson eind jaren
155
'80 liet bouwen (Dagblad van het Noorden,
9-11-2002). Zoals de voorbeelden al laten
zien, bestaat er enige onduidelijkheid over
de telbaarheid van zegen.
812. zeggen: betekenisvol zijn. Wordt
zowel met als zonder indirect object
gebruikt als negatief-polaire uitdrukking.
De trigger is doorgaans een negatieve
maatbepaling, zoals weinig, niets, niet
veel, geen bal, etc. Het voetbal van tegenwoordig
zegt Nanninga weinig (Nieuwsblad
van het Noorden, 17-3-2001). Het
blijkt maar weer dat een grote naam niets
zegt (NRC, 27-10-2000). De gemiddelde
krantenlezer zegt die naam niets (Vrij
Nederland, 18-11-2000). Het zegt me niet
zoveel (J.J. Voskuil, Het A.P. Beerta
Instituut, 897). Maar dat zegt niet alles
(Trouw, 22-3-2001).
813. te zeggen zijn/vallen: gezegd kunnen
worden. Modale infinitief. Dat valt
moeilijk te zeggen (Erica Jong, Het ritsloze
nummer, 237). Dat is niet bij benadering
te zeggen (Wiecher Hulst, Van Sabang tot
Merauke, 125). Het is bij het ter perse
gaan van dit nummer nog nauwelijks te
zeggen of het uiteindelijke resultaat
positief zal zijn (Onze Taal, mei 1983).
Niet te verwarren met een ander gebruik
dat in het geheel niet negatief-polair is, nl.
dat in de combinatie dat is te zeggen = dat
wil zeggen. Vgl. Ik kom graag, dat is te
zeggen, als mijn vrouw ook kan. Ook te
zeggen + voorzetsel is niet negatief-polair,
vgl. Daar valt veel meer over te zeggen;
Daar valt wel iets tegen te zeggen; Daar
valt het volgende van te zeggen.
horen zeggen: zie horen zeggen.
814. zelfs maar: negatief-polaire variant
van zelfs. Net als de nauwverwante uitdrukking
ook maar geeft ook zelfs maar
een minimum van een schaal aan (zie
Vandeweghe 1981, Rullmann en Hoeksema
1997, Hoeksema en Rullmann 2001).
In tegenstelling tot ook maar echter tegen-